Przejdźmy do tematu

R1Bx8oDSex8VU1

Ilustracja przedstawia przykład tempa utworu. Na zdjęciu widnieje fragment zapisu nutowego z napisem „Allegro vivo” nad nutami.

Istnieje wiele czynników mających wpływ na charakter i kształt każdego utworu muzycznego. Jednym z nich jest rytm, który należy do podstawowych elementów muzyki. Określa on następstwo dźwięków w czasie. Długość dźwięków zapisujemy przy pomocy nut o określonych wartościach rytmicznych, natomiast ciszę pauzami. Zapis nutowy może być wykonywany w różnych tempach: wolnym, umiarkowanym lub szybkim. Element muzyczny określający tempo w muzyce nazywany jest agogikąAgogikaagogiką. Pełni on ważną rolę znacząco wpływając na charakter utworu muzycznego.

Tempo wpływa na czas wykonania utworu. Nie wpływa na rytm i metrum, jednak to tempo sprawia, że wartości rytmiczne mają określony czas trwania w czasie.

Oznaczenia agogiczne

Najważniejszy z podstawowych podziałów agogiki to rozróżnienie na tempa wolne, umiarkowane oraz szybkie. W każdej z tych grup można wymienić podstawowe określenia tempa. Są one w języku włoskim, jednak w celu lepszego zrozumienia, podana zostanie również polska nazwa.

Tempa wolne (w kolejności od najwolniejszego z nich):

• grave [czytaj: grawe]- ciężko,

• largo - szeroko,

• larghetto [czytaj: largetto] - dość szeroko (nieco szybciej niż largo),

• lento - powoli,

• adagio [czytaj: adadżio] - wolno.

Tempa umiarkowane (w kolejności od najwolniejszego z nich):

• andante - z wolna, w tempie spokojnego kroku,

• andantino - nieco żywiej niż andante,

• moderato - umiarkowanie,

• allegretto - dość żywo (nieco wolniej niż allegro).

Tempa szybkie (w kolejności od najwolniejszego z nich):

• allegro - prędko, ruchliwie,

• vivo - żywo,

• vivace [czytaj: wiwacze]- z ożywieniem,

• vivacissimo [czytaj: wiwaczissimo]- bardzo żywo,

• presto - szybko,

• prestissimo - bardzo szybko.

RgbBBenlSkiXi1

Ilustracja przedstawia zapis nutowy ze słownym oznaczeniem tempa (po włosku). W pierwszej pięciolinii klucz wiolinowy, w drugiej basowy. Za kluczami dwa bemole b i es. Na wszystkich pięcioliniach zapisane są nuty. Zaraz za kluczami i bemolami nad pierwszą pięciolinią - oznaczenie tempa: largo. Po sześciu taktach nowe oznaczenie - moderato.

R1OeAL2575z8i1

W celu wysłuchania audiobooka należy wybrać przycisk Odtwórz/Pauza. Można także zatrzymać audiobook za pomocą przycisku Stop, przejść do poprzedniego akapitu za pomocą przycisku Poprzedni lub do kolejnego akapitu korzystając z przycisku Następny.

W celu wysłuchania audiobooka należy wybrać przycisk Odtwórz/Pauza. Można także zatrzymać audiobook za pomocą przycisku Stop, przejść do poprzedniego akapitu za pomocą przycisku Poprzedni lub do kolejnego akapitu korzystając z przycisku Następny.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHNNsoNzV

Zmiany tempa

Tempo może ulegać zmianie podczas trwania utworu. Czasem stosuje się także chwilowe zmiany agogiczne, czyli przyspieszenia lub zwolnienia. Używa się takich określeń, jak:

• accelerando [czytaj: aczelerando] - przyspieszając,

• allargando - zwalniając albo: coraz wolniej,

• animando - ożywiając,

• ritardanto - opóźniając.

Powrót do pierwotnego tempa następuje po terminach:

• a tempo - wrócić do poprzedniego tempa,

• tempo I, tempo primo - tempo pierwotne.

