Nie trzeba w lesie kląć
Warto wiedzieć!
Jak zachowuje się uprzejma, taktowna osoba? Na pewno wypowiada się w sposób kulturalny: używa zwrotów grzecznościowych, wita się i żegna z szacunkiem należnym rozmówcom i zawsze pamięta o zasadach dobrego wychowania. W żadnym wypadku nie klnie. Nie tylko w lesie.
Przeczytaj uważnie wiersz Małgorzaty Strzałkowskiej pt. „Moi Mili” i zastanów się, co podmiot liryczny chce przekazać czytelnikowi. Zapisz swoje przemyślenia.
Moi MiliŻycie pędzi wciąż do przodu,
coraz prędzej gna i bryka
i czasami w tym pośpiechu
coś ważnego nam umyka.A więc wniosek dzisiaj stawiam,
aby każdy z nas spróbował
przy okazji, bez okazji,
mówić częściej takie słowa:Do widzenia, i dzień dobry
co tam słychać?, jak się czujesz?
i poproszę, i przepraszam
oraz proszę i dziękuję,Wtedy ludziom na tym świecie
sympatyczniej ciut by było.
No, a przecież o to chodzi,
by się wszystkim milej żyło!Źródło: Małgorzata Strzałkowska, Moi Mili, [w:] tejże, Rady nie od parady, czyli Wierszyki z morałem, Warszawa 2002, s. 14.
Znajdź i zaznacz zwroty powitalne oraz pożegnalne ukryte poziomo bądź pionowo w diagramie. Następnie zapisz je poniżej lub w zeszycie. Zwróć uwagę na poprawność ortograficzną. W razie potrzeby skorzystaj ze słownika ortograficznego.
Wymień 5 znanych ci wyrażeń powitalnych i pożegnalnych.
Wymień znane ci zwroty powitalne i pożegnalne.
Rozwiązanie:
Przykładowy zwroty to: cześć, dobranoc itp.
Wśród zapisanych powyżej lub w zeszycie zwrotów i wyrażeń grzecznościowych wskaż i zapisz te, których można użyć, mówiąc do:
dyrektora szkoły,
koleżanki lub kolegi,
mamy,
starszej pani.
Czasownik witać w znaczeniu 'pozdrawiać przy spotkaniu' obecny jest w polszczyźnie od XV wieku. Za jego pomocą pozdrawiali zebranych polscy królowie podczas różnych uroczystości. Z tego powodu forma Witam rozpoczynająca listy elektroniczne uznawana jest za niestosowną, ponieważ narzuca wyższą rangę nadawcy. A typowa dla polskiej grzeczności strategia każe być skromnym, nie wywyższać się.
Należy rozróżnić dwa różne Witam. Jedno jest używane oficjalnie, np. „Witam Państwa…”, „Witam wszystkich przybyłych…”. Drugie jest nieoficjalne i używane dziś zamiast Witaj! oraz zamiast oficjalnego Dzień dobry, Dobry wieczór.
Warto zapamiętać, że zaczynanie listu od Witam, czy używanie tego zwrotu zamiast Dzień dobry jest naruszeniem tradycyjnego savoir‑vivre'usavoir‑vivre'u. Zwracając się do jednej osoby, zwłaszcza starszej, powiedzmy raczej Dzień dobry, ciociu lub Dzień dobry pani niż Witam ciocię i Witam panią. Te formuły mogą zostać odebrane jako protekcjonalneprotekcjonalne lub świadczące o nieznajomości zasad dobrego wychowania mówiącego. Wśród wśród młodych ludzi, Witam jest powszechne, sprawdza się o każdej porze, zwalnia z zastanawiania się, czy jeszcze jest dzień, czy już wieczór, a w korespondencji elektronicznej zwalnia też z myślenia o odbiorcy i dostosowywania do niego formuły powitalnej. Jest to oczywiście słowo‑wytrychsłowo‑wytrych i nie powinno być używane. Warto wiedzieć, że użycie formy Witam zakłada nierównorzędną relację między rozmówcami.
Witam może więc powiedzieć:
osoba starsza do młodszej;
wyżej usytuowana do niżej usytuowanej (np. wykładowca do studenta, przełożony do podwładnego);
gospodarz witający gości w swoim domu, ale nie odwrotnie.
Jakich zwrotów, oprócz powitalnych i pożegnalnych, należy używać, by komunikować się kulturalnie? W jakich sytuacjach należy je stosować? Poniżej wypisz sytuacje i stosowne zwroty.
Wstaw podane zwroty grzecznościowe do poniższych dialogów.
