Ważne daty
753r p.n.e. – data powstania Rzymu
Scenariusz dla nauczyciela
I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
1. zna i rozpoznaje następujące formy morfologiczne z zakresu gramatyki języka łacińskiego: verba impersonalia.
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
wskazywać czasowniki nieosobowe (verba impersonalia);
redagować wypowiedzi w języku łacińskim na bazie przeczytanego tekstu;
konstruować krótkie dialogi w języku łacińskim na bazie przeczytanego tekstu;
stosować nowo poznane słowa w języku łacińskim;
definiować pojęcia: impresjonizmimpresjonizm i pacyfizmpacyfizm.
Czasowniki nieosobowe
Językowi łacińskiemu znane są tzw. czasowniki nieosobowe, czyli verba impersonalia. Czasowniki nieosobowe występują tylko w 3 osobie oraz w bezokoliczniku. Są one zatem właściwe zdaniom, w których nie wskazuje się wykonawcy czynności albo przyczyny jakiegoś stanu lub zjawiska. Używa się ich, by opisać niektóre uczucia lub zjawiska atmosferyczne albo fizjologiczne.
Wspólne przeczytanie (z podziałem na role) ze zrozumieniem pierwszego tekstu w języku łacińskim.
Mārcus Iūliō, patri suō, dē pugnā nārrat.
Iūlius: „Ā quō pulsātus es?”
Mārcus: „Ā Sextō pulsātus sum.”
Iūlius: „At cūr tū pulsātus es? Certē nōn sine causā Sextus tē pulsāvit. Incipe ab initiō: ille prīmum ā tē pulsātus est!”
Mārcus: „Minimē! Prīmum ille mē pugnō pulsāvit sine causā, deinde ego illum pulsāvī!”
Iūlius: „Tūne sōlus Sextum pulsāvistī?”
Mārcus: „Ego et Titus eum pulsāvimus.”
Iūlius: „Quid?! Vōs duo ūnum pulsāvistis? Duo cum ūnō pugnāvistis?”
Mārcus sē et Titum excūsāre cōnāturcōnātur: „At pugnāvimus cum puerō māiōre. Sōlus Sextum vincere nōn possum, nam is multō māior ac validiorvalidior est quam ego.”
Źródło:Źródło:
Wiesz już, co Marek powiedział Juliuszowi o bójce z Sekstusem. Jak myślisz, jak zareagował Juliusz? Czy uważał, że Marek postąpił honorowo, walcząc z Tytusem przeciw Sekstusowi?
Przeczytaj, co powiedział Juliusz, a następnie odpowiedz na pytanie pod tekstem. Iūlius: Iam satis audīvī dē pugnā vestrā indignā. Nam certē nōn decet pulsāre puerum minōrem, sed duōs puerōs cum ūnō pugnāre indignissimum est – hoc nūllō modō excūsārī potest! Nōlī mihi plūs nārrāre dē hāc rē! Intellegisne factum tuum indignum esse? Nōnne tē pudet hoc fēcisse? Profectō mē pudet hoc ā fīliō meō factum esse!. Mārcus rubet. Puerum pudet factī suī. Is quem factōrum suōrum pudet, rubēre solet.
Pudet, pudēre to pierwszy z czasowników nieosobowych, które poznasz na dzisiejszej lekcji.
Film przedstawiający czasowniki nieosobowe wyrażające uczucia
Tłumaczenie łacińskiego tekstu
Samodzielne przeczytanie tekstu w języku łacińskim. Prześledzenie i wyjaśnienie nowych słów z pomocą wyjaśnień zawartych w interaktywnym tekście. (Jeśli jest konieczność, po rozwiązaniu zadania nr 3 tekst należy przeczytać wspólnie).
Mārcus: MīrorMīror quod oppidum nōn in valle, sed in monte situm est. Difficile enim est montem ascendereascendere. Ego semper fessusfessus sum cum tandem ad lūdum advēnī. Ob eam causam necesse est in lūdō dormīre!
Dāvus: “Id tē nōn excūsat. Laetare quod tibi licet in lūdum īreīre – mihi puerō nōn licēbat.”
Mārcus: “Sed tū servus es, Dāve.”