Ważne jest też określenie rubato, które oznacza pewnego rodzaju chwiejność tempa. Zakłada przedłużanie niektórych nut i skracanie innych w taki sposób, żeby cały takt trwał tyle samo. Włoskie słowo rubare oznacza kraść; rubato zabiera („kradnie”) część czasu trwania niektórych nut, żeby móc oddać go innym. Ten zabieg jest stosowany od XVIII wieku; używali go podczas swoich wykonań m. in. Wolfgang Amadeusz Mozart oraz Fryderyk Chopin.

Metronom

Inne oznaczenia tempa utworu wiążą się z większą precyzją i dokładniejszym określeniem szybkości wykonania utworu. Dokładnie tempo można wskazać od czasu pojawienia się metronomu w 1816 roku. Metronom jest nazywany także taktomierzem; jest to urządzenie (początkowo mechaniczne, działające na zasadzie wahadła, w obecnych czasach często elektroniczne), które odmierza uderzenia na minutę (BPM, czyli z angielskiego beats per minute) [czytaj: bits per minet]. Tempo określa się na początku utworu poprzez podanie czasu trwania jednej nuty, np. M.M. ♪ = 70. Oznacza to, że metronom w tempie siedemdziesiąt wybija ósemki. W jednej minucie mieści się siedemdziesiąt ósemek. Skrót M.M. oznacza metronom Mälzla [czytaj: melcla].

Zapis czasowy

Ostatnim z najważniejszych oznaczeń tempo jest określenie czasu trwania w minutach i sekundach. Jednym z najbardziej znanych utworów, który ma takie oznaczenie, jest dzieło Johna Cage'a [czytaj: dżona kejdża] z 1953 roku o nazwie 4'33”, czyli Cztery minuty trzydzieści trzy sekundy. Utwór zawiera same pauzy i jest przeznaczony na dowolny instrument, głos lub orkiestrę. Jego nazwa pochodzi od czasu wykonania. Utwór często jest określany jako cztery i pół minuty ciszy w odniesieniu do trwania oraz braku dźwięków.

Określanie tempa w słuchanych utworach

Kolejny z utworów to Marsz Turecki Wolfganga Amadeusza Mozarta. Jest to III część XI Sonaty fortepianowej, czyli Rondo Alla Turca [czytaj: rondo alla turka]. Zgodnie z zapisem, utwór jest w dość żywym tempie. Alla turca oznacza jak w muzyce tureckiej, do czego odnosi się popularnie używana nazwa utworu.

Polecenie 4

Ostatni z prezentowanych utworów to ostatnia część Koncertu nr 2 g‑moll Lato Antonio Vivaldiego. Prezentowany fragment nosi tytuł Presto od oznaczonego tempa. Wysłuchaj utworu i spróbuj porównać szybkie tempo utworu do poprzednich dwóch kompozycji.

R1WBIf9uv3s7I

Ilustracja interaktywna przedstawia portret Antonio Vivaldiego. Mężczyzna ma perukę, sięgającą do ramion. Białą, niezapiętą pod szyją koszulę. Na portrecie ma duże ciemne oczy, zgrabny nos i usta. W lewej dłoni trzyma skrzypce, w prawej gęsie pióro. Przed nim leży papier nutowy. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Antonio Vivaldi Koncert nr 2 g-moll Lato. RV 315, część III - Presto. Dzieło powstało około roku 1729 w Mantui, wydane zostało w Amsterdamie w 1725 roku z dedykacją dla hrabiego Wenzlow von Morzin. Pojawia się też możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany przez solistę skrzypka, orkiestrę smyczkową i klawesyn. Utwór jest bardzo żywiołowy, szybki. Wartości rytmiczne są bardzo drobne, przebiegi dźwięków bardzo szybkie. Utwór może przywodzić na myśl letnią burzę.