Uzupełnij rozmowy telefoniczne podanymi zwrotami grzecznościowymi.
Połącz w pary okoliczności, w jakich używamy słowa „proszę” z odpowiednimi przykładami.
Zaznacz przykłady sytuacji, w których używamy słowa „przepraszam”.
Zaznacz „prawda”, jeśli podane stwierdzenie jest prawdziwe lub „fałsz”, jeśli jest fałszywe.
Rozwiąż zagadkę. Zapisz odpowiedź tutaj lub w zeszycie.
Co to za zielony dom,
w którym drzew i krzewów wiele,
a w nim nasi mali i duzi przyjaciele?
O autorze
Jan Sztaudynger
Polski poeta, fraszkopisarz, satyryk i tłumacz, autor zbioru fraszek „Piórka”, „Piórka dla dzieci”, „Ballady i fraszki”, „Fraszki dla zakochanych”.
Nie trzeba w lesie kląćNie trzeba w lesie kląć,
kapelusz trzeba zdjąć,
Mogłyby listki leszczyny
pozwijać się bez przyczyny.
Mogłaby lipa bez powodu
odmówić pszczołom miodu.
Mogłaby osika
ze strachu dostać bzika.
A zając, ten maleńki, zbudzony w środku snów,
mógłby się jeszcze zgorszyć –
nauczyć brzydkich słów.Nie trzeba w lesie kląć,
kapelusz trzeba zdjąć
jak najuroczyściej
i posłuchać, co też mówią liście...Źródło: Jan Sztaudynger, Nie trzeba w lesie kląć, [w:] tegoż, Krakowskie piórka i inne wiersze, Kraków 1972, s. 32.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DSd71s4ax
Nagranie wiersza Jana Sztaudyngera pt. „Nie trzeba w lesie kląć”.
Na podstawie wiersza Jana Sztaudyngera „Nie trzeba w lesie kląć” wyjaśnij , jak według podmiotu lirycznego należy się zachowywać w lesie.
Odpowiedz na pytania:
Co jest tematem wiersza?
Dlaczego nie należy w lesie kląć? Uzasadnij odpowiedź słowami z wiersza.
Na podstawie wiersza wypisz rośliny i zwierzęta wymienione w tekście.
Obejrzyj fotografie. Które z nich mogłyby ilustrować treść wiersza, odpowiedź uzasadnij.
Wymień 5 roślin i 5 zwierząt, które występują w lesie.
Rym to współbrzmienie lub podobieństwo brzmień zakończeń wyrazów, występujące najczęściej na końcu poszczególnych wersów utworu poetyckiego.
Rymy mogą być:
a) dokładne - gdy zakończenia wyrazów są identyczne,
np. miętowe – zdrowe,
b) niedokładne - gdy zakończenia wyrazów są podobnie,
np. pozdrawiam – Wrocławia, proszku – gorzką.
Wyszukaj w wierszu rymy i określ ich rodzaj. Zapisz je poniżej lub w zeszycie.
Odszukaj w wierszu te fragmenty, w których poeta nadał roślinom i zwierzętom cechy ludzkie oraz zapisz je poniżej.
Słowo „dialog” pochodzi z języka greckiego: dialegomai – rozmawiać oraz diálogos – rozmowa, dialog. Z kolei diálogos to połączenie wyrazu logos, które oznacza „słowo”, „sens” lub „zamysł” oraz przyimka dia, który w języku greckim określa ruch z jednego punktu do drugiego. W pewien sposób dialog można uznać za wymianę komunikatów, słów i myśli, które krążą pomiędzy rozmówcami.
Ułóż dialog z udziałem mieszkańców lasu. Co mogliby do siebie mówić w sytuacji opisanej w wierszu? Zwróć uwagę na emocje, jakie mogą im towarzyszyć, np. radość, złość, zdziwienie, oburzenie, a może inne? Zapisz dialogi poniżej lub w zeszycie.
Zaznacz związek frazeologiczny, który oznacza żarliwe zapewnianie o własnej prawdomówności.
Sprawdź, czy umiesz!
Uzupełnij luki w zdaniach podanymi poniżej wyrazami.
Co mogą mówić liście w lesie? Zredaguj wypowiedź w wybranej formie – list, wiersz, opowiadanie i zapisz ją tutaj lub w zeszycie. Tworząc wypowiedź pisemną, pamiętaj o poprawności ortograficznej.
Opierając się na wzorze wiersza Jana Sztaudyngera, ułóż poetycki regulamin, jak należy zachowywać się w lesie.
Słownik
traktujący innych z wyższością
słowo, pozwalające wybrnąć z każdego kłopotu