Rz4BBR0s1IRLU
Kolorowa ilustracja przedstawia linię wysokiego napięcia, która wygląda jak pięciolinia. Na linii siedzą ptaki, a także znajdują się tam różne nuty. Po prawej stronie widoczny jest dużych rozmiarów klucz wiolinowy. W tle błękitne niebo pokryte chmurami.

Usłyszeć świat... 

Dźwięki
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.
RlylKE1FJMmK6
Fotografia przedstawiająca portret dziewczynki z czarnymi słuchawkami na głowie. Ich duże muszle dociska do uszu palcami o zadbanych długich paznokciach. Ma ona przymknięte powieki i uśmiecha się. Na serdecznym palcu jej lewej dłoni znajduje się drobny, srebrny pierścionek, a na ciemnych, opadających na ramiona włosach różowa przepaska.
Dziewczynka słuchająca muzyki
Źródło: a. nn., domena publiczna.
Polecenie 1

  • Zamknij oczy. Usiądź wygodnie. Skoncentruj się na odgłosach wokół siebie. Zastanów się, co słyszysz.

  • Zamknij oczy. Usiądź wygodnie. Skoncentruj się na swoim oddechu. Zastanów się, co słyszysz. Powiedz w myślach, co czujesz.

  • Zamknij oczy. Usiądź wygodnie. Skoncentruj się na rytmie twojego serca. Policz uderzenia. Jaki to rytm?

RQ4SHkWY0vuuz
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Poobserwuj świat za oknem o różnych godzinach dnia.  Opisz, co czujesz rano, w południe i wieczorem.

R1UQlm1o2rASl
(Uzupełnij).
RXKW5oyy3Xf8x
Ćwiczenie 1
Jaka może być cisza? Zaznacz odpowiednie określenia, aby powstały poprawne związki wyrazowe.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 2
R1EQTaGG3tCES
Odczytaj synonimy słowa cichy. Wszystkie słowa zapisane są wspak.
Źródło: Contentplus.pl sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 2

Porozmawiaj w klasie o tym, z czym kojarzy się wam cisza. W jakich sytuacjach należy być cicho? Jak ty się czujesz w zupełnej ciszy?

R1NViMeMbzdPH
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Gdzie w najbliższej okolicy twojego domu znajduje się las? Jakie tam rosną drzewa? Zapisz swoje odpowiedzi.

R1SQ0vAUUiTtq
(Uzupełnij).
Ważne!

Onomatopeje (wyrazy dźwiękonaśladowcze) to wyrażenia językowe naśladujące dźwięki. Pisarze chętnie stosują onomatopeje, aby naśladować odgłosy otaczającego świata i podkreślić wyrazistość i plastyczność opisów, np. puff, wrr, puk‑puk, brr.

R1BNf1CsMfPlK
Ilustracja składa się z siedmiu zdjęć ułożonych na tle desek drewnianych w dwóch rzędach. Nad nimi czarne napisy na białym tle. W prawym dolnym rogu tytuł: wyrazy dźwiękonaśladowcze onomatopeje. Fotografie kolejno przedstawiają: srebrny dzwonek hotelowy i dłoń kobiecą, która wskazującym palcem naciska gong, nad nim napis: dzyń dzyń; pies bawiący się na trawie, nad nim napis: hau, hau; kosiarka do trawy w ogrodzie na tle domku dla dzieci, widać mężczyznę , który trzyma rączkę kosiarki, uchwycony jest od dołu do piersi, nie widać głowy, nad nim napis: wrr wrr; mężczyzna czerwonej bluzce i czapce z daszkiem puka do drzwi, w ręku trzyma kartkę, nad nim napis puk puk; nogi kobiety w kapciach i różowej koszuli, na nią napis: szur szur; chłopiec kąpiący się w basenie ujęty z góry, nad nim napis: plusk plusk; metalowy kran ogrodowy, z którego kapie woda, nad nim napis: kap kap.
Wyrazy dźwiękonaśladowcze - onomatopeje
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o.
Polecenie 4

Wymień po dwa przykłady dźwięków przyjemnych i nieprzyjemnych dla ucha.

