Stopa jest ważnym elementem aparatu ruchowego człowieka. Jej konstrukcję tworzą trzy zasadnicze części: stęp, śródstopie i palce (rys. 1).

RMnODW7T0NfgN

Grafika przedstawia schemat budowy kostnej stopy, która składa się z kości stępu, kości śródstopia i kości palców. W skład kości stępu wchodzą kość piętowa, kość skokowa, kość sześcienna, kość łódkowata i kości klinowe. W kościach śródstopia wyróżniamy guzowatość kości śródstopia i główkę pierwszej kości śródstopia. Na kości palców składają się paliczek podstawowy, paliczek środkowy i paliczek końcowy.

Na szkielet stopy składa się dwadzieścia sześć kości oraz dwie niewielkie kostki:

• siedem kości tyłostopia (stępu),

• pięć kości śródstopia,

• czternaście kości palców (paliczków),

• w skład kośćca stopy wchodzą dodatkowo trzeszczki – dwie niewielkie kostki znajdujące się w okolicy stawu łączącego pierwszą kość śródstopia z drugą kością palucha.

Szkielet stopy układa się w krzywizny stanowiące sklepienia stopy (rys. 2).

RwqYOAaydvLER

Rys. 2. Sklepienia stopy:

• sklepienie poprzeczne (przekrój poprzeczny): a‑a – łuk poprzeczny przedni, b‑b – łuk poprzeczny tylny,
• sklepienie podłużne (widok od strony przyśrodkowej): c – łuk przyśrodkowy, d – łuk zewnętrzny

Grafika przedstawia schemat budowy kostnej stopy. Na grafice wyróżnione jest sklepienie poprzeczne, czyli łuk poprzeczny przedni i łuk poprzeczny tylny. Oznaczone jest również sklepienie podłużne, czyli łuk przyśrodkowy i łuk zewnętrzny.

Grafika przedstawia schemat budowy szkieletu stopy i jej boczną krzywiznę, biegnącą od głowy kości śródstopia do kości piętowej.

Grafika przedstawia schemat budowy szkieletu stopy i krzywiznę spodu stopy w przekroju poprzecznym.

Kości piętowa, skokowa, łódkowata, trzy kości klinowate i trzy kości śródstopia składają się na mocno uwypuklony łuk przyśrodkowy. Jego zadaniem jest udźwig ciężaru ciała. Za utrzymanie równowagi ciała odpowiada łuk zewnętrzny złożony z kości piętowej, sześciennej i dwóch kości śródstopia (czwartej i piątej).

Łuk poprzeczny przedni przebiega przez głowy kości śródstopia. Przy obciążeniu łuk ten zanika. W przypadku braku nacisku stopa opiera się tylko w miejscu głów pierwszej i piątej kości śródstopia. Łuk przedni tylny tworzą kości stępu, kości klinowate, kość sześcienna oraz nasada piątej kości śródstopia. Pod wpływem nacisku łuk ten nie zanika, a jego zadaniem jest wzmacnianie sklepienia podłużnego stopy. Wszystkie kości szkieletu stopy łączy układ mięśni oraz więzadeł. Głównym zadaniem więzadeł jest podtrzymywanie sklepień stopy, utrzymywanie kośćca w prawidłowym położeniu i zachowywanie kierunku ruchu stawów, a także zapobieganie oddalaniu się kości od siebie. Mięśnie wspomagają podtrzymywanie sklepień i odpowiadają za ruchy w stopie m. in: zginania, prostowania, odwodzenia, przywodzenia, obrotowe (pronacja i supinacja).

Dzięki swojej budowie stopy mogą spełniać określone funkcje:

1. Przyjmują na stosunkowo niewielkiej powierzchni masę ciała. W przypadku stóp prawidłowych w pozycji stojącej obciążenie rozkłada się równomiernie na obie stopy, a główne punkty podparcia na podłożu wypadają w miejscu guza kości piętowej i główek kości śródstopia pierwszej i piątej.

2. Utrzymują równowagę ciała.

3. Pełnią rolę amortyzatorów o różnej sprężystości (w zależności od stanu sklepień stóp).

4. W trakcie chodu naprzemiennie przenoszą obciążenia z jednej stopy na drugą (rys. 3).

RZkN80mrh3zxd

Grafika przedstawia schemat cyklu chodu człowieka.

