Przypomnienie i utrwalenie wiadomości o głosach ludzkich i zespołach wykonawczych

GłosygłosGłosy ludzkie dzielimy na żeńskie i męskie. Ze względu na skalę głosu w każdej grupie wyróżniamy głosy wysokie i niskie:

• SOPRAN – wysoki głos żeński;

• ALT – niski głos żeński;

• TENOR – wysoki głos męski;

• BAS – niski głos męski.

W głosach żeńskich, pomiędzy wysokim a niskim głosem, występuje mezzosopran, a w męskich – baryton. Istnieją również inne kategoryzacje, które rozróżniają głosy bardziej szczegółowo, np.: alt dramatyczny, alt komediowy, sopran koloraturowy, sopran młodzieńczo‑dramatyczny, bas komiczny, bas poważny, baryton bohaterski, tenor liryczny. Wyróżniamy również głosy dziecięce, które dzielimy na: niskie – dziewczęce i chłopięce alty oraz wysokie – soprany dziewczęce i chłopięce, tzw. dyszkanty.

• Utwory wokalnewokalna muzykawokalne można wykonywać solo (bez akompaniamentu i z akompaniamentem) oraz w zespołach wokalnych (bez akompaniamentu i z akompaniamentem);

• Utwory wokalne mogą być wykonywane a cappellaa cappellaa cappella (bez towarzyszenia instrumentu) lub z akompaniamentem jednego instrumentu, np. fortepianu, grupy instrumentów lub orkiestry.

Formy aktywności muzycznej

Dlaczego każdy człowiek potrzebuje kontaktu z muzyką? Kontakt z muzyką zaspakaja potrzebę obcowania z pięknem, doznawania wzruszeń wywoływanych muzyką, wzbogaca osobowość, pogłębia wrażliwość i przynosi radość. Do coraz lepszego rozumienia muzyki, do jej głębszego poznawania i przeżywania, prowadzi aktywne działanie muzyczne, czyli:

• śpiewanie pieśni i piosenek (śpiew);

• gra na instrumentach (gra);

• ruch przy muzyce (ruch);

• aktywne słuchanie muzyki (słuchanie);

• próby własnej twórczości (tworzenie).

Na drodze własnej aktywności muzycznej znajdują się obszary, które pomagają w rozumieniu muzyki. Są to:

• praktyczne wiadomości o muzyce, czyli zasady muzyki;

• znajomość zapisu nutowego;

• kształcenie głosu, słuchu muzycznego, poczucia rytmu i pamięci muzycznej.

Wśród wymienionych, aktywnych działań muzycznych, najważniejsze miejsce zajmuje śpiew. Na lekcjach w szkole realizacja śpiewu odbywa się poprzez poznawanie i wykonywanie piosenek. Repertuar piosenek dla dzieci i młodzieży jest ogromny i bardzo urozmaicony, zarówno pod względem materiału muzycznego, jak i tekstu. Poniżej zaprezentowane są cztery piosenki, wybrane wg kategorii: pory roku.

Kiedy przyjdzie wiosna?

R1Pt9FVyFrOzo

Zapis nutowy piosenki „Kiedy przyjdzie wiosna” . Pod tytułem umieszczone są nazwiska twórców piosenki: muzyka Maciej Małecki, słowa Elżbieta Szeptyńska. Tempo określono jako moderato. Tonacja f‑moll (4 bemole przy kluczu), metrum cztery czwarte. Rytm piosenki składa się z ćwierćnut i ósemek.

Autor muzyki – Maciej Małecki
Autor tekstu – Elżbieta Szeptyńska

1. Minął luty, a mróz ciągle trzyma,
wszystkim nam się znudziła ta zima.
Ciepłe buty i czapy wyrzucamy do szafy,
ale wiosny wciąż nie ma i nie ma.

Kiedy przyjdzie wiosna? Nikt nie wie.
Wiedzą tylko wysmukłe modrzewie.
Zasłuchane, w białe chmury zapatrzone,
wysuwają igiełki zielone,
wyciągają do słońca ramiona,
bo nadchodzi już pora zielona.