RUMFnx2BWyBLY
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Wymień trzy przymiotniki opisujące ciszę.

RHFOWaTLBrOQV
(Uzupełnij).

Zapoznaj się z prezentacją pt. „Onomatopeje”, a następnie wykonaj poniższe polecenia.

RY9atUkc2OG2V
1
RMoZP5WlQAOPv
Slajd przedstawia pożółkłą kartkę z wyblakłym zapisem nutowy. Pośrodku widoczny jest napis: Onomatopeje.
Onomatopeje
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Onomatopeje

R940fRkDNE70g
8,1,1,1,1
Ra8aSLUd6xhTn
Slajd przedstawia pożółkłą kartkę. Na górze i na dole kartki narysowana jest pięciolinia, na której znajdują się nuty. W prawym dolnym rogu znajduje się rysunek gitary, a pośrodku kartki napis: Onomatopeje to wyrazy imitujące: dźwięki (kap, kap, kap), odgłosy (brzęk, huk, plusk), czynności (szumieć, syczeć, dudnić).
Czym są onomatopeje?
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R14i9sQCNUJUT1
Dźwięk kapania wody.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Dźwięk kapania wody.

R1WoI3pTW22Br1
Słychać brzęk.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słychać brzęk.

Rl1LQM3xakDtc1
Słychać huk.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słychać huk.

R16n9YtlJ3gIA1
Słychać plusk wody.
Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Źródło: Learnetic S.A., licencja: CC BY 4.0.

Słychać plusk wody.

1

Onomatopeje to wyrazy imitujące dźwięki, odgłosy, czynności.

RyAcgxmeUbOJK
1
Ri7Dwmm2wo4nE
Slajd przedstawia pożółkłą kartkę. Na górze i na dole kartki narysowana jest pięciolinia, na której znajdują się nuty. W prawym dolnym rogu znajduje się rysunek gitary, a pośrodku kartki napis: Funkcje onomatopei: podkreślenie wyrazistości i plastyczności opisów, oddanie nastroju opisywanego zjawiska.
Funkcja onomatopei
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Funkcją onomatopei jest podkreślenie wyrazistości i plastyczności opisów oraz oddanie nastroju opisywanego zjawiska.

RR1vcQ8Pd8Gwn
1
R1brq25ktVz0k
Slajd przedstawia leśną polanę, porośniętą liściastymi drzewami. Między konarami drzew prześwituje słońce. Pod zdjęciem znajduje się przycisk umożliwiający odsłuchanie śpiewu ptaków.
Las
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R1Gv8oLNdxNNY
Słychać świergot ptaków.
Świergot ptaków
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Świergot ptaków
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Słychać świergot ptaków.

1

Wiele dźwięków i odgłosów można oddać za pomocą głosek. Wyobraź sobie, że spacerujesz po lesie. Co słyszysz?

RfLKhn3w3s51M
1
R12po3SEEvZoN
Slajd przedstawia z prawej strony kolorową fotografię, która ukazuje zbliżenie na rudo‑błękitnego ptaka siedzącego na gałęzi iglastego drzewa. Tło fotografii jest ciemne. Po lewej stronie slajdu na białym tle zamieszczony jest fragment wiersza „Ptasie radio” Juliana Tuwima: PTASIE RADIO Halo, halo! Tutaj ptasie radio w brzozowym gaju, Nadajemy audycję z ptasiego kraju. [...] Pierwszy – słowik Zaczął tak: "Halo! O, halo lo lo lo lo! Tu tu tu tu tu tu tu Radio, radijo, dijo, ijo, ijo Tijo, trijo, tru lu lu lu lu Pio pio pijo lo lo lo lo lo Plo plo plo plo plo halo!" Na to wróbel zaterlikał: "Cóż to znowu za muzyka? Muszę zajrzeć do słownika, By zrozumieć śpiew słowika. Ćwir ćwir świrk! Świr świr ćwirk! Tu nie teatr Ani cyrk!
Zięba zwyczajna.Grafika: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Śpiew ptaków za pomocą onomatopei doskonale oddał Julian Tuwim w wierszu „Ptasie radio”.