Od obciążenia pięty rozpoczyna się faza podporu. Następnie, po zgięciu podeszwowym, cała stopa opiera się na podłożu przyjmując ciężar ciała. W momencie przesunięcia ciężaru ciała do przodu pięta unosi się, a obciążenie zostaje przeniesione na głowy kości śródstopia i dalej na palce, z których odbija się od podłoża i następuje faza wykroku. Na tym etapie stopa jest zupełnie odciążona. Jednocześnie druga stopa przyjmuje obciążenie od podporu swojej pięty. W chwili, gdy głowy kości śródstopia jednej stopy oraz pięta drugiej mają kontakt z podłożem, występuje tzw. podwójne podparcie. Przyjmuje się, że w trakcie jednego cyklu chodu na fazę obciążenia przypada 60% czasu. Pozostałe 40% zajmuje wykrok.

Dolegliwości czuciowe, ruchowe, zaburzenia czynnościowe czy zmiany w budowie stóp są podstawowym przejawem dysfunkcji stóp. Problematyka ta ma bardzo szeroki zakres.

Uogólniając uwarunkowania schorzeń stóp należy wskazać:

1. Zniekształcenia o charakterze trwałym oraz nieutrwalone.
   Przykładem są stopy: płaskie, szpotawe, końskie, piętowe, wydrążone. Deformacje jako wady wrodzone lub nabyte mogą występować pojedynczo albo łącznie np. stopa końsko‑szpotawa czy płasko‑koślawa. Dodatkowo stopień zniekształcenia może być różny, od lekkiego po ciężkie przypadki. Wady wrodzone obejmują również ubytki w obrębie stóp. Ze względu na etiologię, stopień zniekształcenia może być różny, od lekkiego po ciężkie przypadki.

2. Porażenia.
   Głównie porażenia nerwów ruchowych o charakterze wiotkim lub spastycznym. Pacjent jest pozbawiony kontroli nad kończyną, co pociąga za sobą możliwość powstawania zniekształcania kończyny. Występujące również porażenia nerwów czuciowych ograniczają możliwości oceny przez chorego oddziaływania sił korekcyjnych lub stabilizujących wprowadzanych w obuwiu ortopedycznym.

3. Urazy.
   Głównie złamania, skręcenia oraz powstające w ich wyniku nieprawidłowe zrosty czy zbliznowacenia. W wyniku urazów dochodzi także do amputacji częściowych lub całkowitych stopy.

4. Dolegliwości bólowe.
   Ból może mieć różnorodne podłoże i skalę, a każdy pacjent ma inną tolerancję na tego typu dolegliwości. Ból może być efektem podstawowych trudności w przemieszczaniu się, deformacji czy wynikać z konkretnego schorzenia, np. stanu zapalnego, zwyrodnienia, chorób przemiany materii (krzywica, cukrzyca), ale także towarzyszyć wielu innym problemom pośrednio związanym ze stopami.

Nieprawidłowości w obrębie stóp są w różnym stopniu odczuwalne przez człowieka. Z jednej strony dysfunkcja stopy przekłada się na zaburzenia chociażby stawów kolanowych czy biodrowych, z drugiej strony schorzenia kolan, bioder czy kręgosłupa wpływają na pracę stóp. W praktyce sam pacjent, np. instynktownie chcąc uniknąć bólu czy dyskomfortu, nierzadko osłonowo ustawia stopy nieprawidłowo. W dłuższym okresie taki stan może się pogłębiać i utrwalać, wpływając negatywnie na aparat ruchowy człowieka.

Problemy stóp, ze względu na związek przyczynowo‑skutkowy z funkcjonowaniem całego aparatu ruchu, są więc bardzo złożone. Ich symptomy mogą występować nie tylko jednostkowo, ale także jako grupa objawów.

Jak już wcześniej wspomniano, połączenie czynnika medycznego i technicznego może pomóc w zlikwidowaniu, ustabilizowaniu lub złagodzeniu dolegliwości chorego za pomocą obuwia ortopedycznego lub/i wkładek ortopedycznych.

Powrót do spisu treściDNOypJtB5Powrót do spisu treści