Ilustracja interaktywna przedstawia portret Antonio Vivaldiego. Mężczyzna ma perukę, sięgającą do ramion. Białą, niezapiętą pod szyją koszulę. Na portrecie ma duże ciemne oczy, zgrabny nos i usta. W lewej dłoni trzyma skrzypce, w prawej gęsie pióro. Przed nim leży papier nutowy. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Antonio Vivaldi Koncert nr 2 g-moll Lato. RV 315, część III - Presto. Dzieło powstało około roku 1729 w Mantui, wydane zostało w Amsterdamie w 1725 roku z dedykacją dla hrabiego Wenzlow von Morzin. Pojawia się też możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu utwór wykonywany przez solistę skrzypka, orkiestrę smyczkową i klawesyn. Utwór jest bardzo żywiołowy, szybki. Wartości rytmiczne są bardzo drobne, przebiegi dźwięków bardzo szybkie. Utwór może przywodzić na myśl letnią burzę.

1

1. Antonio Vivaldi
Koncert nr 2 g-moll Lato (L'Estate), RV 315, część III - Presto

Dzieło powstało około roku 1720 w Mantui. Wydane zostało w Amsterdamie w 1725 roku z dedykacją dla hrabiegio Wenzlow von Morzin.

Wykonawca: Musici di San Marco & Alberto Lizzio
Źródło: Vivaldi Four Seasons - Violin Concertos RV 526 Il ritiro & RV 524

Polecenie 4

Niektóre części utworów noszą tytuły oznaczające tempo. Tak jest np. z ostatnią część Koncertu nr 2 g‑moll Lato Antonio Vivaldiego. Ta część nosi tytuł Presto. Spróbuj zrealizować tempo presto za pomocą ruchu. Możesz imitować grę na skrzypcach, biegać lub wykonać inne czynności w tym tempie. Postaraj się oddać ducha lata.

Ten temat niejedno ma imię

Różne znaczenia słowa tempo

Rzeczownik tempo pochodzi od włoskiego słowa oznaczającego czas (il tempo) i odnosi się do szybkości bądź swoistego rytmu, z jakim dana czynność się odbywa lub z jaką wykonujemy określone ruchy. Tempo to termin, który może mieć różne znaczenia w zależności od kontekstu i dziedziny, w której jest używany. W ujęciu interdyscyplinarnym, tempo odnosi się do rytmu, szybkości, sekwencji lub wzorca zmian w jakimś zjawisku, procesie lub działaniu.

Nauki społeczne

W naukach społecznych tempo odnosi się do zmian społecznych, demograficznych lub ekonomicznych. Na przykład tempo wzrostu populacji oznacza szybkość, z jaką liczba ludności w danym obszarze się zwiększa w określonym czasie.

Biologia

W biologii tempo dotyczy tempa ewolucji i zmian w organizmach żywych. Odnosi się do szybkości, z jaką zachodzą zmiany genetyczne, ewolucyjne lub metaboliczne w populacjach lub gatunkach.

Sport

W kontekście sportowym tempo oznacza szybkość wykonywania danej aktywności fizycznej, takiej jak bieganie, jazda na rowerze czy pływanie. Odpowiada za tempo lub intensywność treningu lub zawodów.

Literatura

W literaturze tempo odnosi się do rytmu narracji i szybkości akcji. Może ono być wolne, opisowe, szybkie lub dynamiczne, wpływając na odbiór i tempo czytania tekstu.

Związki frazeologiczne

W ślimaczym tempie - bez pośpiechu, powoli, nieprędko

Żółwie tempo - bardzo wolny sposób poruszania się

Podkręcić tempo - przyspieszyć

Narzucać ostre tempo - robić coś wyjątkowo szybciej niż normalnie

Motoryzacja

Współczesne samochody są wyposażone w tzw. tempomaty. Tempomat to urządzenie, które utrzymuje stałą prędkość pojazdu. Kierowca nie musi naciskać pedału przyspieszenia, ponieważ regulacja prędkości odbywa się automatycznie.

Inne

Słownik