1880 - początki neoimpresjonizmu, twórczości Georges Seurata i techniki pointylistycznej
1884 - rozpoczęcie prac nad obrazem Niedzielne popołudnie na wyspie Grande‑Jatte przez Seurata, umowna data powstania nurtu neoimpresjonizmu
1886 - ostatnia wystawa impresjonistów
1889 - powstaje obraz Kobieta przy otwartym oknie belgijskiego pointylisty Henriego van der Velde
1905 - Henri Matisse maluje słynny obraz Otwarte okno
1905 - pierwsza wystawa fowistów, umowna data zakończenia neoimpresjonizmu
1930 - Arthur Segal kontynuuje poszukiwania neoimpresjonistyczne, tworząc obraz Widok z okna
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RiLRZT31skNnu1
1
I. Opanowanie zagadnień z zakresu języka i funkcji plastyki; podejmowanie działań twórczych, w których wykorzystane są wiadomości dotyczące formy i struktury dzieła. Uczeń:
1) wykazuje się znajomością dziedzin sztuk plastycznych: malarstwa, rzeźby, grafiki, architektury (łącznie z architekturą wnętrz), rysunku, scenografii, sztuki użytkowej dawnej i współczesnej (w tym rzemiosła artystycznego); rozumie funkcje tych dziedzin i charakteryzuje ich język; rozróżnia sposoby i style wypowiedzi w obrębie dyscyplin; zna współczesne formy wypowiedzi artystycznej, wymykające się tradycyjnym klasyfikacjom, jak: happening, performance, asamblaż; sztuka nowych mediów;
3) klasyfikuje barwy w sztukach plastycznych; wykazuje się znajomością pojęć: gama barwna, koło barw, barwy podstawowe i pochodne, temperatura barwy, walor barwy; rozróżnia i identyfikuje w dziełach mistrzów i własnych kontrasty barwne: temperaturowe, dopełnieniowe i walorowe; podejmuje działania twórcze z wyobraźni i z zakresu interpretacji natury, uwzględniające problematykę barwy;
5) charakteryzuje pozostałe środki wyrazu artystycznego, takie jak: linia, plama, faktura; wykorzystuje wskazane środki w działaniach plastycznych (kompozycjach z wyobraźni i transpozycji natury);
6) rozróżnia gatunki i tematykę dzieł w sztukach plastycznych (portret, autoportret, pejzaż, martwa natura, sceny: rodzajowa, religijna, mitologiczna, historyczna i batalistyczna); niektóre z tych gatunków odnajduje w grafice i w rzeźbie; w rysunku rozpoznaje studium z natury, karykaturę, komiks, rozumie, czym jest w sztuce abstrakcja i fantastyka; podejmuje działania z wyobraźni i z natury w zakresie utrwalania i świadomości gatunków i tematów w sztuce, stosuje w tym zakresie różnorodne formy wypowiedzi (szkice rysunkowe, fotografie zaaranżowanych scen i motywów, fotomontaż).
II. Doskonalenie umiejętności plastycznych – ekspresja twórcza przejawiająca się w działaniach indywidualnych i zespołowych. Uczeń:
2) wyraża w pracach plastycznych uczucia i emocje wobec rzeczywistości, a także płynące z inspiracji muzycznych czy literackich (impresja i ekspresja); rysuje, maluje, ilustruje zjawiska i wydarzenia realne i wyobrażone (także w korelacji z innymi przedmiotami);
III. Opanowanie podstawowych wiadomości z zakresu kultury plastycznej, jej narodowego i ogólnoludzkiego dziedzictwa kulturowego. Uczeń:
5) rozpoznaje wybrane, najbardziej istotne dzieła z dorobku innych narodów;
6) rozumie i charakteryzuje na wybranych przykładach z różnych dziedzin pojęcie stylu w sztuce.
Nauczysz się
rozpoznawać główne dzieła neoimpresjonistyczne;
charakteryzować malarstwo neoimpresjonistyczne;
definiować pojęcie światła i koloru w malarstwie;
określać uczucia, które towarzyszą Ci przy odbiorze dzieła malarskiego;
tworzyć opisy wybranych dzieł malarskich;
dokonywać analizy porównawczej dzieł.
Widok za oknem jako motyw malarski
Motyw otwartego okna i rozciągającego się za nim świata wykorzystywało wielu malarzy. Szczególnie od końca XIX wieku twórcy zaintrygowani byli możliwościami tego typu przedstawień, czyniąc je niesamowicie nastrojowymi, klimatycznymi. Przeciwstawienie bliskiego i dalekiego, stało się metaforą tęsknoty, niespełnienia, marzycielskości o niedostępnych czynach. Malarze starali się uchwycić te wrażenia poprzez portretowanie spokojnej sytuacji pierwszoplanowej, zestawionej z majaczącym za oknem, melancholijnym krajobrazem.
