Ważne daty
XIX/XX wieku – powstanie jazzu
1900/1910 – powstanie stylu nowoorleańskiego
Lata 20. XX wieku – powstanie stylu chicagowskiego
Lata 30. XX wieku – powstanie swingu
Lata 40. XX wieku – powstanie bebopu i afro‑cuban jazzu. Początek jazzu nowoczesnego
Lata 60. XX wieku – rozwój bossa novy
1968 – wybranie Pierre Trudeau na premiera Kanady
1971 – początek polityki wielokulturowości w Kanadzie
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, serializm, punktualizm, neoklasycyzm, nawiązania do jazzu, folkloryzm, witalizm, aleatoryzm, sonoryzm, muzyka elektroakustyczna, improwizowana, multimedialna, performance;
3) wymienia i charakteryzuje twórczość kompozytorów: Claude Debussy, Maurice Ravel, Aleksander Skriabin, Arnold Schönberg, Siergiej Prokofiew, Igor Strawiński, Béla Bartók, Siergiej Rachmaninow, Dymitr Szostakowicz, Manuel de Falla, George Gershwin, John Cage, Olivier Messiaen, Pierre Boulez, Karheinz Stockhausen, Steve Reich, Gerard Grisey, Kaija Saariaho, Thomas Adès i in..
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki;
4. dokonuje analizy percepcyjnej, uwzględniając:
c) cechy stylów muzycznych,
e) funkcje: np. religijna, społeczna, użytkowa, artystyczna i in.;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
charakteryzować państwa wielokulturowe;
wymieniać państwa o społeczeństwie składającym się z wielu grup etnicznych;
określać, w jaki sposób społeczeństwo wielokulturowe wpływa na muzykę (na przykładzie jazzu i jego nurtów).
Wprowadzenie
Historia muzyki bardzo często wskazuje, w jaki sposób zmieniał się ten gatunek sztuki z powodu prac konkretnych kompozytorów lub epok. Na brzmienie baroku czy romantyzmu składa się nie tylko wiele kompozycji powstałych w tamtym czasie, ale też mnóstwo idei, niekoniecznie stworzonych przez osoby związane z muzyką. We współczesnym świecie sytuacja jest inna - trudno stwierdzić, by istniał obecnie tylko jeden, wiodący nurt w jakiejkolwiek dziedzinie sztuki. Dzięki nowoczesnym mediom artyści mogą wypowiadać się i tworzyć w sposób całkowicie swobodny. Co ciekawe, można jednak zauważyć pewne prawidłowości lub grupy w obrębie danych państw lub nawet kontynentów. Szczególnie czasy XIX wieku określa się jako powstanie wielu szkół narodowych. Obecnie jednak zdarza się, iż w danym państwie można odnaleźć wiele odmiennych kultur, które mogą się między sobą przenikać, lub przeciwnie - zwalczać. Takie zjawiska również mają swój wpływ na muzykę.
WielokulturowośćWielokulturowość
Wielokulturowość w odniesieniu do państwa oznacza, iż jego społeczeństwo składa się z osób o różnym pochodzeniu etnicznym oraz różnych poglądach i doświadczeniach, które wynikają z odmiennych systemów normatywnych. Zróżnicowanie wynika najczęściej z faktu kolonizacji danego terytorium lub jego otwarcia na emigrantów. Typowymi państwami wielokulturowymi są Stany Zjednoczone, Kanada oraz Australia. W Europie większość krajów (szczególnie bloku wschodniego) jest narodowa, jednak można zauważyć proces tworzenia się wielokulturowości np. w Wielkiej Brytanii, Francji czy Niemczech. Często określa się, iż Kanada jest krajem wzorcowym dla wielokulturowości, gdyż grupy etniczne mają tam równe prawa oraz otrzymują liczną pomoc organizacyjną oraz finansową od rządu. Z polityką wspierania mniejszości oraz wielu kultur związany jest przede wszystkim premier Pierre Trudeau, który objął urząd w 1968 roku. Program rozpoczęto w 1971 roku.