2. Wiosno, wiosno gdzie jesteś odpowiedz,
czy zaspałaś, czy ruszył lodowiec?
Co dzień pytam się słonka razem ze mną biedronka
i spod śniegu malutka poziomka.

Kiedy przyjdzie wiosna? Nikt nie wie.
Wiedzą tylko wysmukłe modrzewie.
Zasłuchane, w białe chmury zapatrzone,
wysuwają igiełki zielone,
wyciągają do słońca ramiona,
bo nadchodzi już pora zielona.

Jest to piękna piosenka, zarówno pod względem muzycznym, jak i literackim. Skłania do rozmowy na temat nastroju w muzyce i sztuce: piękny, liryczny wstęp instrumentalny, nastrojowa linia melodyczna I cz. i żywsza, bardziej ruchliwa II cz., podkreślający odczucia akompaniament fortepianu. Linia melodyczna, akompaniament i tekst przedstawiają obraz wczesnej wiosny: tęsknota za słoneczną i kolorową wiosną, nadzieja – pierwsze symptomy budzącej się z zimowego snu - przyrody.
Naukę piosenki można połączyć z malowaniem wiosennego krajobrazu: dobór kolorów i techniki malarskiej oraz ze słuchaniem utworów, związanych z tematyką wiosenną, np. trzy części Wiosny z Czterech pór roku A. Vivaldiego.

Piosenka Kiedy przyjdzie wiosna? utrzymana jest w minorowej (molowej) tonacji – f‑moll, metrummetrummetrum 4/4 i umiarkowanym tempietempotempie.

• początkowy fragment rytmu: wykonaj rytmiczną recytację tekstu: „Minął luty, a mróz ciągle trzyma, wszystkim nam się znudziła ta zima”, z realizacją gestodźwieków – cztery klaśnięcia w takcie; a następnie zagraj rytm na dowolnym instrumencie perkusyjnym.

RJ1rmiZbZFqhp1

Zapis rytmu pierwszych czterech taktów piosenki Kiedy przyjdzie wiosna. W pierwszym takcie 3 ćwierćnuty i dwie ósemki, w drugim takcie ćwierćnuta, cztery ósemki i pauza ćwierćnutowa. W takcie trzecim i czwartym rytm jest taki sam, jak w pierwszym i drugim takcie.

• kilka razy wysłuchaj piosenkę Kiedy przyjdzie wiosna?, przeanalizuj zapis nutowy piosenki i zaśpiewaj z nagraniem.

Gonię słońce gorące

RFya7V4JISM1w

Zapis nutowy piosenki "Gonię słońce gorące". Pod tytułem umieszczono nazwiska twórców piosenki: muzyka: Aleksander Pałac, słowa Elżbieta Szeptyńska. Na początku nut wskazówka wykonawcza: pogodnie. Tonacja F‑dur (1 bemol przy kluczu), metrum w pierwszej części cztery czwarte, w drugiej części sześć ósmych, w trzeciej części cztery czwarte. Rytm piosenki składa się w większości z ósemek, w pierwszych dwóch taktach pojawia się ugrupowanie ósemka z kropką i szesnastka.

Autor muzyki – Aleksander Pałac
Autor tekstu – Elżbieta Szeptyńska

1. Kiedy się zaczyna marzyć,
wszystko może się wydarzyć.
Rzeczy dziwne, osobliwe
i zupełnie nieprawdziwe.

Gonię słońce gorące po łące,
po łące zielonej jak rzeka.
Gonię słońce gorące po łące,
a ono przede mną ucieka.
To się skryje w traw czuprynę,
drzewom w liściach przyda złota,
zawsze skore do zabawy,
kiedy przyjdzie mu ochota.