RFTnzOSU3T4UP
1
RN8JXhXmxTosY
Slajd przedstawia jesienne drzewa widziane z perspektywy leżącego na trawie człowieka. W tle błękitne niebo. Na dole przycisk umożliwiający odsłuchanie szelestu liści.
Jesienny las
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
RptKM9ljNvHvE
Dźwięk szelestu liści.
Szelest liści.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Szelest liści.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Dźwięk szelestu liści.

1

W lesie, oprócz śpiewu ptaków, można usłyszeć szelest liści.

R16ppX7u4M641
1
RuYDvCEIOMlTn
Slajd przedstawia kolorową fotografię po prawej stronie, która ukazuje jesienny leśny pejzaż. Pośrodku fotografii widoczna jest szeroka ścieżka, na której leżą jesienne liście. Po lewej stronie slajdu na białym tle zamieszczony jest fragment wiersza „O jesieni i starości” Kazimiery Iłłakowiczówny: Czy padają na ciebie liście, klonowe, lipowe liście? Czy umiesz po nich iść – szeleścić złociście, posuwiście?
Jesienny leśny pejzaż. Grafika: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Szum liści za pomocą onomatopei trafnie zobrazowała Kazimiera Iłłakowiczówna w wierszu „O jesieni i starości”.

R3AdO2xcNf1rQ
1
R1HhyTsh38YMs
Slajd przedstawia widok widziany z góry na wierzchołki drzew. Las otacza gęsta mgła. Poniżej znajduje się przycisk. Po jego wciśnięciu słychać, jak mężczyzna dwa razy krzyczy "hej". Słychać niewielkie echo.
Las we mgle
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R87LrRE4knvJj
Słychać powtarzający się dźwięk wołania: hej, hej.
Echo
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Echo
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Słychać powtarzający się dźwięk wołania: hej, hej.

1

W lesie można usłyszeć także echo.

R1ZoMqa5Mg0SL
1
RdjwJYwktLKU2
Slajd przedstawia kolorową fotografię z prawej strony, która ukazuje leśną ścieżkę otoczoną kamieniami porośniętymi mchem. Po lewej stronie slajdu na białym tle zamieszczony jest napis: echooo echooo echooo Ania Aniaaaa.
Leśna ścieżka
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
1

Oto przykład, w jaki sposób można oddać echo za pomocą onomatopei.

RZGmvE2bV59uW
1
RjEEtzSTJQh78
Slajd przedstawia kolorową fotografię, która ukazuje dziewczynę i chłopaka pozujących do zdjęcia na tle lasu. Chłopak jest ubrany w sweter, zaś dziewczyna w bluzę z nałożoną na nią kamizelką. Obydwoje mają na głowach białe wełniane czapki, a na nogach długie kalosze. Pod zdjęciem znajduje się przycisk umożliwiający odsłuchanie dźwięku łamanych gałęzi.
Dziewczyna i chłopak
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
R19AKZYpVj0DI
Słychać dźwięk łamania gałęzi.
Łamanie gałęzi
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Łamanie gałęzi
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Słychać dźwięk łamania gałęzi.

1

Czasami zdarza się, że ludzie nie potrafią zachować się w lesie i robią dużo hałasu.

RZhfavRrRqWLU
1
R15ny9mjzOPN2
Slajd przedstawia kolorową fotografię po prawej stronie, która ukazuje dwóch chłopców i dziewczynkę idących gęsiego szlakiem turystycznym prowadzącym przez las. Każde z nich ma na sobie plecak. Ich twarze są niewidoczne, ponieważ są zwróceni tyłem do aparatu. Po lewej stronie slajdu na białym tle zamieszczony jest napis: Hej!, Hej!, Ha!, Ha!, Ha! trask, prask, trask, prask .
Turyści. Grafika: Pixabay, domena publiczna.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
1

Oto przykład, w jaki sposób można zobrazować hałasujących w lesie ludzi za pomocą onomatopei.

