Dlaczego się śmiejemy?

Zastanów się, na czym polega śmieszność tej rozmowy. Zwróć uwagę, jakie postacie wymienia nauczycielka, a jakie Grześ.

Przytoczony tekst jest dowcipem (potocznie zwany kawałem) to krótka humorystyczna  wypowiedź służąca  rozśmieszeniu słuchacza lub czytelnika.

Zwróć uwagę na to, czy uczniowie zwracają się w taki sposób do nauczycieli.

Czy w szkolnej bibliotece można znaleźć książki napisane przez Bunia, Rycha lub Dusia?

W tekście śmiech wywołuje sytuacja. Grześ zestawia postacie znanych polskich pisarzy ze swoimi znajomymi. Zwraca się do Pani tak, jak do kolegów, używając języka potocznego. Nie zachowuje odpowiedniego dystansu, wynikającego z różnicy wieku i charakteru relacji łączącej nauczyciela i ucznia. W tym krótkim tekście spotkał się świat dziecka ze światem dorosłych.

Weź pod uwagę, że często autor zapowiada temat utworu w tytule. Poszukaj także praktycznych wskazówek zawartych w tekście. Czego one dotyczą?

Tematem tekstu są dowcipy. Autorzy wyjaśniają,  jakiego rodzaju dowcipy nas śmieszą i dlaczego.

W tekście zwróć uwagę na informacje mówiące o tym, co nas śmieszy.

Dowcip to działanie mające na celu wywołanie śmiechu u słuchacza. Można to osiągnąć poprzez zabawne albo niespodziewane zachowanie i wówczas mówimy, że „zrobiliśmy komuś dowcip”. Można też go opowiedzieć i wtedy najlepiej skorzystać z podanej przez autorów tekstu jego definicji: Jest krótkim opowiadaniem z zakończeniem, które ma słuchacza zaskoczyć, bo niespodziewanie łączy sprawy, które właściwie do siebie nie pasują. Takie zakończenie to puenta.

Porównując definicje, zwróć uwagę na elementy wspólne i na różnice.

• W tekście Dlaczego śmiejemy się z dowcipów? puenta żartu jest: „[...] krótkim [...] zakończeniem, które ma słuchacza zaskoczyć [...”.

• Słownik języka polskiego PWN podaje następującą definicję puenty: „krótkie, często dowcipne, podsumowanie jakiejś wypowiedzi lub utworu literackiego”.

Obie definicje podkreślają, że puenta jest krótka. Słownik języka polskiego PWN nie wskazuje na to, że puenta musi zaskoczyć.

Zwróć uwagę w tekście na to, jakie cechy powinien mieć dobry dowcip.

Grześ jest nieukiem, bo nazwiska podane przez nauczycielkę bierze za jej kolegów. Żart opisany na początku lekcji ma cechy dobrego dowcipu, ponieważ oparty jest na zabawnej pomyłce. Jest też krótki i kończy się zaskakującą puentą.

Zwróć uwagę na przymiotniki w tekście. Odpowiadają one na pytania: jaki?, jaka?, jakie?, który?, która, które?, czyj?, czyja?, czyje?.

Dowcipy mogą być dobre, śmieszne, zabawne, przyzwoite, spalone, nudne, niemiłe, złośliwe.

Zwróć uwagę na informacje w tekście mówiące o różnych sposobach opowiadania dowcipów i reagowania na nie.

Dowcip jest spalony wtedy, gdy zmieni się go tak, że trudno się nawet domyślić, co było w nim śmiesznego.

Dobrze opowiadają dowcipy ludzie, którzy zachowują powagę i kamienny wyraz twarzy.

Ludzie reagują na dowcipy w różny sposób. Bywa, że gdy jedna osoba „pokłada się ze śmiechu”, druga siedzi obok ze znudzoną miną. Dzieje się tak dlatego, że nie wszyscy śmieją się z tego samego. Mężczyzn często śmieszy coś, co dla kobiet zupełnie nie jest zabawne, a kobiety bawi coś innego niż mężczyzn.

Możesz skorzystać z różnych źródeł, zwróć uwagę na zdrobniałą formę wyrazu.

Wyraz figiel oznacza psotę, natomiast figielek to po prostu mała psota, żarcik.

Wczytaj się uważnie w treść wiersza, zwróć uwagę, czego dotyczy przedstawiona w nim sytuacja.

Tytuł wiersza  odnosi się do przedstawionej w wierszu zabawnej historii dotyczącej zachowania zwierząt.

Zwróć uwagę na zachowanie bohaterów wiersza.

Podmiot liryczny przedstawia nierealną sytuację ze świata zwierząt: Pewnego razu komary przekomarzają się ze sobą dla żartu, gdyż jeden z nich twierdzi, że widział raki, które raczyły się winem. Słyszący to cietrzew zacietrzewia się z nerwów, zdenerwowały go bzdury rozpowiadane przez komara. Plotki  docierają jednak do sępa, który zasępia się, oraz sowy, która z tego powodu osowiała. Kura natomiast na te słowa „daje drapaka”, aż się za nią kurzy. Zając z kolei wydaje jęk, a kurczę, co wynika z jego nazwy, gwałtownie się kurczy. Niespodziewanie, dla odmiany i niezgodnie z zachowaniem pozostałych zwierząt, baran się rozindycza, a indyk baranieje.

Zastanów się, w jakich sytuacjach wykorzystujemy określenia odnoszące się do zachowania zwierząt.

Podmiot liryczny z wiersza Tuwima przypisuje zwierzętom reakcje, które odnoszą się do ich nazwy. Czasami do określenia jakiejś czynności czy zachowania człowieka wykorzystujemy wyrazy odnoszące się do zachowania i świata zwierząt, np. małpować kogoś, zwilczyć się, psie życie, człowiek człowiekowi wilkiem.

Zastanów się, co sprawia, że wiersz jest zabawny?

Żart w utworze Figielek polega na zabawie słowami. Śmieszny jest dobór słów - czasowniki  odnoszące się  nazw lub zachowania zwierząt  połączone zostały  z tymi zwierzętami, np. komary się przekomarzają,  a raki raczą. Zabawne, nieoczekiwane jest zakończenie utworu - wbrew logice opisanego wcześniejszego zachowania innych zwierząt -  baran nie baranieje, a indyk nie indyczeje. I dlatego Julian Tuwim zatytułował swój wiersz - Figielek, bo tak kończąc utwór, płata psikusa czytelnikowi, który takiego zakończenia się nie spodziewa.