Temat: Nowa twarz starej Europy - zmiany XI‑XIII w.

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa V szkoły podstawowej.

III. Średniowieczna Europa. Uczeń:

3) wyjaśnia przyczyny i skutki rozłamu w Kościele w XI wieku oraz opisuje relacje między władzą cesarską a papieską.

IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:

1) (…) charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;

2) opisuje warunki życia średniowiecznego miasta i wsi;

3) porównuje kulturę rycerską i kulturę miejską (…);

4) wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie nauki, architektury, sztuki i życia codziennego.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają, jakie przemiany zaszły w późnośredniowiecznej Europie.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać jak zmieniło się życie i praca na wsi i w jaki sposób rozwinęły się miasta;

• wyjaśniać dlaczego doszło do sporu między papieżem a cesarzem;

• tłumaczyć dlaczego powstały zakony i jaką miały misje;

• dostrzegać dlaczego doszło do kryzysu władzy cesarskiej;

• oceniać dlaczego doszło do reformy Kościoła.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie, jak wyglądał rozwój Europy w pierwszych wiekach średniowiecza i jak kształtowała się władza zwierzchnia.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji, temat oraz kryteria sukcesu .

2. Nawiązując do zadania domowego, prosi, by uczniowie przypomnieli, co charakteryzowało pierwsze wieki średniowiecza. Uczniowie powinni wymienić zapaść gospodarczą, upadek handlu i gospodarki pieniężnej, spadek liczby ludności oraz zapomnienie wielu nauk i osiągnięć antyku.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli, jaki podział społeczny ukształtował się we wczesnym średniowieczu. Następnie pyta, która z tych grup najszybciej się rozwijała i zdobywała największe wpływy? Zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

2. Nawiązując do odpowiedz uczniów, nauczyciel uzupełnia ich wiadomości. Następnie dzieli klasę na 4 grupy, przydzielając każdej inną część społeczeństwa: chłopów (wieś), mieszczaństwo (miasto), duchowieństwo (Kościół) oraz możnowładztwo (władza świecka). Zadaniem każdej z grup jest odkrycie, jakie zmiany dokonały się w pełnym średniowieczu wśród tych grup i do czego doprowadziły. A następnie zestawienie ich z pozycją z minionych wieków. Jako pomoc może służyć tabela i przykład: Jak było? Gospodarka ekstensywna, dwupolówka, mała wydajność upraw z pola Słabo wykształcone duchowieństwo, nikolaizm i symonia Jak jest, jak się zmieniło? Trójpolówka, łagodniejsze skutki nieurodzaju, większe plony Reforma gregoriańska.

3. Nauczyciel sprawdza zadania uczniów, a następnie w razie potrzeby dodaje potrzebne informacje i wyjaśnia trudniejsze zagadnienia oraz udziela informacji zwrotnej. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).

4. Uczniowie utrwalają wiadomości, które sami opracowali; oglądają ilustracje do Ćwiczenia 1 i odpowiadają na zadane w nim pytanie. Zaznaczają następnie na mapie najstarsze uniwersytety europejskie (Ćwiczenie 2). Na podstawie tekstu z Polecenia 1 wykonują Ćwiczenie 3, a także związane z nim Ćwiczenie 4. Na koniec odpowiednio podpisują ilustrację w Ćwiczeniu 5 i wskazują właściwe zakończenie zdania w Ćwiczeniu 6. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Uczniowie zapoznają się z kalendarium w Poleceniu 2, a następnie nauczyciel zadaje pytanie, rozpoczynając dyskusję. Prosi, by uczniowie wyobrazili sobie, że są XI‑wiecznym biskupem i mają podjąć decyzję: czy opowiedzieć się za reformą gregoriańską czy przeciw niej? Nauczyciel podsumowuje dyskusję.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Jedną z najważniejszych ról w reformie Kościoła odegrały zakony. Czym one były i jakie pełniły funkcje w średniowieczu? Czy istniejące dzisiaj zakony również spełniają podobne funkcje? .

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

A new face of old Europe - changes in the XI‑XIII century.

The first centuries of the Middle Ages were marked by economic crisis and the return to the natural economy. This was associated with the collapse of trade and the return to the traditional exchange of goods for goods. This situation lasted until the 8th century, when for the first time there was a significant increase in population, which entailed the development of agriculture. However, positive changes took place only in the following centuries. The period between the 11th and 13th century in particular was characterised by rapid population growth and the development of the European economy. The population of the continent doubled (from 25‑30 to 50‑55 million) as a result of improved climate and, consequently, greater access to better quality food. There were also changes in agriculture. The emergence of the new – three‑field rotation system not only increased the cultivated area of the fields, but also contributed to the milder effects of a possible crop failure. Changes also occurred in the technique of land cultivation. The proliferation of heavy plough and breast collar increased soil fertility and yields. This allowed peasants to sell part of their harvest and buy goods or services in towns. The return to monetary economics was one of the most important factors which contributed to the development of trade, and thus of cities. Due to its close connection with rural development, the number of towns and cities that were places of trade and cultural development was also growing. It was there where construction, art and education developed. The latter in particular contributed to raising the awareness of the residents by providing more and more extensive knowledge about the world (academies and universities).

The development of Europe's economies brought with it also aspirations for more and more power of the monarchs, nobles and dignitaries of the Church. The rulers, who put considerable sums of money into Church organisation, believed that they had the right to decide about the fate of the institution they supported. The clergy never fully agreed to this, but often accepted it. The dispute intensified in the 11th century, when Pope Gregory VII stated that the people of the Church are not subject to secular laws (the so‑called Gregorian Reforms of 1075), but only to God's laws. This meant that secular people lost the right to interfere in the interior affairs of the Church, while clergy, as representatives of God, had the full right to speak out in secural matters. This led to a conflict between Pope Gregory VII and Emperor Henry IV, later called the Investiture Controversion. Its essence was the emperor's desire to exercise total authority that would not be limited by the clergy. Initially, the conflict was won by the Pope, who excommunicated (excommunication) the emperor. This led to the emperor's self‑abasement in Canossa in 1077. However, as soon as the emperor managed to regain power, he forced the Pope to flee from Rome. The conflict, which lasted for many years, ended only when the emperor and the pope signed a contract in 1122 – the Concordat of Worms. Disputes over the emperor's place in the new reality challenged the general notion of his special rights towards Christians and his sovereignty over other rulers. Frederic I and his successor, Frederick, II took a stand against the loss of authority of the rulers, trying to rebuild it by creating a new model of monarchy and by managing it appropriately. Unfortunately, these attempts were unsuccessful. The deaths of the aforementioned emperors caused a period of long civil wars between the candidates for the imperial crown.