RN1kfqKDdrECU
1
R1b84yn3B9KHq
Film ukazuje las w pogodny dzień. W lesie tym przeważają drzewa liściaste, dookoła których rosną zielone kępy traw. Między gałęziami drzew przebijają się promienie słońca.
Las w pogodny dzień
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Film dostępny pod adresem /preview/resource/R1b84yn3B9KHq

Las w pogodny dzień
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Film ukazuje las w pogodny dzień. W lesie tym przeważają drzewa liściaste, dookoła których rosną zielone kępy traw. Między gałęziami drzew przebijają się promienie słońca.

1

Kiedy następnym razem będziesz spacerować po lesie - spróbuj go usłyszeć.

Głośność lektora
Głośność muzyki
Polecenie 5

Wypisz odgłosy wydawane przez burzę, kota, psa, strumyk, wicher.

R1QhgFE2B5lGT
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Wpisz czasowniki określające dźwięki, jakie wydają drzewa liściaste, pękające gałęzie, śpiew ptaka, dzięcioł, a następnie zilustruj je za pomocą onomatopei.

Przykład: wiatr: czasownik - szumi, onomatopeja - szszsz...

RiOldX7dLpMlE
(Uzupełnij).
Polecenie 7

Sformułuj „dźwiękowe” rady dla spacerujących po lesie na wesoło - jakich dźwięków nie wydawać.

RTnQDfKivTqIf
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 3
R1LYH0p2kSe7l
Połącz pojęcia z odpowiednimi definicjami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 4

Dopasuj cytaty do odpowiednich pól. W ćwiczeniu są wyrazy trudne typu: lulkilulkilulki, swawolaswawolaswawola, dubeltówkadubeltówkadubeltówka, które znajdują się w tekstach wierszy.

RfD48WbLiz2Wv
chrzęst Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu szmer Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu chrapanie Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu huk Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu jęk Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu wrzawa Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu trzask Możliwe odpowiedzi: 1. wydawanie podczas snu świszczącego lub charkotliwego dźwięku, 2. cichy i jednostajny odgłos, 3. odgłos kruszenia się, łamania się czegoś lub tarcia o coś, 4. suchy, urywany odgłos, 5. żałosny głos wydawany przez człowieka pod wpływem bólu lub cierpienia, 6. gwar zmieszanych głosów, krzyków, dźwięków, 7. bardzo głośny odgłos powstający np. przy upadku, uderzeniu, wystrzale, wybuchu
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 5
R1ZXqk1knBlLL
Zapoznaj się ze zwrotką wiersza Leopolda Staffa „Deszcz majowy” i zaznacz wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 6
RCi8OYXG7tC23
Zaznacz prawidłową odpowiedź na poniższe pytanie.
Jaką funkcję pełnią w wierszu Deszcz majowy L. Staffa onomatopeje?
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7
R1EfakieH5n3l
Możliwe odpowiedzi: 1. kichnięcie, 2. bzyczenie pszczół, 3. kumkanie żab, 4. tykanie zegara, 5. czkawka
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 7

Opisz jakie zjawiska mogą towarzyszyć poniższym onomatopejom.

  1. tik‑tak 

  2. kum kum kum 

  3. tka tka tka 

  4. A‑psik!

  5. bzy bzy bzy

Rw5CKuX8DSSOz
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 8

Do podanych poniżej zjawisk atmosferycznych dopisz dźwięki, które im towarzyszą.

padający deszcz –

śpiew ptaka –

jadący pociąg –

szum wiatru –

wybuch bomby –

R1HAlXetC5QLr
(Uzupełnij).
Ciekawostka

Albert EinsteinEinsteinEinstein poproszony o opisanie radia odpowiedział: „Widzicie, telegraf jest rodzajem bardzo, bardzo długiego kota. Naciskacie jego ogon w Nowym Jorku, a jego głowa miauczy w Los AngelesLos AngelesLos Angeles. Rozumiecie? I radio działa na tej samej zasadzie: wysyłacie sygnały stąd, a odbierają je tam. Jedyną różnicą jest to,
że nie ma kota”.

