Państwo i jego cechy

Co już wiesz o państwie? Przekonaj się wykonując krótki test.

RlqrlzkwDitf0

Na ilustracji przedstawione są elementy państwa - mapa Polski w kolorze jasnoniebieskim, w środku mapy 8 postaci (kobiety, mężczyźni, młodzi, starsi, dziecko). Każda z osób różni się od siebie.

Pojęcie państwa

Od starożytności do czasów współczesnych zmieniał się sposób rozumienia, czym jest państwo. Przekształceniom podlegały również poglądy na temat pochodzenia i zadań państwa. Różnorodnie rozumiano zakres jego działania, relacje między instytucjami państwowymi a społeczeństwem oraz kształt instytucji zajmujących się gospodarką, sądownictwem, stosunkami z innymi państwami, obronnością, kulturą, edukacją itd.

Różne rozumienia państwa miały swoje odzwierciedlenie w stosowanym nazewnictwie.

W starożytnej Grecji używano nazwy polis, w znaczeniu państwo‑miasto.

W starożytnym Rzymie stosowano pojęcie res publica [czyt. res publika], rozumiane jako wspólnota obywateli.

W średniowieczu upowszechniła się nazwa terra, oznaczająca ziemię, kraj.

W XVI w. pojawiło się określenie stato; (od stato pochodzą obecne nazwy: angielska – State [czyt. Stejt], francuska – l`État [czyt.leta], niemiecka – der Staat [czyt. der Sztat] odwołujące się racji stanu, czyli jakiejś fundamentalnej zasady tworzącej państwo, na przykład prawa.

Za powszechnie uznawane przyjmuje się pojęcie państwa, które sformułował Georg Jellinek [czyt. Georg Jelinek] (1851–1911). Słynny niemiecki uczony wskazał trzy zasadnicze jego składniki:

• TERYTORIUM,

• LUDNOŚĆ,

• ZWIERZCHNIA WŁADZA (RZĄD).

Współcześnie uzupełnia się tę definicję, wskazując na dodatkowe elementy państwa, np. suwerenność.

Definicja państwa współcześnie

Cztery kryteria określające państwo jako podmiot prawa międzynarodowegopodmiot prawa międzynarodowegopodmiot prawa międzynarodowego, wyznaczone przez przepisy konwencji o prawach i obowiązkach państw, stały się od czasu jej podpisania w 1933 r. w Montevideo częścią międzynarodowego prawa zwyczajowego i są powszechnie uznawane na arenie międzynarodowej za cechy państwowości.

Artykuł 1 tej konwencji głosi:

Klasyczna, trójelementowa definicja państwa według Georga Jellinka, powszechnie akceptowana przez politologów, stwierdza natomiast, że państwo to korporacja osiadłego ludu, wyposażona w bezpośrednią władzę zwierzchnią.

Ile jest państw na świecie? Oto cztery odpowiedzi. Każda z nich jest na swój sposób prawidłowa

Państwo

Państwo uważane jest za jedną z najważniejszych organizacji służących osiąganiu zbiorowych celów społeczeństwa.

Warunkiem dla funkcjonowania państwa jest istnienie władzy publicznej, która nim zarządza. W jej zakres wchodzą: relacje między organami państwa, zasady prawne oraz udział obywateli w rządzeniu państwem. Te elementy określają ustrój państwa. Udział obywateli w zarządzaniu państwem we współczesnym świecie jest bardzo różny. Na tej podstawie politolodzy wyróżnili trzy rodzaje ustroju politycznego:

- ustrój totalitarny - obywatele nie mają wpływu na życie publiczne. Państwo kontroluje wszystkie dziedziny życia obywatela.

- ustrój autorytarny - obywatele mają ograniczony wpływ na życie publiczne. Państwo kontroluje udział obywateli w życiu publicznym.

- ustrój demokratyczny - obywatele mają duży wpływ na życie publiczne, a państwo nie kontroluje udziału obywateli w życiu publicznym.

Wybrane cechy państwa

POLITYCZNY CHARAKTER
Polityczny charakter państwa jest związany z procesem sprawowania władzy w społeczeństwie, z podziałem na rządzących i rządzonych. Uprawnieniem szczególnym – charakterystycznym tylko dla władzy państwowej – jest możliwość stosowania legalnego przymusu, w tym przemocy. Władza państwowa wykonywana jest w Polsce przez różnorodne instytucje, np.: Sejm, rząd, sądy. Każda z tych instytucji posiada pewne uprawnienia władcze i w ich ramach pełni określone funkcje.

TERYTORIUM
Warunkiem istnienia państwa jest sprawowanie suwerennej władzy na określonym terytorium. W skład terytorium wchodzi przestrzeń lądowa, morska i powietrzna. Za składnik terytorium państwowego uważa się także statki powietrzne i morskie oraz placówki dyplomatyczne danego państwa. W sytuacjach zagrożenia państwo ma obowiązek obrony swojego terytorium, włącznie z zastosowaniem siły militarnej.

SUWERENNOŚĆ
Suwerenność wewnętrzna państwa polega na wyłączności stanowienia i wykonywania prawa przez organy państwa oraz możliwości decydowania o zjawiskach i procesach składających się na życie społeczeństwa. Suwerenność zewnętrzna oznacza zdolność organów państwa do podejmowania decyzji niezależnie od woli i interesów innych państw oraz organizacji międzynarodowych. Suwerenność wewnętrzna i zewnętrzna państwa może zostać ograniczona bądź w całości utracona.

