I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń: 1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: l) formy czasowników nieregularnych: verba defectiva. 8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii: l) odmienia następujące czasowniki nieregularne: verba defectiva; n) potrafi poprawnie stosować podstawową terminologię gramatyczną w odniesieniu do opisu łacińskiego systemu językowego; q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu. III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń: 4. jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej.
Nauczysz się
rozpoznawać czasowniki z grupy verba defectiva;
tworzyć odpowiednie formy wybranych czasowników;
tłumaczyć zdania łacińskie z omawianymi czasownikami.
VERBA DEFECTIVA – CZĘŚĆ DRUGA
Oprócz poznanych już czasowników, które tworzą jedynie formy od tematu perfecti (cēpī, cēpisse – zaczynać; meminī, meminisse – pamiętać; ōdī, ōdisse – nienawidzić), warto wspomnieć również o innych „ułomnych” czasownikach.
1. Inną grupę stanowią czasowniki, które tworzą wszystkie formy (również czasu teraźniejszego), jednak ich formę perfectum – podobnie jak w przypadku wspomnianych już verba defectiva – można tłumaczyć w czasie teraźniejszym, ponieważ skutki tych czynności trwają. Przykład takich słów stanowią następujące czasowniki:
cōnstitī – stanąłem, a więc stoję
cognōvī – poznałem, a więc znam
Formy perfectum wykorzystane w ten sposób nazywamy tzw. perfectum praesens.
2. Jeszcze inną grupą są czasowniki, które tworzą tylko niektóre formy. Wśród tej grupy znajdują się sporadycznie pojawiające się formy oznaczające mówienie – np. inquam (mówię, powiadam) oraz aio (mówię), fari (mówię).
Praesens
Futurum
Perfectum
Singularis
1. inquam
1. brak
1. brak
2. inquis
2. inquiēs
2. inquīstī
3. inquit
3. inquiet
3. brak
Pluralis
1. brak
nie używa się
1. brak
nie używa się
3. inquiunt
nie używa się
Praesens
Imperfectum
Perfectum
Singularis
1. aiō
1. aiēbam
1. brak
2. ais
2. aiēbās
2. brak
3. ait
3. aiebat
3. ait
Pluralis
1. brak
1. aiēbāmus
1. brak
2. brak
2. aiēbātis
2. brak
3. aiunt
3. aiēbant
3. brak
Praesens
Futurum
Perfectum
Plusquamperfectum
3. Sg. fātur
fābitur
fātus sum itd.
fātus eram itd.
Pojedyncze formy zachowały się również w przypadku następujących czasowników:
ave! – witaj, avēte! – witajcie
salvē! – witaj, bądź pozdrowiony; salvēte! – witajcie; salvēre
agō! agite! – prędzej, nuże
Animacja złożona pt. Pozdrowienia Łacińskie
RbBtjklj5VSIu
m34ecf07dc2274eb0_0000000000002
m34ecf07dc2274eb0_0000000000002
Duo amīcī, Mārcus et Quīntus ūna ad scholam iter faciunt. Mārcus et Quīntus puerum quemdam in viā vident. Est Antōnius - amīcus et condiscipulus eōrum. Mārcus et Quīntus Antōnium salūtant. Mārcus et Quīntus: Salvē, Antōniī! Antōnius: Salvē Mārce, Salvē Quīnte. Salvēte amīcī! Mārcus: Ut valēs Antōniī? Antōnius: Bene valeō, optimē quidem mē habeō. Et vōs? Ut valētis? Mārcus: Satis bene mē habeō, sed Quīntus nōn tam bene valet. Is aeger est, sed ad scholam īre vult. Antōnius: Quid dīcis? Vērum est, quod Mārcus dīcit, Quīnte? (Quīntus tussit) Quīntus: Vērum est, male mē habeō. Antōnius: Ergō domum ī! Nōlī scholam intrāre. Magister noster discipulōs aegrōs domī manēre semper iubet. Quīntus: Rēctē dīcis, necesse est mihi domum revēnīre. Ergō valēte, amīcī. Mārcus et Antōnius: Valē Quīnte! Cūra, ut valeās. Wśród omawianych w tym temacie czasowników tzw. ułomnych (verba defectiva), znajdują się również te, stanowiące popularne łacińskie pozdrowienia. Postaraj sie je zapamiętać: SALVĒ! – WITAJ SALVĒTE! – WITAJCIE VALĒ! – ŻEGNAJ VALĒTE! – ŻEGNAJCIE Inne istotne zwroty to: UT VALĒS – JAK SIĘ MASZ / JAK SIĘ CZUJESZ? Na to pytanie możemy odpowiedzieć na przykład: BENE VALEŌ – DOBRZE SIE CZUJĘ BENE MĒ HABEŌ – MAM SIĘ DOBRZE ET TU: UT VALES? (A ty jak sie masz?)