Fascynacja artystów motywem „świata widzianego przez okno” była kontynuowana przez malarzy wielu pokoleń. Najbardziej znanym i rozpoznawalnych dziełem sztuki opartym na tej tematyce jest bez wątpienia Otwarte okno awangardowego malarza Henri Matisse’a.
RLYKZfUYr87kX1
Śmiałe, rozedrgane pociągnięcia pędzla i żywa kolorystyka pracy stanowią rozwinięcie poszukiwań artystycznych impresjonistów. Malarskie kompozycje przedstawiające widok zza okna, są wyjątkowo ciekawe nie tylko dla twórców, ale także dla badaczy i odbiorców sztuki. Obrazy tego typu najczęściej składają się z pierwszego planu, na którym przedstawiony jest fragment wnętrza pomieszczenia, framuga okienna, stojące na parapecie kwiaty lub wpatrzona w dal postać. Drugim elementem jest rozciągający się za oknem widok – najczęściej tą sytuacją jest pejzaż. Dzięki wyrazistemu podziałowi na te dwie strefy, artyści mogą osiągnąć niesamowite wrażenie głębi w obrazie, sprawiającej wrażenie trójwymiarowej przestrzeni. Przywodzą na myśl „obraz w obrazie”, ponieważ niejednokrotnie sam pejzaż zza okna namalowany jest w rewelacyjny sposób i mógłby stanowić samodzielne, odrębne dzieło sztuki.
Pointylizm
Schyłek XIX wieku przyniósł w sztuce wiele nowych osiągnięć technicznych. Nowatorskie poszukiwania neoimpresjonistów zaowocowały wykształceniem pointylizmu, wywodzącego się z impresjonistycznego dywizjonizmu. Artyści skupiający się na tych technikach malowali bez podmalówki, techniką alla prima, co po włosku oznacza „za pierwszym razem”. Obrazy tworzone w ten sposób wykonywane są dość szybko, bez zaznaczania wcześniej szkicu na płótnie. Często można też zauważyć strukturę nakładanej farby i jasne prześwity płótna między plamami farby. W efekcie kompozycja sprawia wrażenie drżącej, migotliwej, pełnej światła i wymownego klimatu.
Pointylizm polega na tworzeniu obrazu poprzez „kropkowanie”, kładzeniu na płótnie gęsto, równomiernie rozmieszonych plamek w różnych kolorach. Artyści, którzy interesowali się tą techniką, nazywani są neoimpresjonistami. W XIX wieku, kiedy nastąpił przełomPrzełomprzełom nie tylko w sztuce, ale także w dziedzinie nauki, wzrosło wśród malarzy zainteresowanie optyką, czyli nauką o naturze, specyfice światła. Opierali się na teoriach głoszących, że małe plamki czystych kolorów położone obok siebie, a oglądane z oddali, mieszają się „w oku” tworząc kolor pochodny. Cętki, punkciki występujących w sąsiedztwie kolorów dopełniających miały na celu uzyskanie większej świetlistości.
Na poniższym obrazie i jego zbliżeniu na detale widać, jak bardzo przemyślany był sposób nakładania farby. W oddaleniu drobne pociągnięcia pędzla budują niezwykle czysty kolorystycznie, migotliwy obraz. Paul Signac, kontynuował twórcze poszukiwania malarskich środków wyrazu swojego mistrza – Georges’a Seurata. Oglądając fragmenty płótna Grand Canal, Venice widzimy odważne zestawienia kolorów dopełniających: czerwieni z zielenią, żółcieni z fioletem czy niebieskości z oranżem. Obraz, przypatrując się z bliska, może być trudny do odczytania. Wielość pojawiających się punktów rozprasza uwagę widza. Dopiero w pewnej odległości pojawia się przedstawienie pejzażu o rozmytych, płynnych konturach a „kropki” tworzące krajobraz zlewają się i mieszają w siatkówce oka.
RT1MvJGFk5hxJ1
R30DxpHiT9iAp1
Rwy8KWN1ZZ3OT1
RK1JgV3wU1ZXT1
Kolory
RcuDjhYiP23VX1
Do barw czystych należą barwy podstawowe i pochodne, tzn. czerwona, żółta, niebieska, zielona, pomarańczowa i fioletowa. Obraz namalowany takimi kolorami będzie na pewno obrazem pogodnym, wesołym. Istnieją jednak obrazy o kolorach równie pięknych i szlachetnych, ale dzieła te wydają się nam poważne, dostojne, a czasami nawet smutne. Te kolory nazywamy złamanymi. Barwy złamane powstają w ten sposób, że do farby o barwie czystej dodajemy odrobinę farby obarwie dopełniającejBarwy dopełniającebarwie dopełniającej (np. trochę zieleni do czerwieni, trochę żółcieni do fioletu lub trochę błękitu do barwy pomarańczowej). Użycie barw złamanych od razu zmienia nastrój obrazu.