Wielokulturowość, szczególnie na początku procesu, może być zjawiskiem mocno konfliktogennym. Wynika to z odmienności różnych grup etnicznych, ich religii, przekonań, języków oraz systemów moralnych. Przykładem na to mogą być problemy związane z wieloma narodami zamieszkującymi byłą Jugosławię oraz teren Półwyspu Bałkańskiego.
Jazz
Klasycznym przykładem na gatunek muzyczny, który powstał w społeczeństwie wielokulturowym jest jazzjazz. Wykształcił się on na początku XX wieku. Połączenie muzyki afrykańskiej oraz jej specyficznej rytmiki z harmoniką i instrumentarium typowymi dla muzyki europejskiej dało początek zupełnie nowej, nieznanej dotąd stylistyce. Muzycy jazzowi czerpali z bluesa, gospel, spirituals, ragtime'u, ale też z muzyki ludowej, pieśni, piosenek oraz muzyki poważnej. Sam proces mieszania się kultur trwał dość długo; rozwój jazzu jako gatunku był o wiele szybszy. Według historyków okres od początku wieku XX do lat czterdziestych należał do różnych nurtów jazzu tradycyjnego: początkowo stylu nowoorleańskiego (nazywanego też dixielandem), następnie stylu chicagowskiego, a później swingu, który cechował lata trzydzieste i okres wielkich orkiestr, zwanych big‑bandami. Od momentu pojawienia się bebopu w latach czterdziestych datuje się początek jazzu nowoczesnego, który również wykształcił swoje gatunki (cool‑jazz, jazz modalny, hard‑bop, następnie free jazz oraz inne). Co ciekawe, sam jazz przybierał różne formy podczas swojego istnienia: styl nowoorleański oraz chicagowski to okres polifonii, czas swingu to jazz orkiestrowy, a czasem także symfoniczny; od czasu bebopu jazz stał się muzyką o wiele bardziej skomplikowaną, miejscami eksperymentalną, a nawet awangardową. Wspólnym mianownikiem dla jazzu wszystkich epok stylistycznych jest użycie ImprowizacjiImprowizacji.
Nurty jazzu tradycyjnego
Nurty muzyki jazzowej same w sobie pokazują, w jaki sposób ewoluuje gatunek muzyczny w społeczeństwie wielokulturowym. Początki jazzu to przede wszystkim synteza sztuki dźwiękowej afrykańskiej oraz europejskiej. Ważną postacią pierwszego etapu rozwoju jazzu był Buddy Bolden, kornecista, który był odpowiedzialny za stworzenie stylu nowoorleańskiego. W latach dwudziestych istotnym miejscem rozwoju było Chicago, łączone przede wszystkim z Louisem Armstrongiem. Już wtedy muzyka zaczęła proces zmian: oprócz swojego afrykańsko‑europejskiego pochodzenia, zaczęła łączyć się też z muzyką country Stanów Zjednoczonych.
Kolejna dekada to okres dużych orkiestr oraz swingu. Chociaż już wcześniej muzycy o innym kolorze skóry niż czarny zajmowali się jazzem, to w latach trzydziestych pojawiło się ich o wiele więcej, wliczając w to liderów zespołów. Jazz początkowo był muzyką niemalże wyłącznie afroamerykańską. Na skutek zainteresowania innej części społeczeństwa stał się bardziej zróżnicowany. Ponieważ w tamtym czasie ważnymi ośrodkami były sale balowe, muzykę swingową grały orkiestry jazzowe, zarówno białe, jak i czarne. Wśród istotnych liderów wymienić można Duke'a Ellingtona i Counta Basie. W tamtym okresie istniało wiele ważnych zespołów, a swing czerpał mocno z muzyki tanecznej.
