1681 – po raz pierwszy w tytule utworu pojawia się słowo divertimento
ok. 1765 – Haydn pisze Divertimento Es‑dur
1772 – Mozart pisze Divertimento D‑dur KV 136
1787 – powstaje Eine Kleine Nachtmusik W. A. Mozarta
1795‑1797 – Beethoven komponuje Serenadę op. 8
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R17izgTZH57of1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka. 6. Klasycyzm. Uczeń: 2) omawia cechy wybranych form muzycznych: e) VIII‑wieczna muzyka rozrywkowa i jej formy: serenada, divertimento.
Nauczysz się
wymieniać i charakteryzować cechy serenady;
charakteryzować divertimento;
wykazywać najbardziej znane przykłady serenady oraz divertimenta.
Wprowadzenie
R1Fe4ttVFgS5Y1
Muzyka rozrywkowa znana jest od zarania cywilizacji. To najczęściej twórczość użytkowa przeznaczona do wykonania i wykorzystania podczas spotkań towarzyskich, wesel, bankietów, przyjęć, balów oraz innych mniej lub bardziej uroczystych zgromadzeń, na których wino leje się strumieniami, a rozbawieni biesiadnicy skorzy są do tańca. W świecie tak zwanej muzyki klasycznej czasami zdarza się tak, że pierwotnie muzyka przeznaczona do tańca trafia z czasem na estrady niejednej filharmonii. Stało się tak również z niektórymi kompozycjami rozrywkowymi XVIII w. Zajmijmy się dwoma formami, które cieszyły się największą popularnością: serenadąSerenadaserenadą i divertimentemDivertimentodivertimentem.
Serenada
RAcz1AZ759Nwe1
Serenady to lekkie utwory, zazwyczaj pisane ku czyjejś czci lub z okazji ważnych wydarzeń rodzinnych, jak zaręczyny lub śluby. Najczęściej wykonywane były przez jednego lub więcej muzyków stojących na lub pod balkonem, a gdy go zabrakło, na ulicy pod oknami. Serenada znana jest już od średniowiecza. Wówczas wykonywał ją śpiewak z towarzyszeniem instrumentu strunowego, na przykład lutni. Śpiewał pod oknami ukochanej, rzadziej na cześć kogoś głęboko poważanego. W późniejszych epokach wątek ten pojawi się wielokrotnie. Taką scenerię i formę przybiorą na przykład niektóre arie z opery Don Giovanni W. A. Mozarta
Barokowe serenady przybiorą raczej formę bardzo ornamentalnej kantaty, zazwyczaj na dwa głosy solowe i orkiestrę. Wykonywano ją wówczas na wolnym powietrzu przy sztucznym oświetleniu. Pozwalało to na przykład na zastosowanie instrumentów dętych, które w pomieszczeniu mogłyby być zbyt głośne.
Najbardziej znane serenady pochodzą jednak z wieku XVIII oraz XIX, przy czym my skupimy się na tych z okresu przedklasycznego i klasycznego. Wówczas to gatunek ten powszechny był na terenach Włoch i w Wiedniu. Nie miał także ściśle zdefiniowanej formy. Najczęściej komponowany na zespół kameralny lub małą orkiestrę smyczkową, utwór ten mógł składać się nawet z dziesięciu części. Zazwyczaj pierwsza i ostatnia utrzymywana była w szybkim tempie, środkowe zaś komponowano w tempie wolnym lub umiarkowanym. Dominowały w nich lekkie, proste tematy, a sama forma nie stwarzała trudności w zrozumieniu. Niekiedy jako myśli przewodnie poszczególnym częściom serenady służyły popularne w danym czasie arie operowe.
Rozwój instrumentarium wykorzystywanego w serenadzie
Wczesne serenady klasycznych kompozytorów: Haydna, Mozarta, czy Salieriego, często wykonywano plenerowo, co umożliwiło wykorzystanie instrumentów dętych, m. in. oboju, fagotu, rogu, klarnetu. Kolejnym przełomem tej formy muzycznej było wprowadzenie jej do sal koncertowych – do instrumentarium dodawano coraz więcej instrumentów smyczkowych.
RLMkdIpFyz4ZE
R2Jnz9J8GD5qG
RkmmXBgqNjFhL
RNDPTqzZ1nlR3
RHooZy93VQyIM
RiZeCV9E28hb0
Serenada w twórczości Wolfganga Amadeusza Mozarta i Ludviga van Beethovena
Najbardziej znanym przykładem klasycznej serenady jest Eine Kleine Nachtmusik KV 525 W. A. Mozarta. Musimy jednak pamiętać, że jest to kompozycja raczej na tamte czasy nietypowa, ponieważ, w przeciwieństwie do innych tego typu utworów, wykonana jest tylko za pomocą instrumentów smyczkowych.
RSWrago1Edsvk1
RubDYsgAPPN7c1
meac5fcd83ccc8b32_0000000000083
R3YlcH6AnHVzr1
Serenady pisał także młody Beethoven, który również wpłynął na rozwój tego gatunku.
R1IXGpnFrtsQq1
W XIX oraz XX w. serenady także pisano, ale zmieniły one nieco charakter. Stały się bowiem utworami wykonywanymi w salach koncertowych, a nie na ulicy. Zachowały jednak nieco lżejszy charakter, niż na przykład symfonie. Komponowano je także często na orkiestrę kameralną lub zespół kameralny. W wieku XX zdarzały się również serenady wokalno‑instrumentalne nawiązujące do tradycji gatunku.
