Jak się odżywiamy?
Czy samochód może jeździć bez paliwa? Jest to oczywiście niemożliwe, chyba że mowa o samochodzie elektrycznym. Ale i taki pojazd potrzebuje jakiegoś zasilania. Bez źródła energii nie tylko samochód, ale żadne urządzenie nie będzie działać. Organizm czlowieka to także skomplikowany mechanizm, który do sprawnego funkcjonowania potrzebuje paliwa. Takim paliwem jest spożywany przez nas pokarm.
że aby organizm funkcjonował prawidłowo, należy przestrzegać zasad zdrowego żywienia.
wymieniać podstawowe narządy budujące układ pokarmowy i podawać ich funkcje;
wyjaśniać, na czym polega trawienie pokarmu;
opisywać drogę pokarmu w organizmie człowieka.
1. Po co się odżywiamy?
Każdy żywy organizm musi się odżywiać, czyli dostarczać sobie niezbędnych substancji odżywczych: białek, cukrów, tłuszczów, witamin i minerałów, a także wody. Substancje odżywcze znajdują się w pokarmie, np. warzywach, owocach, zbożach, mięsie, rybach, jajach, mleku i przetworach mlecznych. Stanowią one źródło materiałów do budowy organizmu. Umożliwiają jego wzrostwzrost, rozwójrozwój i regeneracjęregenerację. Przekształcane są także w energię niezbędną do życia.
Zadania układu pokarmowegoukładu pokarmowego to:
rozdrabnianie pokarmu,
trawienie pokarmu,
wchłanianie zawartych w pożywieniu związków odżywczych,
usuwanie zbędnych resztek pokarmu.
Przez całe życie mieszkaniec Polski zjada przeciętnie około 40 ton jedzenia.
2. Rozdrabnianie pokarmu
Zanim pokarm zostanie strawiony, jest rozdrabniany w jamie ustnej za pomocą zębów. Siekacze umożliwiają nam odgryzanie kawałków pokarmu, kły służą do rozrywania, a zęby przedtrzonowe i trzonowe – do rozcierania go. Przez pierwsze lata życia człowiek ma zęby mleczne. W wieku 5–12 lat są one stopniowo zastępowane przez zęby stałe.
Ważnym narządem jamy ustnej jest także językjęzyk, który miesza rozdrabniane pożywienie ze śliną. Są w niej zawarte związki, które rozpoczynają trawienie cukrów. Po zmieszaniu pokarmu ze śliną łatwiej można go połknąć. Język jest też narządem zmysłu smaku.
Wyszukaj w Internecie informacji o tym, jakie funkcje, poza mieszaniem pokarmu, pełni w naszym organizmie język. Wypisz te funkcje.
Ostatnie zęby stałe, zwane zębami mądrości, wyrzynają się dopiero około 18 roku życia. Bywa jednak, że pojawiają się znacznie później. U niektórych ludzi zęby te nie wyrzynają się całkowicie lub nawet nie wyrastają w ogóle.
3. Trawienie pokarmu
Pokarm najpierw trafia do jamy ustnej, gdzie jest rozdrabniany. Następnie jest przesuwany do kolejnych części układu pokarmowego. Tam odbywa się jego trawienie, czyli rozkład zawartych w nim związków na substancje proste, które mogą zostać wchłonięte i wykorzystane przez organizm.
Z jamy ustnej, poprzez gardło i przełyk, pokarm przesuwa się do żołądka, a stamtąd do jelita cienkiego. Tu odbywa się dalszy etap trawienia oraz wchłanianie, czyli przenikanie substancji pokarmowych do krwi, która rozprowadza je po całym organizmie. Dalej pokarm trafia do jelita grubego, gdzie wchłaniana jest woda. Niestrawione resztki pokarmu usuwane są przez otwór odbytowy. Jama ustna, przełyk, żołądek, jelito cienkie i grube tworzą przewód pokarmowy. Do układu pokarmowego zaliczamy też wątrobę i trzustkę. ()
Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DOSQwMJgG
Spójrz na ilustrację przedstawiającą narządy układu pokarmowego. Spróbuj następnie wskazać, w której części twojego ciała się one znajdują.
Układ pokarmowy dorosłego człowieka ma długość około 7–8 metrów.