Einstein
Los Angeles
RQ1jHfmGH337F
Ilustracja przedstawia bezprzewodowy telegraf. Z lewej strony drewniany stojak wysokości parkowej ławki, na nim nieduża szklana gablota, listwa z literami alfabetu. Od każdej litery odchodzi kabel, następnie wszystkie zebrane są w jednej rurce i prowadzą do takiego samego urządzenia (bez gabloty). To z kolei, za pomocą dwóch przewodów łączy się z wysokim stojakiem, w którym ułożone są pionowo krążki.
Pierwszy przewodowy telegraf z 1809 roku. Zaprojektował go Samuel von Sömmering [czyt. von zemerin], niemiecki fizyk, lekarz i wynalazca, który pochodził z Torunia.
Źródło: a. nn., domena publiczna.

Przeczytajcie głośno wiersz Juliana Tuwima „Ptasie Radio” z podziałem na role.

Ptasie radioJulian Tuwim
Julian Tuwim Ptasie radio

Halo, halo! Tutaj ptasie radio w brzozowym gaju,
Nadajemy audycję z ptasiego kraju.
Proszę, niech każdy nastawi aparat,
Bo sfrunęły się ptaszki dla odbycia narad:
Po pierwsze - w sprawie,
Co świtem piszczy w trawie?
Po drugie - gdzie się
Ukrywa echo w lesie?
Po trzecie - kto się
Ma pierwszy kąpać w rosie?
Po czwarte - jak
Poznać, kto ptak,
A kto nie ptak?
A po piąte przez dziesiąte
Będą ćwierkać, świstać, kwilić,
Pitpilitać i pimpilić
Ptaszki następujące:

Słowik, wróbel, kos, jaskółka,
Kogut, dzięcioł, gil, kukułka,
Szczygieł, sowa, kruk, czubatka,
Drozd, sikora i dzierlatka,
Kaczka, gąska, jemiołuszka,
Dudek, trznadel, pośmieciuszka,
Wilga, zięba, bocian, szpak
Oraz każdy inny ptak.

Pierwszy - słowik
Zaczął tak:
„Halo! O, halo lo lo lo lo!
Tu tu tu tu tu tu tu
Radio, radijo, dijo, ijo, ijo,
Tijo, trijo, tru lu lu lu lu
Pio pio pijo lo lo lo lo lo
Plo plo plo plo plo halo!”

Na to wróbel zaterlikał:
„Cóż to znowu za muzyka?
Muszę zajrzeć do słownika,
By zrozumieć śpiew słowika.
Ćwir ćwir świrk!
Świr świr ćwirk!
Tu nie teatr
Ani cyrk!

Patrzcie go! Nastroszył piórka!
I wydziera się jak kurka!
Dość tych arii, dość tych liryk!
Ćwir ćwir czyrik,
Czyr czyr ćwirik!”

I tak zaczął ćwirzyć, ćwikać,
Ćwierkać, czyrkać, czykczyrikać,
Że aż kogut na patyku
Zapiał gniewnie: „Kukuryku!”

Jak usłyszy to kukułka,
Wrzaśnie: „A to co za spółka?
Kuku‑ryku? Kuku‑ryku?
Nie pozwalam, rozbójniku!
Bierz, co chcesz, bo ja nie skąpię,

Ale kuku nie ustąpię.
Ryku - choć do jutra skrzecz!
Ale kuku - moja rzecz!”
Zakukała: kuku! kuku!
Na to dzięcioł: stuku! puku!
Czajka woła: czyjaś ty, czyjaś?
Byłaś gdzie? Piłaś co? Piłaś, to wyłaź!
Przepióreczka: chodź tu! Pójdź tu!
Masz co? daj mi! rzuć tu! rzuć tu!

I od razu wszystkie ptaki
W szczebiot, w świegot, w zgiełk - o taki:
„Daj tu! Rzuć tu! Co masz? Wiórek?
Piórko? Ziarnko? Korek? Sznurek?
Pójdź tu, rzuć tu! Ja ćwierć i ty ćwierć!
Lepię gniazdko, przylep to, przytwierdź!
Widzisz go! Nie dam ci! Moje! Czyje?
Gniazdko ci wiję, wiję, wiję!
Nie dasz mi? Takiś ty? Wstydź się, wstydź się!”
I wszystkie ptaki zaczęły bić się.
Przyfrunęła ptasia milicja
I tak się skończyła ta leśna audycja.

