Temat: Tłuszcze – ważne przemiany

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (klasy 7. i 8.)

Podstawa programowa:

Szkoła podstawowa. Chemia.

X. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń:

3) opisuje budowę cząsteczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłuszczowych; klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisuje wybrane właściwości fizyczne tłuszczów; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń wyjaśnia, jakim przemianom ulegają tłuszcze

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• klasyfikować tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego;

• jakie są budowa i właściwości tłuszczów;

• zapisu równania reakcji hydrolizy tłuszczów, jaka zachodzi w organizmach ludzi i zwierząt;

• jak otrzymywać, na przykładzie kwasu oleinowego, margarynę i zapiszesz równanie reakcji utwardzania tłuszczów.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu (może przesłać uczniom cele lekcji i kryteria sukcesu pocztą elektroniczną lub zamieścić je np. na Facebooku, dzięki czemu uczniowie będą mogli prowadzić ich portfolio).

2. Prowadzący wspólnie z uczniami ustala – na podstawie wcześniej zaprezentowanych celów lekcji – co będzie jej tematem, po czym zapisuje go na tablicy interaktywnej/tablicy kredowej. Uczniowie przepisują temat do zeszytu.

3. BHP – przed przystąpieniem do eksperymentów uczniowie zapoznają się z kartami charakterystyk substancji, które będą używane na lekcji. Nauczyciel wskazuje na konieczność zachowania ostrożności w pracy z nimi.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienie hydrolizy tłuszczów w organizmach ludzi i zwierząt. W celu powtórzenia i utrwalenia materiału pyta, czym jest hydroliza (co to jest za proces). Następnie odwołuje uczniów do abstraktu i prosi o analizę ilustracji schematu hydrolizy tłuszczów. Po chwili zapisuje na tablicy równanie i jednocześnie tłumaczy mechanizm reakcji hydrolizy tripalmitynianu glicerolu. Prosi chętnego ucznia, by zapisał na tablicy równanie reakcji hydrolizy trioleinianu glicerolu.

2. Prowadzący zajęcia prosi uczniów, by przyjrzeli się ilustracji przebiegu reakcji utwardzania tłuszczów w abstrakcie. Zapisuje jeszcze raz to równanie na tablicy, tłumacząc przy tym mechanizm reakcji uwodornienia tłuszczów nienasyconych.

3. Prowadzący zajęcia poleca uczniom obejrzenie filmu „Jak odróżnić olej roślinny od oleju mineralnego”. Wcześniej uczniowie zapisują pytanie badawcze i hipotezę w formularzu w abstrakcie, a po projekcji – obserwacje i wnioski. Wybrane osoby prezentują wyniki swojej pracy. Nauczyciel, odnosząc się do nich, zachęca młodzież do dyskusji.

4. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie ćwiczeń interaktywnych w abstrakcie. Ochotnicy omawiają poprawne rozwiązania, nauczyciel koryguje ewentualne błędy, wyjaśnia wszelkie wątpliwości.

Faza podsumowująca

1. Wskazany przez nauczyciela uczeń podsumowuje lekcję, opowiadając, czego się nauczył i jakie umiejętności ćwiczył.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Fats – important changes

What changes do fats undergo in human and animal bodies?

Fats undergo hydrolysis, i.e., they decompose forming glycerol and fatty acid. This process takes place in the digestive tract under the influence of enzymes, and is an energy source. The following is a simplified scheme for these processes.

How is margarine made?

Liquid fats are subjected to a process of industrial hardening which results in margarine. This process consists in catalytic hydrogenation of unsaturated fats. The result is saturated compounds – solid fats.

Is it possible to obtain soap from fats?

An important process undergone by fats is their saponification. This reaction involves heating of fats in the presence of sodium or potassium hydroxide. The product of this reaction is sodium and potassium salts of higher carboxylic acids, i.e., soaps.

Are all fatty substances fats? Are vegetable oil and diesel oil fats?

When vegetable oil is heated intensely, a substance with a suffocating odour is released. This substance is acrolein. It causes severe irritation of mucous membranes, eyes and upper airways. It is toxic and carcinogenic, which is why fats should not be overheated. This is an identification reaction for fats (the so‑called acrolein test). Identification reaction is a reaction that allows to identify a particular compound or group of compounds. Mineral oils do not form such a product when heated.

• Fats are esters of glycerol and higher carboxylic acids.

• Fats can be divided – by their state of aggregation – into solid and liquid ones.

• Fats are divided according to their origin into vegetable and animal fats.

• Vegetable fats contain mainly unsaturated compounds, whereas animal fats – saturated compounds.