Temat: Zasady klasyfikacji organizmów

Autor: Elżbieta Szedzianis

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

II Różnorodność życia.

1. Klasyfikacja organizmów. Uczeń:

1) uzasadnia potrzebę klasyfikowania organizmów i przedstawia zasady systemu klasyfikacji biologicznej.

Cel lekcji

Uczniowie wyjaśniają, po co klasyfikuje się organizmy.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, po co klasyfikuje się organizmy;

• podasz nazwę gatunku i rodzaju, do którego należysz.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Praca z tekstem, pogadanka, metoda warsztatowa.

Praca indywidualna oraz praca w grupie.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• worki z różnymi przedmiotami;

• duży arkusz papieru (na plakat z trudnymi wyrazami);

• pisaki;

• szary papier;

• kartki z wizerunkami zwierząt;

• metodniki.

Przed lekcją

Nauczyciel gromadzi w workach różne przedmioty.

Fazy lekcji

Wstępna

1) Nauczyciel prosi uczniów, żeby utworzyli kilkuosobowe zespoły. Każdy zespół otrzymuje worek z różnymi przedmiotami. Zadaniem uczniów jest podzielenie przedmiotów na grupy oraz określenie kryteriów ich podziału (podobieństwo, przeznaczenie itp.). Uczniowie zapisują kryteria na kartkach i kładą je przy każdej grupie przedmiotów. Następnie prezentują wyniki swojej pracy. Podczas prezentacji wyjaśniają, jak rozumieją termin „kryterium”.

2) Nauczyciel wyświetla definicję kryterium klasyfikacyjnego i prosi wybranych uczniów o wytłumaczenie własnymi słowami tego pojęcia. Wyjaśnia, że słowo „klasyfikacja” można zastąpić wyrazem „grupowanie”. Pyta, po co porządkuje się przedmioty, w jakim celu książki w bibliotece są układane alfabetycznie według nazwisk autorów i dlaczego sztućce trzymamy w kuchni, a odzież w szafie.

3) Nauczyciel wprowadza uczniów w zagadnienia lekcji, mówiąc, że ilość i różnorodność organizmów jest ogromna: sama liczba gatunków owadów szacowana jest na około 30 mln, a liczba wszystkich gatunków jest bliska 100 mln, przy czym naukowcom udało się dotąd opisać niecałe 2 mln. Wobec tej wielkiej ilości organizmów konieczne było przeprowadzenie ich klasyfikacji. Jej sposoby uczniowie poznają w czasie zajęć. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu. Informuje, że trudne i nowe pojęcia, które uczniowie poznają podczas lekcji, będą odnotowywane na plakacie (dużym arkuszu papieru) wywieszonym obok tablicy. Każdy z uczniów może zapisać na nim niezrozumiały wyraz.

Realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla ilustrację interaktywną przedstawiającą klasyfikację łabędzia niemego. Omawia kolejno wymienione grupy (łabędzie, kaczkowate, blaszkodziobe, ptaki, strunowce, zwierzęta) i podaje przykłady należących do nich organizmów. Prosi uczniów, żeby odczytali jednostki systematyczne (nauczyciel może porównać je do półek lub szuflad).

2. Każdy zespół otrzymuje kartki szarego papieru, pisaki oraz niewielkie kartki z wizerunkami zwierząt:

• łabędzia niemego;

• łabędzia czarnego;

• kaczki krzyżówki;

• kaczki czernicy;

• szydłoszpona rogatego (na kartce z tym gatunkiem należy zamieścić napis „blaszkodziobe”),

• strusia;

• pingwina;

• ryby;

• królika;

• motyla;

• ślimaka.

Nauczyciel zachęca uczniów, by znaleźli sposób pogrupowania zwierząt oraz nadali grupom odpowiednie nazwy jednostek systematycznych (określili rodzaj, rodzinę, rząd itd.). Nauczyciel obserwuje pracę zespołów, przysłuchuje się dyskusjom, udziela wskazówek, odpowiada na pytania. Jeśli któryś z zespołów ma większe trudności z wykonaniem zadania, może skorzystać z ilustracji interaktywnej, przedstawiającej klasyfikację łabędzia niemego.

