Temat: Poznaj mnie, a zrozumiesz. Naród a mniejszości narodowe

Autorka: Anna Rabiega

Adresat:

Uczeń klasy 8 szkoły podstawowej.

Podstawa programowa:

VIII. Wspólnoty narodowe/etniczne i ojczyzna.

Uczeń:

4) wymienia mieszkające w Polsce mniejszości narodowe i etniczne, grupę posługującą się językiem regionalnym oraz grupy migrantów (w tym uchodźców) i lokalizuje miejsca ich zwartego zamieszkiwania; przedstawia – za Konstytucją Rzeczypospolitej Polskiej – prawa przysługujące etnicznym grupom mniejszościowym.

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń kształtuje swoją tożsamość narodową.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• analizuje prawną definicję mniejszości narodowej, etnicznej i mniejszości języka regionalnego w Polsce.

• rozpoznaje wszystkie mniejszości narodowe i etniczne prawnie uznane w Polsce.

• wyjaśnia prawa mniejszości narodowych i etnicznych w Polsce.

• analizuje sytuację Ślązaków.

• wyjaśnia, czym jest Polonia i jakie były powody emigracji Polaków w historii Polski.

• przedstawia działania współczesnej Polonii.

• wyjaśnia, czym są stereotypy narodowościowe, skąd się biorą i dlaczego należy konfrontować je z rzeczywistością i eliminować.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania:

• dyskusja,

• analiza tekstu źródłowego,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem infografiki, planszy interaktywnej ćwiczeń interaktywnych,

• metoda kosza i walizki.

Formy pracy:

• indywidualna,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• wydruk fragmentu ustawy o mniejszościach dla każdego ucznia (patrz: Uwagi dla nauczyciela),

• kartki w dwóch kolorach (np. zielonym i żółtym) dla każdego ucznia,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wprowadzająca:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Dowiecie się, jakie mniejszości funkcjonują w polskim społeczeństwie i jakie są ich prawa, a także, jak funkcjonują Polacy za granicą.

2. Nauczyciel prosi uczniów, by oszacowali, ilu polskich obywateli identyfikuje się z inną niż polska narodowością pod względem etnicznym oraz ilu polskich obywateli (lub osób identyfikujących się jako Polacy) mieszka za granicą. W tym celu uczniowie korzystają z własnej wiedzy i zasobów internetowych. Chętny/wybrany uczeń zapisuje propozycje na tablicy. Nauczyciel weryfikuje informacje i je uzupełnia.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel prosi jednego z uczniów o przeczytanie definicji mniejszości narodowej zawartej w Ustawie z dnia 6 stycznia 2005 r. o mniejszościach narodowych i etnicznych oraz o języku regionalnym (abstrakt „Get to know me, and you will understand. The nation and national minorities”). Następnie prosi klasę o wypunktowanie na tablicy warunków, jakie musi spełniać grupa obywateli polskich, aby być uznawana za mniejszość narodową. Podkreśla, że członkowie mniejszości narodowych są polskimi obywatelami. Pyta uczniów, czy wiedzą, co z tego wynika. Uczniowie podają odpowiedzi, a nauczyciel je weryfikuje.

2. Nauczyciel informuje uczniów, że z prawnego punktu widzenia mniejszość etniczna niewiele różni się od narodowej. Rozdaje uczniom fragment tekstu ustawy zawierający artykuł 2. Mówi, że zadaniem uczniów będzie określenie tej różnicy. Uczniowie analizują tekst, a następnie prezentują wyniki pracy.

3. Nauczyciel prosi uczniów, by określili, ile prawnie uznanych mniejszości narodowych i etnicznych jest w polskim społeczeństwie i je wymienili. Swoje propozycje uczniowie zapisują na tablicy. Następnie w celu weryfikacji tych danych nauczyciel przedstawia uczniom infografikę „Minorities in Poland”. Wspólnie z klasą wyjaśniają, dlaczego niektóre z propozycji uczniów nie znalazły się na liście prawnie uznanych mniejszości narodowych lub etnicznych.

4. Najprawdopodobniej wśród wymienionych przez uczniów mniejszości znajdą się Kaszubi i Ślązacy. Nauczyciel wyjaśnia status języka kaszubskiego. Następnie krótko wprowadza uczniów w trudne zagadnienie mniejszości śląskiej. Prosi, by skonsultowali to zagadnienie w parach i umieścili na planszy interaktywnej „Silesians as a minority?” kilka argumentów za i przeciw przyznaniu Ślązakom praw mniejszości etnicznej. Uczniowie muszą uzasadnić swoje argumenty. Wraz z wszystkimi uczniami omawiają wybrane propozycje.

5. Nauczyciel prosi uczniów, aby przeanalizowali prawa mniejszości narodowych i etnicznych wymienione w abstrakcie. Następnie prosi o podanie znanych uczniom konkretnych przykładów korzystania przez mniejszości z tych praw. Jeśli uczniowie mają problemy ze znalezieniem przykładów, nauczyciel podaje własne.

6. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie Ćwiczenia 1 – wskazanie na mapie krajów, gdzie są największe skupiska polonijne. Następnie pyta uczniów o historyczne i współczesne przyczyny emigracji Polaków. Chętny/wybrany uczeń wypisuje je w punktach na tablicy.