2. Nie dowierza mama z tatą
cóż poradzić mogę na to?
A tak byłoby ciekawie
razem gonić słońce w trawie.

Gonię słońce gorące…

Piosenka w umiarkowanym tempie, majorowej (durowej) tonacji – F‑dur. Podczas słuchania należy zwrócić uwagę na występujące w piosence zmiany metrum: takty 1‑4 – metrum 4/4 (miarą taktu jest ćwierćnuta), takty 5‑14 – metrum 6/8 (miarą taktu jest ósemka), taktytakttakty 15‑21 – metrum 4/4 (miarą taktu jest ćwierćnuta).
Każda z części ma inny charakter i tempo:

• I część – t. 1‑6, tempo umiarkowane, dynamikadynamikadynamika: mezzoforte;

• II część – t. 7‑14, żywiej, dynamika: forte;

• III część – t. 15‑21, wolniej, dynamika: mezzopiano.

Każda część poprzedzona jest instrumentalnym (fortepian) wprowadzeniem. Cala piosenka jest bardzo pogodna i ciekawa, a wprowadzane zmiany wywołują inne obrazy:

• I cz. – opowiadanie o marzeniach;

• II cz. – ruch, pogoń za słońcem;

• III cz. – uspokojenie, podsumowanie;

• początkowy fragment rytmu: wykonaj rytmiczną recytację tekstu: Kiedy się zaczyna marzyć, wszystko może się wydarzyć. Rzeczy dziwne, osobliwe i zupełnie nieprawdziwe z realizacją gestodźwięków: w metrum 4/4 – cztery klaśnięcia, jedno na każdą ćwierćnutę i w metrum 6/8 – sześć klaśnięć, jedno na każdą ósemkę.

RSo4W5KDWCxLJ1

Zapis rytmu pierwszych czterech taktów piosenki. W pierwszym takcie: cztery ósemki, ósemka z kropką i szesnastka, dwie ósemki. W drugim takcie: dwie ósemki, ósemka z kropką i szesnastka, cztery ósemki. W trzecim takcie same ósemki. W czwartym takcie cztery ósemki pauza ćwierćnutowa, dwie ósemki.

• kilka razy wysłuchaj piosenkę Gonię słońce gorące, przeanalizuj zapis nutowy piosenki i zaśpiewaj z nagraniem.

W deszczowym rytmie

Rbjashs0FcSdS

Zapis nutowy piosenki „W deszczowym rytmie". Pod tytułem umieszczono nazwiska twórców piosenki: muzyka: Marian Sawa, słowa Elżbieta Szeptyńska. Na początku nut wskazówka wykonawcza: spokojnie. Tonacja D‑dur (2 krzyżyki przy kluczu), metrum dwie drugie. Piosenka zaczyna się przedtaktem składającym się z dwóch ósemek. W zapisie nutowym oprócz partii wokalnej zapisano odgłosy stukania podczas pauz w refrenie. O właśnie tak (stuk, stuk), kap, kap (stuk stuk), o właśnie tak (stuk, stuk), kap, kap.

Autor muzyki – Marian Sawa
Autor tekstu – Elżbieta Szeptyńska

1. Choć za oknem taka plucha,
choć za oknem pada deszcz,
kiedy pada, lubię słuchać
i ty ze mną spróbuj też.

Słuchać deszczowej muzyki
na deszczowe skrzypce i smyki,
słuchać, jak rosną kałuże,
te małe i te duże.
O właśnie tak: kap, kap. (bis)

2. Ciągle kapie woda z góry,
jak to robi, nie wiem sam.
Skąd tę wodę biorą chmury,
czy tam w niebie mają kran?
Słucham deszczowej muzyki…

3. Aura swoje ma wybryki,
deszcz uparcie szyby tnie.
Więcej wody czy muzyki?
Czy to ktoś naprawdę wie?

Słucham deszczowej muzyki…

Piosenka o deszczu, w metrum 4/4 (alla brevealla brevealla breve), tonacji D‑dur i spokojnym tempie. Akompaniament fortepianowy naśladuje padający deszcz. W zakończeniu piosenki, w miejscu pauz w śpiewie można dołączyć gestodźwięki (klaskanie) lub grę na instrumencie perkusyjnym (zgodnie z zapisem nutowym).