Nurty jazzu nowoczesnego
Bebop, którego twarzami byli saksofonista Charlie Parker oraz trębacz Dizzy Gillespie to pierwszy nurt jazzu nowoczesnego. Zespoły zmalały do zaledwie kilku muzyków, którzy grali o wiele bardziej skomplikowane harmonicznie i rytmicznie utwory, inspirowane piosenkami musicalowymi i muzyką poważną. To właśnie na czas bebopu datuje się pierwsze związku jazzu z muzyką latynoską. Pojawienie się emigrantów z Kuby spowodowało też napływ muzyki kubańskiej; zainteresowała ona część jazzmanów, co zaowocowało powstaniem nowego trendu. Ten nurt nosił nazwę afro‑cuban jazz. Zainteresowanie muzyką latynoską wróciło ponownie w latach sześćdziesiątych; pojawiły się nowe gatunki, jak jazz czerpiący z brazylijskiej bossa novy. Ukazuje to, w jaki sposób społeczeństwo wielokulturowe może wpływać na dany styl muzyczny. Jazz sam w sobie mocno się zmieniał w zależności od dekady, czerpiąc z innych styli muzycznych, jednak wpływ na niego miało także zróżnicowanie etniczne mieszkańców Stanów Zjednoczonych.
Podsumowanie
Przemiany muzyki jazzowej to tylko przykład na to, w jaki sposób społeczeństwo wielokulturowe może wpływać na kształt muzyki. Warto zauważyć, iż w dobie Internetu i mediów cyfrowych kultura wielu państw, takich jak Stany Zjednoczone, Francja czy Wielka Brytania jest właściwie ogólnodostępna. Widać, iż w państwach mocno zróżnicowanych etnicznie aspekt narodowościowy w sztuce rzadko jest dominujący. Zamiast tego widać sporą różnorodność w nurtach muzycznych, a także przenikanie się i zapożyczenia z różnych stylistyk. Zarówno jazz, muzyka rockowa, jak i pop ma widoczne trendy korzystania z rozwiązań popularnych w innych gatunkach. Chociaż europejska tonalność jest nadal najbardziej rozpowszechniona, to wielokulturowość umożliwia zapoznanie się z muzyką innych kultur, a także wykorzystanie orientalnych skal czy rytmiki.
Zadania
Wielokulturowość to: Możliwe odpowiedzi. 1. oznacza politykę rządową zmierzającą do niwelacji napięć społ. związanych z faktem danej populacji. 2. działalność artystyczna, podczas której akt twórczy zbiega się z jednoczesnym wykonaniem powstającego utworu. 3. w płaszczyźnie opisowej wskazuje po prostu na wielość kultur; w. jest więc stwierdzeniem obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub — szerzej — faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup religijnej, subkultur.
Dopasuj gatunek jazzu do dekady.
1940, 1910, 1930, 1920
Jazz nowoorleański | |
Jazz chicagowski | |
Swing | |
Bebop |
Słownik pojęć
duży zespół jazzowy (12–20 osób), podzielony na 4 sekcje: trąbek, puzonów, saksofonów i instrumentów rytmicznych (fortepian, kontrabas, gitara i perkusja);
realizacja muzyki przez big band uwzględnia zarówno improwizacje solowe, jak i ensemblowe odcinki aranżowane; zasady i proporcje tych elementów sformułowali w latach 20. XX w. D. Redman, B. Challis i F. Henderson; pełny rozkwit big bandów nastąpił 1935–45 (era swingu), kiedy działały orkiestry W. (Counta) Basiego, E.K. (Duke’a) Ellingtona, B. Goodmana i in.; po 1945 znaczenie i popularność big bandów zmalały, ale formuła przetrwała w słynnych big bandach J.B. (Dizzy) Gillespiego, I.E.G. (Gila) Evansa, Jonesa‑Lewisa.
muz. działalność artystyczna, podczas której akt twórczy zbiega się z jednoczesnym wykonaniem powstającego utworu.
Improwizacja jazzowa ma za podstawę temat (melodię), który jest poddawany zmianom ornamentalnym, wariacyjnym.
jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyczne euro‑amerykańskie z afrykańskimi.