Divertimento
Divertimento to lekki w charakterze utwór użytkowy o dość nieokreślonej formie. Zwykle ma od 3 do 9 części, choć zdarzały się posiadające ich nawet 13. Jest czymś pośrednim pomiędzy symfonią a suitą, lecz z racji stosunkowo niewielkiej obsady, czerpie także wiele z dokonań muzyki kameralnej, zwłaszcza zaś kwartetów smyczkowych. Divertimenta pisano zazwyczaj, by uświetnić rozmaite funkcje społeczne, jak przyjęcia czy bankiety. Sugeruje to sama jego nazwa oraz pierwsze użycie w roku 1681 przez włoskiego kompozytora Carlo Grossiego, który poleca wykonywanie swojej kompozycji podczas usługiwania przy stole. Tradycją więc stało się wykonywanie divertimenta do wieczornego posiłku. A gdy ucztowano na wolnym powietrzu, muzycy towarzyszyli biesiadnikom siedząc w pewnym oddaleniu, by nie zakłócać rozmowy.
R12TLLWCezRU81
Wiele kompozycji tego typu stworzył W. A. Mozart. Wykazał się przy tym różnorodnością tak pod względem formy, jak i faktury. Wszystkie divertimenta wielkiego klasyka są jednak lekkie i proste, choć nie brak im artystycznych walorów. Niektóre zbliżone są formą bardziej do symfonii, innym bliżej do sinfoniiSinfoniasinfonii, uwertury lub suity.
R1LsmZXux5DQs1
Divertimenta pisał także J. Haydn.
RHxFKZHclAyyR1
RtWsntTKMTX4N1
R1JDo275k4BkY1
Inni znani kompozytorzy divertimenta to Leopold Mozart, Carl Stamitz oraz Luigi Boccherini. Istnieją także kompozycje XX‑wieczne, niekiedy naśladujące stylistycznie wzorce klasyczne.
Serenada i divertimento to nie jedyne formy muzyki rozrywkowej przeniesione z sali bankietowej do sal koncertowych. Innymi przykładami mogą być chociażby polki i walce skomponowane przez znamienity wiedeński klan Straussów. Mimo to do dzisiaj w różnym stopniu muzyka umila nam czas posiłków podczas większych uroczystości, jak na przykład wesela.
Zadania
R1DH1e3VsoQcc
Ćwiczenie 1
RAYeQnOTqeZUG
Ćwiczenie 2
RzycpcOHtFvj8
Ćwiczenie 3
RQplmqMOvIkv6
Ćwiczenie 4
R1YWBVDb3eheP
Ćwiczenie 5
R7AxFsaAlM8G9
Ćwiczenie 6
RA3nXympUkFeG
Ćwiczenie 7
Rl2iPgMjY34aq
Ćwiczenie 8
Dopasuj nazwiska kompozytorów do napisanych przez nich utworów: W.A. Mozart Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur L. van Beethoven Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur J. Haydn Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur
Dopasuj nazwiska kompozytorów do napisanych przez nich utworów: W.A. Mozart Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur L. van Beethoven Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur J. Haydn Możliwe odpowiedzi: 1. Divertimento Es-dur, 2. Divertimento D-dur, 3. Serenade D-dur
Dopasuj nazwiska kompozytorów do napisanych przez nich utworów:
Osiemnastowieczna muzyka rozrywkowa była zazwyczaj instrumentalna. Wskaż kilka współczesnych utworów, które popłynęłyby z głośników podczas organizowanego przez Ciebie uroczystego bankietu. Warunki konieczne: minimum 3 utwory, muszą być instrumentalne.
RBTA3qbdCDQQG
Słownik pojęć
Divertimento
Divertimento
Lekki utwór przeznaczony do wykonywania podczas posiłków lub uroczystości, złożony z kilku części i najczęściej pod względem ciężaru oraz obsady plasujący się pomiędzy suitą a symfonią, w klasycyzmie zazwyczaj posiadał kameralną obsadę.
Serenada
Serenada
Lekki utwór instrumentalny lub wokalno‑instrumentalny napisany na czyjąś cześć, ślub lub zaręczyny, zazwyczaj wykonywany wieczorem pod balkonem lub na ulicy pod oknami, w klasycyzmie posiadał prostą budowę i od 3 do 10 części.
Sinfonia
Sinfonia
W baroku inna nazwa uwertury włoskiej, w klasycyzmie wywodząca się z uwertury włoskiej protoplastka symfonii, zazwyczaj trzyczęściowa o układzie części: szybka - wolna – szybka.
Źródła:
Encyklopedia PWN
sjp.pl
Galeria dzieł sztuki
R1Fe4ttVFgS5Y1
R1JDo275k4BkY1
Biblioteka muzyczna
R1IXGpnFrtsQq1
Utwór muzyczny: L. van Beethoven „Serenade D-dur” op. 8 cz. 1. Kompozycja ma szybkie tempo. Wykonywana jest przez kwartet smyczkowy. Cechuje ją radosny, marszowy charakter.
RtWsntTKMTX4N1
Utwór muzyczny: J. Haydn, fragment „Divertimento Es-dur”. Kompozycja ma umiarkowane tempo. Cechuje ją wesoły, wręcz żartobliwy charakter.
R1evpsrVV8TN31
R1LsmZXux5DQs1
Utwór muzyczny: W. A. Mozart, fragment „Divertimento D-dur” KV 136. Kompozycja ma szybkie tempo. Cechuje ją radosny, dynamiczny charakter.
RubDYsgAPPN7c1
Utwór muzyczny: W. A. Mozart, „Eine Kleine Nachtmusik”. Kompozycja ma szybkie tempo. Wykonywana jest przez kwartet smyczkowy. Cechuje ją radosny, dynamiczny charakter.