ptasie Źródło: Julian Tuwim, Ptasie radio, [w:] Julian Tuwim, Wiersze dla dzieci, Kraków 2014, s. 59–64, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Ćwiczenie 9
R1PD7Vp9ysBft
Na podstawie wiersza "Ptasie radio" opisz, co wydarzyło się pewnego razu w studiu radiowym.
Ćwiczenie 10
RDA3G7LRuuRPd
Określ, kim jest podmiot liryczny wiersza "Ptasie radio".
Ćwiczenie 11
R1XlxBBQEUipm
Na podstawie wiersza "Ptasie radio" uzupełnij tabelę przykładami środków stylistycznych.
Źródło: opracowanie: ORE, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 8

„Ptasie radio” jest przykładem kunsztu poetyckiego Juliana Tuwima i fascynacji słowem jako tworzywem poetyckim. Czytelnik poznaje różne gatunki ptaków, ale tekst ten również skłania do refleksji związanych ze światem ludzi. Napisz swoje przemyślenia.

Rd8vV0NAmnN2E
Rf3znjUW3Ehda
Nagranie wideo przedstawiające dzięcioła cętkowanego w oświetlonej słońcem zielonej koronie dębu. Ptak wykonuje szybkie uderzenia dziobem w konar, czemu towarzyszy charakterystyczny dźwięk zwany „werblem”. Dźwięk został zarejestrowany na ścieżce dźwiękowej filmu.
Głos dzięcioła cętkowanego
Źródło: Cornelst, domena publiczna.
R14X7JupISTb8
Ćwiczenie 12
W poniższych puzzlach ukryto wizerunek „perkusisty”, który daje o sobie znać w lesie wiosną.
Źródło: Pixabay, domena publiczna.
Polecenie 9
R1D4oYSD3ZN6f
Wersja alternatywna: (Uzupełnij).
RD3qHY39fwPk0
Ćwiczenie 12
Wiosną słychać w lesie „perkusistę”. To dzięcioł i jego werbel wabiący panią dzięciołową. Ubrany w czarny frak, białą koszulę i czerwoną czapkę mocnym dziobem zawzięcie stuka w drzewa. Dzięki niemu ptaki mają gotowe mieszkania w ich pniach.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1H4DaZZTEde6
Ćwiczenie 13
W poniższych puzzlach ukryto wizerunek „śpiewaka”, który swoim głosem umila letnie wieczory.
Źródło: Pixabay , domena publiczna.
RG75zBHetFabH
Nagranie dźwiękowe głosu kosa.
Głos kosa
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOLX8Q4A

Głos kosa
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Nagranie dźwiękowe głosu kosa.

RzRAZ96aziKa7
Ćwiczenie 13
W czarnym stroju przysiada w letnie wieczory wysoko na czubku drzewa, słupa lub komina przysiada pewien ptasi solista. 1. kos, 2. Pogwizdywaniem z pięknego złotego dzióbka 1. kos, 2. Pogwizdywaniem zapowiada nadejście nocy.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RMCW5EUjOFT4V
Ćwiczenie 14
W poniższych puzzlach ukryto wizerunek rogacza, którego można usłyszeć w lesie jesienią.
Źródło: Pixabay , domena publiczna.
R15ldv0TDiaxY
Ćwiczenie 14
Uzupełnij zdania o brakujące nazwy zwierząt i dźwięków, które wydają. Duży zwierz z raciczkami u nóg wygląda, jakby krzak na głowie niósł. To 1. ryk, 2. jeleń założył na głowę rozłożyste rogi. Na samym początku jesieni o zmierzchu jego donośny 1. ryk, 2. jeleń słychać w lesie nawet z daleka.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1ATRFrHbMceG
Ćwiczenie 15
W poniższych puzzlach ukryto wizerunek drapieżnika, którego można usłyszeć w lesie także zimą.
Źródło: Pixabay , domena publiczna.
R10fAX4UlTWv3
Ćwiczenie 15
Uzupełnij zdania o brakujące nazwy zwierząt i dźwięków, jakie wydają.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.