R18pqCOOLYpVC1
RFXil8Lyx4HOs1
R1Mj72CoU52ai1
Barwa czarna występuje wtedy, kiedy kolorowe pigmenty pochłaniają w całości światło białe. Kiedy pigment odbija wiązkę światła np. czerwonego – wówczas postrzegamy barwę jako czerwoną. Kolor (barwa) to fala światła odbitego przez pigment.
Jeśli ułożymy wszystkie kolory w krąg, otrzymamy koło barw. Znajdują się na nim m.in. trzy podstawowe koloryBarwy podstawowepodstawowe kolory: czerwony, żółty i niebieski. To z nich powstają inne kolory – kolory pochodneBarwy drugorzędowekolory pochodne: oranże, zielenie i fiolety. Barwy pochodne (drugorzędowe) są barwami otrzymywanymi przez zmieszanie ze sobą dwóch barw podstawowych (pierwszorzędowych). Im więcej zmieszamy ze sobą barw, tym ciemniejszy odcień uzyskamy.
Barwy ciepłe i zimne
Ciepłe barwy intrygują, skupiają na sobie uwagę, wysuwają się na przód w obrazie, natomiast odcienie chłodne mają tendencję do wycofywania się na głębszy plan. Przyzwyczailiśmy się uważać niektóre kolory za zimne, inne za ciepłe, jednak w rzeczywistości nawet podstawowe kolory są zróżnicowane temperaturowo.
Barwy ciepłe, kojarzą się z ogniem i ciepłem zawierają przewagę żółci i czerwieni.
Barwy zimne kojarzą się z chłodem, lodem, wodą, zawierają przewagę niebieskiego i zieleni.
Artyści stosujący techinkę pointylizmu
Rozbudowujące się możliwości techniczne dają artystom swobodę dobierania formy plastycznej do ich upodobań. Malarze wybierali technikę pointylistyczną nie tylko w dobie neoimpresjonizmu, ale także w późniejszych dekadach. Ciekawym przykładem jest twórczość awangardowego malarza rumuńskiego pochodzenia Arthura Segala.
RhRbMya216zJk1
Innym artystą, którego prace inspirowane są osiągnięciami pointylistów, jest Belg Henry van de Velde. Z malarstwem neoimpresjonistów zetknął się podczas studiów w Paryżu pod koniec XIX wieku, podziwiając Georgesa Seurata i Paula Signaca.
R1D27VMYyRcdj1
Paul Signac, kontynuował twórcze poszukiwania malarskich środków wyrazu swojego mistrza – Georges’a Seurata. Oglądając z bliska fragmenty płótna Kobiety przy studni z 1892 roku widzimy odważne zestawienia czystych kolorów. Przypatrując się z bliska, może być trudny do odczytania. Wielość pojawiających się punktów rozprasza uwagę widza. Dopiero w pewnej odległości rysuje się przedstawienie sceny o rozmytych, płynnych konturach a „kropki” tworzące krajobraz zlewają się i mieszają w siatkówce oka.
R1Rx3sd6Hhybg1
RXR5rGN1IJr8n1
Paul Signac
Francuski artysta neoimpresjonistyczny, Paul Signac, urodził się w Paryżu 11 listopada 1963 roku. Przygodę z malarstwem rozpoczął w 1880 roku, obejrzawszy wystawę prac Claude’a Moneta. Rzucił wówczas szkołę i podjął lekcje malarstwa. Jego pierwsze prace były kolorowymi pejzażami paryskiego przedmieścia, które malował w plenerze.
Kilka lat później, w 1884 roku Paul Signac spotkał Georges’a Seurata. Miało to ogromny wpływ na jego karierę artystyczną – młody malarz podziwiał opracowaną przez Seurata technikę pointylizmu. Obydwaj malarze dzielili zainteresowanie nauką, optyką, na której opierała się ich wiedza o kolorze i świetle. Obrazy dwóch twórców składały się z drobno nałożonych obok siebie kropeczek farby o możliwie jak najczystszym kolorze. Artyści osiągali w ten sposób efekt niesamowitej świetlistości i przestrzeni, co nie udało się żadnemu twórcy sprzed kierunku impresjonistycznego. Spoglądając na te „mozaikowe” obrazy z pewnej odległości, wiele punktów miesza się ze sobą, a powstały w ten sposób obraz jest rozedrgany, lśniący, o rozmytych konturach.