3.. Nauczyciel pyta uczniów, po co uczeni dokonali klasyfikacji organizmów. Prosi uczniów, by zdefiniowali termin”klasyfikacja” oraz zastanowili się, w jakich dziedzinach życia używa się tego słowa i co ono wtedy oznacza.

4. Nauczyciel oznajmia, że dokona klasyfikacji swojej osoby i wszystkich uczniów w klasie. Poleca uczniom zanotowanie klasyfikacji w zeszytach. Na tablicy zapisuje nazwę gatunkową człowieka po polsku i po łacinie. Pyta, czy do gatunku człowieka rozumnego należy ktoś jeszcze poza nim i uczniami tej klasy.

5. Nauczyciel wyjaśnia, że nazwa gatunkowa składa się najczęściej z dwóch słów: rzeczownika i przymiotnika. Podaje przykłady nazw gatunkowych oraz nazw rodzajowych. Uczniowie zapisują je w zeszytach.

Podsumowująca

Nauczyciel prezentuje plakat z trudnymi pojęciami. Po odczytaniu każdego terminu uczniowie za pomocą kolorowych kartek metodników (zielonych, żółtych lub czerwonych) oceniają,czy jest on dla nich wystarczająco zrozumiały. Jeśli któreś z pojęć zostanie ocenione za pomocą żółtych lub czerwonych kartek, uczniowie omawiają je w grupach, korzystając ze słownika w abstrakcie lub innych źródłach.

Zadanie domowe

Uczniowie wykonują ćwiczenie interaktywne nr 1 oraz następujące zadanie:

„Wyszukaj informację, jaki gatunek, oprócz Homo sapiens, zaliczany jest do rodzaju Homo. Czy ten gatunek występuje obecnie na Ziemi?”.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Principles for the classification of organisms

It can be assumed that the earliest division of organisms used by humans was the one based on utility, e.g. edible and inedible. Later on, they were divided according to many other criteria.

The science involved in describing, naming and classifying organisms is called systematics. The criterion used nowadays to classify organisms is their structure and mutual relationship.

The basic category in the classification of organisms is species, i.e. a collection of all individuals having similar features and capable of producing fertile offspring. Swedish naturalist Carl Linnaeus described about 10 thousand plant species and about 6 thousand animal species. He gave the species he described binomial names in Latin, which at that time was the international language of science. To date, scientists around the world have been using Latin names for species. This ensures that any organism can be identified regardless of its local name.

The name of each species (species name or scientific name) consists of a generic name (which is a noun) and a specific name which is and an adjective (rarely a noun) which, together, identify the species. Species names (scientific names) are Ursus arctos, i.e. brown bear and Ursus maritimus, polar bear. Both bears belong to one genus – Ursus, i.e. bear, however to two different species.

The classification systems used today, just like Linnaeus’ system, are hierarchical systems. They bring organisms together in higher and higher taxonomic (systematic) categories, i.e. taxons, starting from the lowest category, which is species. Taxonomic categories are groups of organisms that are related to each other, distinguished from each other by one or more features. Combining organisms into taxonomic categories according to their common features allows for organisation of knowledge about them.

The highest taxon (taxonomic category) is the kingdom. In case of animals, it is divided into phyla and phyla into smaller categories – classes. The class consists of orders, which include families. Families have genera and these consist of species.

The plant classification categories have slightly different names than the animal classification categories, but the rules for organising the organisms are the same. In the kingdom of plants, instead of the name phylum – is used name division. In addition to the basic systematic categories, there are also so‑called auxiliary categories. Usually they have prefixes over- (e.g. superfamily), or sub- (e.g. subspecies). There are also the ones that have a separate name, e.g. variety, tribe, form.

• Science called systematics deals with classification of organisms.

• Species name (scientific name) of an organism consists of two parts. The first one is the generic name, and both of them together - are the species name.

• The layout (system) of taxonomic categories is hierarchical. The lowest taxonomic category is species. Further categories in case of animals are, respectively, the genus, the family, the order, the class, the phylum and the kingdom.