Zadania
R8vWQoq9y60O2
Ćwiczenie 1
Przeczytaj zdania z czasownikami z grupy verba defectiva, następnie połącz zdania łacińskie z odpowiednimi tłumaczeniami. Mementō morī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdērunt hilarem trīstēs trīstemque iocōsī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Dīmidium factī, quī coepit, habet. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Multa mala tulimus, forsan et haec ōlim meminisse iuvābit. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdī et amō . Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Avē Caesar, moriturī tē salūtant! Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego.
Przeczytaj zdania z czasownikami z grupy verba defectiva, następnie połącz zdania łacińskie z odpowiednimi tłumaczeniami. Mementō morī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdērunt hilarem trīstēs trīstemque iocōsī. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Dīmidium factī, quī coepit, habet. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Multa mala tulimus, forsan et haec ōlim meminisse iuvābit. Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Ōdī et amō . Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego. Avē Caesar, moriturī tē salūtant! Możliwe odpowiedzi: 1. Pamiętaj o śmierci., 2. Nienawidzę i kocham., 3. Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., 4. Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, 5. Kto zaczął, jest już w połowie pracy., 6. Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego.
Przeczytaj zdania z czasownikami z grupy verba defectiva, następnie połącz zdania łacińskie z odpowiednimi tłumaczeniami.
Wesołka smutni nienawidzą, a żartownisie smutnego., Nienawidzę i kocham., Pamiętaj o śmierci., Bądź pozdrowiony Cezarze, idący na śmierć Cię pozdrawiają!, Dużo złego znieśliśmy – może i wspomnienie tych wydarzeń kiedyś nas ucieszy., Kto zaczął, jest już w połowie pracy.
Mementō morī.
Ōdērunt hilarem trīstēs trīstemque iocōsī.
Dīmidium factī, quī coepit, habet.
Multa mala tulimus, forsan et haec ōlim meminisse iuvābit.
Przeczytaj tekst łacińskim34ecf07dc2274eb0_0000000000006tekst łaciński, następnie rozwiąż trzy następne zadania:
DārēusDariusz I WielkiDārēus, rēx Persārum, cum Graecōrum, quī Asiam incolēbant, dēfectiōne certior factus esset, aegerrimē tulit Athēniēnsēs ausōs esse bellum sibi īnferre. Quā dē causā praecēpit, ut cotīdiē ante cēnam ā servō hīs verbīs admonērētur: “Domine, mementō Athēniēnsium!”.
R24JmNzCcJUnl
Ćwiczenie 5
RIsLmAERB6OHg
Ćwiczenie 6
R1OqjUNDk8D9J
Ćwiczenie 7
Rxmye3DMapoH2
Ćwiczenie 8
m34ecf07dc2274eb0_0000000000006
O. Jurewicz, L. Winniczuk, J. Żuławska, Język łaciński, Podręcznik dla lektorów szkół wyższych, Warszawa 2006.
Słowniki
Słownik pojęć
Stoa Poikile
Stoa Poikile
gr. Malowany Portyk, miejsce na agorze ateńskiej słynne z mieszczących się tam malowideł, przedstawiających wybitne czyny Hellenów (m.in. bitwę pod Maratonem), jak również miejsce spotkań i dyskusji filozofów – zwanych od tego miejsca stoikami.
Dariusz I Wielki
Dariusz I Wielki
władca perski z dynastii Achemenidów, panujący od 521 do 485 p.n.e., słynny z wyprawy przeciw Grecji, która zakończyła się ostatecznie porażką Persów. Dariusz zasłynął jednak jako sprawny organizator i reformator wielkiego imperium perskiego. Wiele informacji na jego temat czerpiemy z ksiąg historycznych Herodota.
Słownik łacińsko‑polski
Rqkwpet1b1QZzm34ecf07dc2274eb0_00000000000091
m34ecf07dc2274eb0_0000000000009
m34ecf07dc2274eb0_0000000000009
audeō, -ēre, ausus sum (2) ważyć się, ośmielać się, odważyć się