Sprawdź, czy umiesz!

RzpKJTfKd0Mbo
Ćwiczenie 16
Dopasuj wyrazy dźwiękonaśladowcze do obrazków.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1Rlp4DZ5M1w2
Ćwiczenie 16
Do rzeczowników dopasuj wyrazy dźwiękonaśladowcze.
Ćwiczenie 17
R1bN3CGkvENc5
Zaznacz synonimy wyrazu cisza.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 18

Wyjaśnij, jak rozumiesz słowa rosyjskiego pisarza Wasilija Rozanowa: Cisza leczy duszę.

R1QcUztAmgjxF
(Uzupełnij).
Polecenie 10

Napisz opowiadanie pt. „Leśny spacer”. Użyj w nim jak najwięcej wyrazów dźwiękonaśladowczych.

RtqbFkxAi3N5T
(Uzupełnij).
Rj341P9fWNZ0m
Ćwiczenie 19
Połącz wyrazy dźwiękonaśladowcze z odpowiadającymi im rzeczownikami.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
Ćwiczenie 20
RTkQgTMEqKeLA
Połącz nazwy urządzeń i sprzętów domowych z wydawanymi przez nie dźwiękami.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
Ćwiczenie 21
Rg41x0SWkFBpD1
Połącz odgłosy natury z podobnymi do nich odgłosami przedmiotów domowych.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.

Zadania dla chętnych

Polecenie 11

Zapoznaj się z załącznikiem PRACA DOMOWA i wykonaj polecenie.    Możesz pobrać załącznik i wydrukować.

R7bnJIRwMZ7yX1
W ramce zamieszczono pracę domową składającą się z dwóch zadań. Treść Zadania 1. jest następująca: „Z poniższego tekstu wybierz 6 nazw ptaków i dopisz do nich wyrazy dźwiękonaśladowcze nazywające wydawane przez nie odgłosy”.Słowik, wróbel, kos, jaskółka,Kogut, dzięcioł, gil, kukułka,Szczygieł, sowa, kruk, czubatka,Drozd, sikora i dzierlatka,Kaczka, gąska jemiołuszka,Dudek, trznadel, pośmieciuszka,Wilga, zięba, bocian, szpakOraz każdy inny ptak.(J. Tuwim, Ptasie radio)Poniżej znajduje się arkusz z kartą pracy. Arkusz zawiera polecenie oraz tabelkę z dwiema kolumnami podpisanymi: „Ptak”, „Wyrazy dźwiękonaśladowcze”. Należy wpisać gatunek ptaka oraz rodzaj dźwięku, jaki wydaje.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R13CaIBUjMMDZ1
W prostokątnym polu znajduje się strzałka skierowana w dół (symbol pobierania pliku) i napis „Pobierz załącznik”. Jest to przycisk pozwalający na wyświetlenie, pobranie i zapisanie pliku zawierającego załącznik do Zadania 1. z pracy domowej.
Źródło: Eduexpert Sp. z o.o. / Evaco Sp. z o.o., licencja: CC BY 3.0.
R1TCjWeRttrJG
Polecenie 11

Z tekstu „Ptasiego radia” J. Tuwima  wybierz 6 nazw ptaków i dopisz do nich wyrazy dźwiękonaśladowcze nazywające wydawane przez nie odgłosy. Skorzystaj z dowolnych źródeł np. atlasu ptaków.

RDGN62Jq64HKz
Polecenie 12

Sporządź multimedialny atlas ptaków występujących w wierszu J. Tuwima „Ptasie radio”. Do każdej ilustracji ptaka dołącz krótki jego opis, w którym umieścisz informacje o występowaniu, zwyczajach, wydawanych dźwiękach.

R9Xjns4wOMP9J
Polecenie 13

Podzielcie się na grupy (5/6‑osobowe) i do tekstu „Ptasiego radia” J. Tuwima dopasujcie nagrane dźwięki. Zaprezentujcie wiersz, włączając nagrania w narrację.

R14MZTtXC0h41

Słownik

lulki
lulki

fajki

swawola
swawola

beztroska zabawa

dubeltówka
dubeltówka

broń myśliwska