U źródeł jazzu splatały się: 1) europejska melodyka, harmonika i instrumentacja; 2) pieśni religijne Murzynów, o elementach europejsko‑afrykańskich (negro spirituals, gospel i in.), muzyka wędrownych minstreli, fortepianowy ragtime; 3) autonomiczny folklor Murzynów amerykańskich: pieśni pracy (work‑songs, hollers itp.), pieśni domowe, żebracze, tańce i in. Cechy jazzu: swoista pulsacja rytmiczna (swing), improwizacja, indywidualne kształtowanie materiału dźwiękowego przez wykonawców (artykulacja, intonacja, frazowanie). Etymologia słowa jazz (pojawiło się 1910–20) nie została dotychczas dostatecznie wyjaśniona; termin jazz wielokrotnie zmieniał swój zakres pojęciowy, ponieważ muzyka, którą oznacza, wciąż jeszcze rozwija się, tworząc nowe style. Jazz przeszedł ewolucję od prostych form tanecznych, pieśniowych, a przede wszystkim od bluesa, aż do form z pogranicza muzyki poważnej, krzyżującej się często nadal z formami użytkowo‑tanecznymi; zaliczenie więc jakiegoś utworu do jazzu zależy głównie od sposobu wykonania i przewagi aspektu artystycznego nad użytkowym. Historię jazzu dzieli się na 3 zasadnicze etapy: tradycyjny do 1930, swing 1934–47, nowoczesny (modern jazz) po 1945. Do tradycyjnego jazzu zalicza się ragtime, jazz nowoorleański, dixieland i pochodne; typowy zespół: trąbka, klarnet, puzon, suzafon, banjo, perkusja (później fortepian, kontrabas); główni przedstawiciele: J.R. Morton, B. Bolden, J. Oliver, L. Armstrong i in. W okresie swingu dominowały duże orkiestry — big bandy, m.in. W. Basiego, E.K. Ellingtona, B. Goodmana, bez instrumentów smyczkowych; charakterystyczny był styl gry fortepianowej boogie‑woogie. Epokę jazzu nowoczesnego otworzył styl be‑bop (Ch. Parker, J.B. Gillespie, K. Clarke, T. Monk); później pojawił się cool jazz (M. Davis, S. Getz, L. Tristano, J. Giuffre), hard‑bop (Jazz Messengers, H. Silver), free (O. Coleman, D. Cherry, C. Taylor); w jazzie nowoczesnym przeważają małe zespoły (combo) o różnym zestawie instrumentów. W historii jazzu próbowano też łączyć elementy jazzu z elementami muzyki poważnej (progressive jazz, tzw. trzeci nurt), ludowej (np. bossa nova) i rozrywkowej. Artystyczne wyrafinowanie jest jedną z przyczyn elitarności jazzu oraz rosnącej popularności muzyki rozrywkowej, opartej na elementach jazzu (rock‑and‑roll, rhythm and blues). Ekspansja jazzu w Europie zaczęła się ok. 1920, a w Polsce intensywnie od 1956; powstało Polskie Stowarzyszenie Jazzowe, miesięczniki Jazz, Jazz Forum, od 1958 są organizowane międzynar. festiwale Jazz Jamboree; czołowi polscy muzycy jazzowi: K. Trzciński (Komeda), A. Kurylewicz, W. Nahorny, Z. Namysłowski, J. Ptaszyn‑Wróblewski, A. Trzaskowski, J. Muniak, T. Stańko, A. Makowicz, M. Urbaniak, U. Dudziak, K. Dębski, W. Karolak, S. Sojka, T. Szukalski i in.
1) wszelka wypowiedź dotycząca tego, co powinno być, w szczególności zaś wyrażająca wskazanie (zalecenie, dyrektywę) określonego sposobu postępowania w określonej sytuacji; każda norma wyznacza obowiązek (powinność) takiego a nie innego zachowania się w danych warunkach (zwłaszcza podjęcia lub zaniechania pewnych czynności), w celu spowodowania stanu rzeczy uznanego za pozytywny lub pożądany ze względu na przyjęte wartości (np. dobro społeczne). Wypowiedzi zaliczane do norm zawierają zazwyczaj tzw. zwroty normatywne, np.: trzeba, powinien, należy, musi. Postępowanie niezgodne z normą wiąże się zwykle z określonymi sankcjami; zależnie od typu tych sankcji wyróżnia się 4 główne grupy norm (systemów normatywnych): religijne, moralne, obyczajowe i prawne. Normy jako reguły zachowania się ludzi różnicuje się na 2 grupy: normy techniczne — kierujące postępowaniem w procesie opanowywania przyrody i wytwarzania dóbr materialnych, oraz normy społeczne — regulujące zachowanie się jednostki w stosunku do innych jednostek, do zbiorowości społecznych (np. grupy, klasy społecznej lub całego społeczeństwa) oraz do siebie samej. Całokształt norm uformowanych i uwarunkowanych społecznie i historycznie, prawnie utrwalonych i zwyczajowo przyjętych stanowi podstawę społecznej kontroli zachowania się ludzi; szczególne znaczenie społeczne ma norma prawna.