4. Błonnik – nietrawiony, a jednak potrzebny
Organizm człowieka nie jest w stanie strawić niektórych substancji spotykanych w pokarmie. Należy do nich błonnik. Mimo że nie jest dla nas ani źródłem energii, ani materiałem budulcowym, odgrywa bardzo ważną rolę. Działa bowiem jak miotła: oczyszcza nasze jelita z zalegających w nich resztek pokarmu i substancji szkodliwych, usprawniając tym samym ich pracę. Dodatkowo błonnik pęcznieje w żołądku, co daje uczucie sytości i zmniejsza głód. Jednocześnie pomaga w utrzymaniu właściwej masy ciała.
Wypisz nazwy produktów zjadanych przez ciebie w ciągu tygodnia i oceń, czy twoja dieta jest bogata w błonnik.
Podsumowanie
Zadaniem układu pokarmowego jest rozdrabnianie, trawienie i wchłanianie pokarmu.
Układ pokarmowy składa się z: jamy ustnej, gardła, przełyku, żołądka, jelita cienkiego i jelita grubego oraz odbytnicy.
Trawienie to rozkład złożonych związków odżywczych na substancje proste.
Wyjaśnij, dlaczego podczas jedzenia należy starannie pogryźć pokarm.
Zobacz także
Jesteś tym, co jeszJesteś tym, co jesz
Słowniczek
mięsisty narząd położony w jamie ustnej, służący głównie do mieszania pokarmu ze śliną i przesuwania go w jamie ustnej; ponadto narząd mowy i zmysłu smaku
zdolność organizmów do odtwarzania uszkodzonych komórek czy narządów
proces polegający na tym, że w organizmie zachodzą zmiany w jego budowie i funkcjonowaniu
układ narządów służących do rozdrabniania, trawienia i wchłaniania pokarmu
zwiększanie się rozmiarów i masy organizmu
element układu pokarmowego; struktury kostne położone w jamie ustnej, służące do obróbki mechanicznej pokarmu: odcinania kęsów i miażdżenia pokarmu
Zadania
Umieść w prostokątach we właściwej kolejności opisy procesów zachodzących w układzie pokarmowym.
wydalenie niestrawionych resztek pokarmu przez odbyt, odgryzienie fragmentu pokarmu, rozdrabnianie pokarmu i mieszanie go ze śliną, formowanie kału w jelicie grubym, wchłanianie substancji odżywczych w jelicie cienkim, trawienie pokarmu
pierwszy prostokąt – ............................................................................................................
drugi prostokąt – ............................................................................................................
trzeci prostokąt – ............................................................................................................
czwarty prostokąt – ............................................................................................................
piąty prostokąt – ............................................................................................................
szósty prostokąt – ............................................................................................................
Spośród wymienionych poniżej składników pokarmowych wskaż te, które zaczynają być trawione już w jamie ustnej.
- białka
- węglowodany
- tłuszcze
- woda
Oceń prawdziwość poniższych stwierdzeń i zaznacz P (prawda) lub F (fałsz).
| Prawda | Fałsz | |
| Odżywianie się to dostarczanie organizmowi związków odżywczych niezbędnych do życia i prawidłowego funkcjonowania. | □ | □ |
| Narządy towarzyszące układu pokarmowego to żołądek i jelita. | □ | □ |
| Tłuszcze trawione są w żołądku. | □ | □ |
| Uzębienie człowieka składa się tylko z 2 typów zębów: siekaczy i zębów trzonowych. | □ | □ |
| Człowiek nie potrafi trawić białek. | □ | □ |
| Błonnik oczyszcza jelita z zalegających w nich resztek pokarmu i substancji szkodliwych. | □ | □ |
Rozwiąż krzyżówkę
- Rozkładanie składników odżywczych o skomplikowanej budowie do związków prostych pod wpływem soków trawiennych.
- Do niej w jelicie cienkim wchłaniane są proste związki odżywcze, które powstają w wyniki trawienia pokarmu.
- Służą do rozdrabniania pokarmu.
- Substancje trawione przez śline.
- Początkowa część układu pokarmowego to jama ...
- Otwór kończący przewód pokarmowy.
- Powstaje w jelicie grubym z niestrawionych resztek pokarmu.
- Narządy towarzyszące układu pokarmowego, które produkują ślinę.
| 1 | |||||||||||||||
| 2 | |||||||||||||||
| 3 | |||||||||||||||
| 4 | |||||||||||||||
| 5 | |||||||||||||||
| 6 | |||||||||||||||
| 7 | |||||||||||||||
| 8 |