7. Nauczyciel inicjuje dyskusję na temat stereotypów, zadaje uczniom pytania:

• Co to jest stereotyp?

• Jakie znacie stereotypy dotyczące narodu polskiego?

• Czy waszym zdaniem są one prawdziwe?

• Jakie są pozytywne, a jakie negatywne konsekwencje ulegania stereotypom?

Na zakończenie prosi jednego z uczniów o podsumowanie dyskusji.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel przeprowadza podsumowanie metodą kosza i walizki. Rozdaje uczniom kartki w dwóch kolorach (np. zielony i żółty). Na zielonych kartkach uczniowie zapisują informacje i umiejętności, które uznali podczas lekcji za cenne, przydatne. Na żółtych – zbędne. Nauczyciel odczytuje refleksje uczniów.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Napisz krótkie podsumowanie dyskusji o stereotypach:

• Czym jest stereotyp?

• Jakie znasz stereotypy narodowościowe (dotyczące różnych narodów)?

• Jakie są pozytywne i negatywne konsekwencje ulegania stereotypom?

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

Uwagi dla nauczyciela:

Fragment ustawy o mniejszościach narodowych i etnicznych.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Get to know me, and you will understand. The nation and national minorities

According to the Polish law an ethnic minority is a group of Polish citizens fulfilling all the above‑mentioned conditions necessary for a national minority, but it does not identify itself with a nation organized in its own state.

Take a look at the infographics presenting the national and ethnic minorities in Poland.

Kashubians are a special community in Poland. They are Polish citizens, who alongside the Polish language, use their own Kashubian language, which according to the statute is recognized as a regional language. This means that persons using this language have similar rights to members of national and ethnic minorities.

National and ethnic minorities constitute currently a rather small percentage of Polish society. However, the Polish‑Lithuanian Commonwealth and the Second Republic of Poland, reborn after the first world war, were multinational states. Until the outbreak of the second world war around 35% of Polish citizens were not ethnically Polish. The largest minorities were Ukrainians and Jews. The extermination of the Jewish nation during the second world war and the post‑war changes of Polish borders turned Poland into a state dominated by a Polish nation only.

All the people who belong to national or ethnic minorities are also Polish citizens, so they enjoy all the rights any Polish citizen has, e.g. the right to vote in national elections. Additionally, the members of minorities were granted a number of rights that enable them to cultivate their cultural identity. Moreover, the Polish law forbids any form of discrimination against national or ethnic minorities.

The rights of national and ethnic minorities in Poland:

• the right to learn the language and in its own language, to study the cultural history of the minority and to take external exams in the minority language;

• the right to address local authorities in the minority language and (at request) receive answers in that language;

• the right to write names and surnames according to the rules of the minority language;

• the right to receive funding for the development of social organizations, libraries, radio broadcasts, etc.;

• the right to put the names of towns, streets, etc. in the minority language, next to the Polish name.

There is a considerably large group of Polish citizens living in Upper Silesia who consider themselves members of the Silesians minority. The group, however, is not recognized by the Polish law, and therefore not granted any minority rights. The issue has been a source of an ongoing conflict for many years now.

Polish history is a history of radical changes of state borders and numerous migrations of the Polish population. The 18th century partitions of Poland forced many Poles to leave their Homeland. In the following century many had to flee our country because of persecution of the participants of national uprisings or simply migrated to the West for economic reasons. A lot of Poles were deported to the far East by Russian authorities as political prisoners. The second world war resulted in more migration waves, and right after the war Polish borders were changed, which contributed to a lot of Poles being left abroad. In the 1980s leaving Poland was a chance to escape both – the communist regime and the deepening economic crisis and poverty. Even now a lot of Polish families decide to emigrate and build their future in other states of the world – Polish accession to the European Union and the resultant border opening made such decisions much easier than before.

There are many Poles or their descendants living all around the world nowadays who try to maintain cultural relationships with Poland. Those people are collectively called “Polonia” or “Polish diaspora”.

The stereotypical way of looking at others is essentially incomplete, because it consists in highlighting only selected elements of the behaviour of some members of a given nation or ethnic group and judging the whole group (usually negatively) based on that selective assessment. National stereotypes often transfer conflicts from previous generations to contemporary relations. Their sources include difficult historical experiences. Some of the still vivid stereotypes in Poland date back to the period of the Second Republic of Poland and the drama of the second world war. Very often stereotypical beliefs allow for building a false sense of superiority and uniqueness of one’s own group. Stereotypes result in difficulties in contact and cooperation between different ethnic groups and unnecessarily exacerbate social conflicts.

Relations between ethnic groups sometimes prove very difficult, especially when they involve a painful history or deep cultural differences. Proper shaping of relations between ethnically diverse groups is a very important task of state authorities, but all the inhabitants of a country are responsible for a harmonious coexistence of the whole society. European societies are becoming more and more ethnically diverse and they have to learn to solve problems resulting from this diversity. Regardless of how different we are because of our nationality, we are all human beings, and we all have the right to respect for our dignity.