2) punkt odniesienia, wzorzec wykonywania czynności lub przedmiotu (nakazany lub pożądany); także zjawisko występujące regularnie w danej dziedzinie, na danym obszarze, w danym czasie, środowisku.
pojęcie wywodzące się od ang. terminu multiculturalism, obejmujące 3 znaczenia: 1) w płaszczyźnie opisowej wskazuje po prostu na wielość kultur; w. jest więc stwierdzeniem obiektywnego faktu zróżnicowania kulturowego danego społeczeństwa lub — szerzej — faktu istnienia na świecie odmiennych kultur etnicznych, grup rel., subkultur itp.; 2) oznacza również politykę rządową zmierzającą do niwelacji napięć społ. związanych z faktem w. danej populacji; 3) jest też nazwą pewnej doktryny, ruchu, nawet filozofii. W tym ostatnim przypadku w. oznacza działania środowisk mniejszościowych skierowane na emancypację i pełniejszy udział różnych środowisk w życiu społ., polit. i kult. kraju.
Termin wielokulturowość stosuje się przede wszystkim do wysoko uprzemysłowionych, rozwiniętych społeczeństw wieloetnicznych, zwłaszcza imigranckich. W. jest gł. stanowiskiem ideol., odnoszącym się do uczestnictwa mniejszości w kulturach i społeczeństwach nar. oraz stosunku do zmieniającej się natury samego pojęcia kultury nar. i ponadnar.; wg zwolenników i propagatorów w. termin kultura nie ma statusu teoret., ale stanowi swoiste zwierciadło odbijające stosunki polit., edukacyjne i społ.-ekon. w społeczeństwach bi- i wieloetnicznych; tak ujmowana kultura jest źródłem nierówności społecznych. Pojęcie kultury stało się dla ideologii w. głównym wyznacznikiem odrębności. Stanowisko w. prowadzi jednak do paradoksu: nadając bowiem pojęciu kultury jednoznaczną sygnaturę etniczną, ludzie, tym razem dobrowolnie, wracają do schematu myślenia, że wszystko, co kult., powinno wywodzić się z tego, co kulturowe, a więc być obecne w kanonie wartości danej grupy. W ten sposób w., podbudowana doktrynalnie, może zamienić się w powolną atomizację kultur nar., w ich faktyczny rozpad na konkurujące ze sobą kulturowe getta i diaspory. Ujawniająca się w. stwarza problemy społ., stawia szczególne wyzwania instytucjom polit. i systemowi prawnemu. Dotyczy to zwłaszcza krajów Europy Zachodniej (w których dyskutowanym problemem jest zakres praw przynależnych społecznościom imigranckim, pochodzącym gł. z krajów muzułmańskich) oraz tradycyjnych krajów imigranckich (USA, Kanada, Australia), gdzie dyskusja toczy się wokół pojęcia państwa wieloetnicznego, społeczeństwa wielokulturowego oraz stworzenia podstaw wspólnej identyfikacji obywatelskiej. W. jako pojęcie i dokryna zdobywa także popularność w Polsce i in. krajach postkomunist. — jest ujmowana najszerzej: jako problem współistnienia różnych, dawnych i tworzących się, mniejszości kulturowych, związanych nie tylko z przynależnością nar. i etniczną, ale również z religią, regionem, stosunkiem do historii, statusem osoby niepełnosprawnej, orientacją seksualną itp.; w tym kontekście w. oznacza zasadę demokr. współistnienia jednostek i grup powołujących się na swą szczególną tożsamość kulturową.
Źródło: encyklopedia.pwn.pl