• początkowy fragment rytmu: wykonaj rytmiczną recytację tekstu: Choć za oknem taka plucha, choć za oknem pada deszcz, a następnie wykonaj gestodźwiękami: ósemki – uderzenie o uda raz prawą i raz lewą ręką, ćwierćnuty – klaskanie, pauzy – pstrykanie.

R7v6gDil1XCIe1

Zapis rytmu pierwszych czterech taktów piosenki. Przedtakt składający się z dwóch ósemek. W pierwszym takcie: cztery ćwierćnuty. W drugim takcie: dwie ćwierćnuty, pauza ćwierćnutowa, dwie ósemki. W trzecim takcie same ćwierćnuty. W czwartym takcie - ćwierćnuta i pauzy.

• metrum 4/4 – alla breve (oznaczenie (załącznik 3)) za kluczem wiolinowym i krzyżykami) (wł. breve – krótki, dosł. na sposób krótki), co oznacza, że jednostką metryczną nie jest ćwierćnuta, lecz półnuta; realizuje się go jak takt 2/2, lecz w tempie dwukrotnie szybszym;

• kilka razy wysłuchaj piosenkę W deszczowym rytmie, przeanalizuj zapis nutowy piosenki, zaśpiewaj z nagraniem i realizacją gestodźwięków (klaskanie).

Kupimy choinkę

RCg5LQREd9wE3

Zapis nutowy piosenki "Kupimy choinkę". Pod tytułem umieszczono nazwiska twórców piosenki: muzyka: Zbigniew Ciechan słowa Danuta Gellnerowa. Tonacja G-dur (jeden krzyżyk przy kluczu), metrum cztery czwarte. W zwrotce przeważa rytm złożony z samych ósemek. Refren to słowa: Ko le le le le le le le le Ko li li li li li laj śpiewane w rytmie 6 ósemek 2 szesnastki ósemka, 4 ósemki ósemka z kropką szesnastka, ósemka. Ten rytm i słowa powtarzają się czterokrotnie.

Autor muzyki: Zbigniew Ciechan
Autor tekstu: Danuta Gellnerowa

1. Pojedziemy dziś sankami
na plac choinkowy,
gdzie choinki do choinek
tulą swoje głowy.
Gdzie choinki się trzymają
za zielone ręce
i znajdziemy tę jedyną
w iglastej sukience.

Ko le le le le le le le le
Ko li li li li li laj.

2. I będziemy wieźć na sankach
królewnę zieloną,
bo już wszyscy z zabawkami
czekają nas w domu.
Opleciemy ją łańcuchem
srebrzystym dokoła,
zawiesimy złotą gwiazdę
wysoko u czoła.

Ko le le…

3. Damy świeczki, niech je trzyma
w palcach swych zielonych,
niech ogniami złocistymi
błyśnie z każdej strony.
Ustrojona, rozśpiewana
królować nam będzie,
przy opłatku, przy muzyce,
przy cichej kolędzie.

Ko le le…

Piosenka w metrum 2/4 i umiarkowanie żywym tempie. Ma dwuczęściową budowę: AB. Część A utrzymana jest w tonacji G‑dur – 16 taktów (frazy: 2 razy 8 taktów), cz. B to ośmiotaktowy refren w tonacji D‑dur. Refren zbudowany jest z dwóch czterotaktowych odcinków, z drobnymi różnicami w zakończeniu. W 24 i 25 takcie pojawia się oznaczenie muzyczne: zakończenie 1 i 2 zwrotki to takt 24 (z pominięciem taktu 25); zakończenie zwrotki 3 to takt 25 (z pominięciem taktu 24). Rozpoczyna się czterema taktami wstępu instrumentalnego.

• Początkowy fragment rytmu: wykonaj rytmiczną recytację tekstu: Pojedziemy dziś sankami na plac choinkowy, a następnie zagraj go na dowolnym instrumencie perkusyjnym.