PRZYMUS
Każde społeczeństwo jest wewnętrznie zróżnicowane. Wpływa to na pojawianie się konfliktów politycznych, ekonomicznych, kulturowych, religijnych itd. Część tych konfliktów zagraża porządkowi społecznemu i bezpieczeństwu państwa. W takich sytuacjach przymus państwowy jest środkiem utrzymywania i przywracania ładu. Niekiedy może stać się jednak siłą działającą na szkodę obywateli.

SYMBOLE Państwa posiadają swoje charakterystyczne symbole: godło – herb państwa, barwy – flagę narodową oraz hymn.

RT0ie2dw5F7H8

Na ilustracji znajduje się orzeł biały z koroną na głowie, umieszczony na tarczy herbowej na czerwonym polu.

Po co nam państwo?

Funkcje państwa

Współcześnie państwo realizuje wiele zadań, ale w najbardziej ogólnym ujęciu jego działalność wciąż sprowadza się do dwóch głównych funkcji: wewnętrznej i zewnętrznej.

Funkcje wewnętrzne państwa

Funkcja wewnętrznafunkcja wewnętrznaFunkcja wewnętrzna, realizowana na terytorium państwa, służy utrzymaniu porządku i bezpieczeństwa. Wynikają z niej działania, które regulują prawne relacje między obywatelami, partiami politycznymi, związkami zawodowymi, organizacjami pozarządowymi oraz między obywatelami a instytucjami władzy państwowej. W ramach funkcji wewnętrznej wskazuje się liczne funkcje szczegółowe.

Funkcja zewnętrzna państwa

Funkcja zewnętrzna,funkcja zewnętrznaFunkcja zewnętrzna, realizowana na arenie międzynarodowej, polega na ochronie suwerenności i bezpieczeństwa państwa. W tym celu podejmowane są zarówno działania pokojowe (w tym dyplomatyczneplacówka dyplomatycznadyplomatyczne), jak i militarne.

R119vBsGsOhIs

Na zdjęciu jest pokazana defilada Wojska Polskiego. Żołnierze w mundurach maszerują miejską ulicą z karabinami wzniesionymi ku górze, prawą rękę trzymają wyciągniętą w prawo.

Jednym z instrumentów służących pokojowej realizacji interesów państwa jest dyplomacja.

Wybrane działania pokojowe realizowane przez państwo polskie na arenie międzynarodowej:

• Nawiązywanie i utrzymywanie dobrych stosunków z państwami i organizacjami międzynarodowymi.

• Współtworzenie międzynarodowych organizacji polityczno‑militarnych, ekonomicznych, kulturalnych, np. Organizacji Narodów Zjednoczonych, Unii Europejskiej, Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego (NATO).

• Rozstrzyganie konfliktów z innymi państwami za pośrednictwem takich metod, jak: negocjacje, mediacje i arbitraż.

• Udział żołnierzy polskich w misjach pokojowych w regionach zagrożonych wybuchem konfliktu zbrojnego.

Podsumowanie

Istnieją różne poglądy na temat pochodzenia państwa, jego charakteru i funkcji. W historii ludzkości państwo było jedną z najważniejszych form organizujących życie społeczeństwa. Losy poszczególnych państw są efektem skuteczności i jakości pełnienia funkcji wewnętrznej i zewnętrznej. Współczesny świat znajduje się w dynamicznej fazie przekształceń. Coraz częściej pojawiają się głosy ekspertów mówiące, że w warunkach rosnącej roli ponadnarodowych instytucji (takich jak np. Unia Europejska, pakty militarne, instytucje finansowe) znana nam dotychczas forma państwa ulegnie dalszym, daleko idącym zmianom.

1

Ćwiczenie 11

Zapoznaj się z opisem grafiki i wykonaj ćwiczenie.

Zapoznaj się z opisem grafiki i wykonaj ćwiczenie.

Zapoznaj się z opisem grafiki i wykonaj ćwiczenie.

Zapoznaj się z grafiką i wykonaj ćwiczenie.

R7ZcLuFhk1Riv

Zdjęcie przedstawia grafikę cyfrową. Mężczyzna w garniturze stoi z rozpostartymi dłońmi i tabletem w nich. Z tabletu wyrasta drzewo, na którym wyświetlają się różne wykresy kołowe, słupkowe, statystyki, diagramy, dane liczbowe.

R18QubwfC159z

Podaj, która z funkcji państwa jest przedstawiona na ilustracji. Uzasadnij odpowiedź, odwołując się do dwóch jej elementów. (Uzupełnij).

Wskazówki i klucze odpowiedzi

Pokaż podpowiedź

Zwróć uwagę na drzewko, które wyrasta z tabletu przed mężczyzną. Zastanów się, co może ono symbolizować.

Pokaż odpowiedź

Funkcja organizatorska. Mężczyzna uosabia instytucję państwa, natomiast drzewko symbolizuje różne gałęzie rozwoju gospodarczego.

Ćwiczenie 13

ROSgIzWQbvX9z

Na ilustracji została przedstawiona czerwona tablica, na której znajduje się biały napis: Ośrodek Pomocy Społecznej.

RSQ01dDPfBSt41

zadanie interaktywne

Przedstawione na powyższej tablicy informacje ilustrują realizację przez państwo polskie funkcji...

• socjalnej.
• ochronnej.
• ekonomicznej.
• wychowawczej.

Słownik