Dāvus: “In patriā meā servus nōn eram. Patria mea est Britannia.”
Mārcus: “Ergō puer barbarus erās.”
Dāvus: “Laetare quod tū puer barbarus nōn es! Puerīs barbarīs nōn licet litterās et numerōs discere.”
Mārcus: “At puerīs barbarīs licet diēs tōtōs cum aliīs puerīs lūdere, per campōs et silvās errāreerrāre, in flūminibus natāre, nec iīs necesse est ante lūcemlūcem surgeresurgere.”
Dāvus: “Puerī barbarī nōn tam beātē vīvunt quam tū putās. Multa mihi puerō erant officia, nec enim servum nec ancillam habēbat pater meus.”
Źródło:Źródło:
Wprowadzenie kolejnych czasowników nieosobowych
Znacie już następujące czasowniki nieosobowe:
Me pudet. - Wstyd mi.
Me paenitet. - Żal mi.
Me piget. - Przykro mi. Złości mnie.
Me taedet. - Czuję wstręt. Mam dosyć.
Me miseret.- Żal mi.
A także:
Mihi licet. - Wolno mi.
W międzyczasie poznaliście także czasownik decet. Juliusz powiedział do swojego syna:Nam certe non decet pulsare puerum minorem, sed duos pueros cum uno pugnare indignissimum est – hoc nullo modo excusari potest!
Czy jesteście w stanie teraz przetłumaczyć to zdanie?
Czasownik decet oznacza: wypada, przystoi.
Czasownik dedecet oznacza: nie wypada, nie przystoi.
Me decet – Wypada mi.
Me dedecet. - Nie wypada mi.
Kolejne dwa czasowniki to: iuvat i libet.
Obydwa oznaczają: przyjemnie jest, podoba się. Czasownik iuvat oznacza dodatkowo: przynosi korzyść, pożytek.
Ale, uwaga!
Czasownik iuvat łączy się z akuzatiwem, a czasownik libet z datiwem.
Zapamiętaj więc! Zdanie: „Podoba mi się” możesz powiedzieć na dwa sposoby:
Me iuvat.
ALE TEŻ: Mihi libet.
Ostatnim czasownikiem jest czasownik oportet.
Oznacza on: trzeba, należy, powinno się, wypada.
Me oportet. - Trzeba mi.
Uczniowie konstruują dialogi na bazie poznanych czasowników.
Film przedstawiający czasowniki nieosobowe określające zjawiska atmosferyczne
Połącz w pary poniższe zdania, dobierając do zdania łacińskiego jego polskie tłumaczenie.
Wstyd mi., Wypada mi., Żal mi., Nie wypada mi., Czuję wstręt. Mam dosyć., Przykro mi. Złości mnie., Podoba mi się., Żal mi., Podoba mi się., Wolno mi.
Mē pudet. | |
Mē paenitet. | |
Mē piget. | |
Mē taedet. | |
Mē miseret. | |
Mē decet. | |
Mē dēdecet. | |
Mihi licet. | |
Mē iuvat. | |
Mihi libet. |
Odpowiedz na poniższe w języku łacińskim oraz spróbuj użyć jak najwięcej czasowników poznanych na lekcji.
W razie potrzeby skorzystaj ze słownika łacińsko‑polskiego.
Tibi licet in lūdum īre. Tē iuvat in lūdum īre. Tē oportet in lūdum īre. Quae sententia est vēra? Quae est falsa? Et cūr? Scrībe īnfrā!
Słowniki
Słownik pojęć
ruch społeczny i polityczny, którego głównym celem jest propagowanie pokoju i potępianie wszelkich działań wojennych
zwolennik pacyfizmu
nurt w sztuce powstały XIX wieku, w którym artyści starali się oddać swoje subiektywne, ulotne wrażenia i odczucia
Słownik łacińsko‑polski
Galeria dzieł sztuki
Bibliografia
Jan Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
H. Ørberga, Lingua Latina per se illustrata. Pars I Familia Romana, Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2011.
H. Ørberga, Lingua Latina per se illustrata. Fabellae Latinae ad cap. I‑XXV, Focus Publishing/R. Pullins Co, New York 2006.