R1AaSYmDAXl8r1

Zapis rytmu pierwszych czterech taktów piosenki. Trzy takty składają się z samych ósemek. Czwarty takt z dwóch ćwierćnut.

• kilka razy wysłuchaj piosenkę Kupimy choinkę, przeanalizuj zapis nutowy piosenki, wykonaj partię wybranego instrumentu perkusyjnego, zaśpiewaj z nagraniem i towarzyszeniem instrumentu.

Zadania

R17GV3siOXx9N

Ćwiczenie 3

Dopasuj do każdej z piosenek odpowiednią porę roku; Piosenki: 1.Kiedy przyjdzie wiosna, 2. Gonię słońce gorące, 3. W deszczowym rytmie, 4. Kupimy choinkę inną porę roku.

Dopasuj do każdej z piosenek odpowiednią porę roku; Piosenki: 1.Kiedy przyjdzie wiosna, 2. Gonię słońce gorące, 3. W deszczowym rytmie, 4. Kupimy choinkę inną porę roku.

Wysłuchaj fragmenty piosenek i połącz z porą roku o której opowiadają:

Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.

Polecenie 1

Odpowiedz na pytanie: Dlaczego do akompaniamentu perkusyjnego w nagraniu piosenki pod tytułem „Kupimy choinkę” użyto janczarów?

Odpowiedz na pytanie: Dlaczego do akompaniamentu perkusyjnego w nagraniu piosenki pod tytułem „Kupimy choinkę” użyto janczarów?

Odpowiedz na pytanie: Dlaczego do akompaniamentu perkusyjnego w nagraniu piosenki pod tytułem „Kupimy choinkę” użyto janczarów?

Razem z kolegami lub koleżankami przygotujcie akompaniament perkusyjny do piosenki Kupimy choinkę, a następnie wykonajcie ją: śpiew i akompaniament na instrumentach perkusyjnych.

R1bvMk3DM20tk

Nagranie piosenki "Kupimy choinkę". Piosenkę wykonuje chór dziecięcy z akompaniamentem instrumentów szkolnych: dzwonków, ksylofonu, trójkąta, janczarów. Piosenka jest żywa, dzieci szybko wymawiają kolejne sylaby tekstu na drobnych wartościach rytmicznych. Akompaniament janczarów nadaje piosence świąteczny, zimowy charakter.

Nagranie piosenki "Kupimy choinkę". Piosenkę wykonuje chór dziecięcy z akompaniamentem instrumentów szkolnych: dzwonków, ksylofonu, trójkąta, janczarów. Piosenka jest żywa, dzieci szybko wymawiają kolejne sylaby tekstu na drobnych wartościach rytmicznych. Akompaniament janczarów nadaje piosence świąteczny, zimowy charakter.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DHhlNbZLD

Nagranie piosenki "Kupimy choinkę". Piosenkę wykonuje chór dziecięcy z akompaniamentem instrumentów szkolnych: dzwonków, ksylofonu, trójkąta, janczarów. Piosenka jest żywa, dzieci szybko wymawiają kolejne sylaby tekstu na drobnych wartościach rytmicznych. Akompaniament janczarów nadaje piosence świąteczny, zimowy charakter.

RDNejGC1tLZR71

Zapis nutowy akompaniamentu perkusyjnego do piosenki Kupimy choinkę. W 8 taktowym wstępie: w pierwszym takcie trójkąt gra cztery ósemki, w czwartym takcie marakasy grają osiem szesnastek. W refrenie w pierwszym i szóstym takcie trójkąt gra osiem szesnastek, w czwartym takcie marakasy i bębenek grają ćwierćnutę na drugą miarę taktu. W ósmym takcie wszystkie instrumenty grają na raz.

Słownik pojęć

Definicje pochodzą z: enckylopedia.pwn.pl

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Jerzy Habela, Słowniczek muzyczny, Wydawnictwo PWM 1988.