RL27VfQgFqgB51
Paul Signac zmarł w Paryżu 15 sierpnia 1935 roku, a obrazy, które pozostawił po sobie, dzisiaj znajdują się w największych muzeach i prywatnych galeriach na całym świecie. Technika pointylizmu, którą udoskonalił, do dzisiaj inspiruje artystów, zarówno profesjonalistów, jak i tych początkujących.
Zadania
R1QRBx0s62onS
Ćwiczenie 1
RtY5YB7Hn1yN7
Ćwiczenie 2
Przyporządkuj do odpowiedniej grupy barwy podstawowe oraz barwy pochodne. Barwy podstawowe. Możliwe odpowiedzi: 1. fiolet, 2. żółcień, 3. brąz, 4. czerwień, 5. zieleń, 6. szarość, 7. błękit, 8. pomarańcz. Barwy pochodne. Możliwe odpowiedzi: 1. fiolet, 2. żółcień, 3. brąz, 4. czerwień, 5. zieleń, 6. szarość, 7. błękit, 8. pomarańcz
Przyporządkuj do odpowiedniej grupy barwy podstawowe oraz barwy pochodne. Barwy podstawowe. Możliwe odpowiedzi: 1. fiolet, 2. żółcień, 3. brąz, 4. czerwień, 5. zieleń, 6. szarość, 7. błękit, 8. pomarańcz. Barwy pochodne. Możliwe odpowiedzi: 1. fiolet, 2. żółcień, 3. brąz, 4. czerwień, 5. zieleń, 6. szarość, 7. błękit, 8. pomarańcz
Przy użyciu trzech podstawowych barw możemy uzyskać szeroką gamę kolorystyczną. Przyporządkuj do odpowiedniej grupy barwy podstawowe oraz barwy pochodne.
Jaka jest wymowa, ekspresja poniższych prac? Dopasuj podane określenia do reprodukcji obrazów pointylistycznych Paula Signaca i Jeana Metzingera.
R1bPe5cLYAYbm
RpafG2Mx3mQHx
Do dzieł dobierz miejsca, w których się znajdują. „Grand Canal, Venice”. Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo. "Parowiec na rzece". Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo. "Otwarte okno". Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo.
Do dzieł dobierz miejsca, w których się znajdują. „Grand Canal, Venice”. Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo. "Parowiec na rzece". Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo. "Otwarte okno". Możliwe odpowiedzi: 1. National Gallery of Art, Washington, 2. Galeria Narodowa, Praga, 3. Muzeum Sztuki, Toledo.
Inspirując się techniką pointylizmu, wykonaj pracę plastyczną przedstawiającą widok zza okna. Przemyśl kompozycję i wykonaj kilka szkiców. Ciekawym efektem będzie połączenie fragmentu okna lub balkonu z zewnętrznym krajobrazem, który obserwujesz – doda to obrazowi głębi. Wybierz dowolne narzędzie pracy: mały, okrągły pędzel, szpachelkę, gąbeczkę lub maczany w farbie patyczek do uszu. Postaraj się wykorzystać poznane w tym temacie zasady łączenia kolorów dopełniających.
Słownik pojęć
Barwy dopełniające
Barwy dopełniające
parę barw dopełniających tworzą barwa podstawowa i barwa pochodna, która powstała ze zmieszania dwóch pozostałych barw podstawowych: czerwona jest dopełniająca do zielonej (czyli mieszanki barw żółtej i niebieskiej), a zielona do czerwonej; niebieska jest dopełniająca do pomarańczowej, a pomarańczowa do niebieskiej; fioletowa jest dopełniająca do żółtej, a żółta do fioletowej. Barwy dopełniające to zarazem kolory, które najsilniej ze sobą kontrastują.
Barwy drugorzędowe
Barwy drugorzędowe
inaczej też: barwy pochodne, są to barwy uzyskiwane przez zmieszanie barw podstawowych:
żółta z niebieską = zielona
niebieska z czerwoną = fioletowa
czerwona z żółtą = pomarańczowa.
Barwy podstawowe
Barwy podstawowe
do barw podstawowych należą: czerwony, żółty i niebieski. Nazywamy je tak dlatego, ponieważ nie można ich uzyskać ze zmieszania innych farb, ale z nich wywodzą się inne kolory.
Pigment
Pigment
substancja barwiąca nierozpuszczalna w wodzie i olejach, używana do wyrobu farb
Przełom
Przełom
nagła, zasadnicza zmiana w przebiegu czegoś
Galeria dzieł sztuki
RT1MvJGFk5hxJ1
RL27VfQgFqgB51
R1culwyfoSwgv1
R114xOppQDVO21
RdyUBiX34yb7I1
m589e69629778d912_1516284902553_0
Bibliografia
Eugene Delaroix do Neo‑impresjonizmu, 1899, Paul Signac