Ilustracja przedstawia fragment witrażu. Po prawej stronie widnieje postać pochylonego biskupa, po lewej postać młodego mężczyzny z głową uniesioną do góry. Na środku znajduje się fragmentarycznie widoczna postać Madonny – widoczny jest jedynie tułów i złożone dłonie. Na środku napis: Muzyka w dawnej Polsce
Ważne daty
VIII w. p.n.e. - V w. n.e. – Starożytność,
V - XV w. – Średniowiecze,
XV - XVI w. – Renesans,
XVI - XVII w. – Barok,
XVIII w. – Klasycyzm,
XIX w. – Romantyzm,
XX - XXI w. – Muzyka współczesna.
m3fa1c8bd902f909b_0000000000038
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela:
R1Z9sR0cYGL2j1
m3fa1c8bd902f909b_0000000000041
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna. 4. W zakresie słuchania i percepcji muzyki. Uczeń: 1) świadomie słucha wybranych dzieł literatury muzycznej (fragmentów lub/i w całości): a) reprezentatywnych dla kolejnych epok (od średniowiecza do współczesności); 3) rozpoznaje i analizuje utwory muzyczne określając ich elementy, nastrój i charakter, formułuje wypowiedzi, stosując pojęcia charakterystyczne dla języka muzycznego.
m3fa1c8bd902f909b_0000000000046
Nauczysz się
rozróżniać zabytki muzyki polskiego średniowiecza;
analizować tekst Bogurodzicy;
przedstawiać historię powstania kompozycji.
m3fa1c8bd902f909b_0000000000051
Film pt. Bogurodzica
RLlY1CaiNthmv
m3fa1c8bd902f909b_0000000000020
m3fa1c8bd902f909b_0000000000020
Chorał gregoriańskiChorał gregoriański Przyjęcie chrześcijaństwa w Polsce w 966 roku, za panowania Mieszka I, rozpoczyna rozwój państwa i jego związek z kulturą zachodu. Mając dostęp do różnych wzorców, Polska przyjmuje wiele stylów artystycznych w architekturze, poezji i muzyce. Sztuka rozwijała się przede wszystkim w kościołach i klasztorach. Powstawały tam różnorodne formy utworów związanych z obrządkiem religijnym. Kościół do liturgii wprowadził śpiew jednogłosowy zwany chorałem gregoriańskim, który nazwę swą zawdzięczał papieżowi Grzegorzowi Wielkiemu. Chorały wykonywane były przez kapłanów lub mnichów bez udziału instrumentów. W notacji chorałowej, czyli dokładnie w takiej w jakiej zapisywany był chorał gregoriańskiChorał gregoriańskichorał gregoriański zachowała się Bogurodzica, najwspanialszy i najstarszy zabytek polskiej pieśni. Jej autor jest nieznany. Najstarszy jej przekaz pod względem tekstu i melodii pochodzi z 1407 roku. Znajduje się on w przekazie kcyńskim, przechowywanym obecnie w Bibliotece Jagiellońskiej w Krakowie. Przyjmuje się, że została napisana w II połowie XIII wieku i jest uważana powszechnie za najdawniejszą polską pieśń religijną, oraz arcydzieło poezji okresu średniowiecza. Zgodnie z zapisem chorałowym nie notowano w niej rytmu, lecz tylko wysokość dźwięków. Bogurodzica zawiera dwie pierwotne zwrotki. Później powiększono ich ilość do 27. Zapewne była śpiewana podczas mszy świętej. Pieśń wyszła poza mury kościelne i zaczęła odgrywać rolę hymnu narodowego. Śpiewana była jako modlitwa lub pieśń – pobudka, przez rycerzy mających stoczyć ważne bitwy. Znany jest tylko polski tekst utworu, co może świadczyć, że nie był on tłumaczony. Melodia przypomina budową chorał gregoriański. Słowa pieśni są modlitwą o wstawiennictwo Matki Bożej i Jana Chrzciciela u Jezusa Chrystusa. W średniowieczu był bardzo rozwinięty kult religijny ku czci Matki Bożej oraz Jana Chrzciciela. Na początku XVI wieku zrodziła się tradycja wiążąca powstanie Bogurodzicy z osobą świętego Wojciecha, biskupa i męczennika, zmarłego w 997 roku. Do dnia dzisiejszego Bogurodzica rodzi w dalszym ciągu uczucia religijne i patriotyczne. Wykonywana jest często podczas uroczystościach kościelnych, a nawet państwowych. Ze średniowiecznych kronik wiemy, że śpiewano ją pod Grunwaldem w 1410 roku.
m3fa1c8bd902f909b_0000000000061
Bogurodzica
R1AVCErSXEI1R1
RjVAckGzVFtq61
R1TRKvpHxpLOK1
m3fa1c8bd902f909b_0000000000063
Bogurodzica - objaśnienie tekstu
Bogurodzica = Matko Boga Bogiem sławiena = przez Boga chwalona Gospodzina = Pana zwolena = wybrana z wielu Maryja = Mario zyszczy = pozyskaj spuści = zjednaj, ześlij Kyrie eleison = Panie, zmiłuj się Twego dziela Krzciciela = ze względu na Twego Chrzciciela (Jan Chrzciciel) bożycze = Synu Boga napełń myśli = spełń zamiary słysz = słuchaj jąż nosimy = którą zanosimy raczy = racz jegoż = czego zbożny = zasobny, obfity rajski przebyt = wieczne bytowanie w raju Kyrie eleison = Panie zmiłuj się
m3fa1c8bd902f909b_0000000000134
Zadania
Ćwiczenie 1
R1ZpI5Pv3h1Oz
R1GabJtYmAnxj
RbFqGz6OyYPa0
Ćwiczenie 2
RBb8g4Q9sQ5XZ
Ćwiczenie 3
RM3aVMvmhb9K0
Ćwiczenie 4
RkLhmtMmQireB
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytania: 1. Jakim słowem określamy nieznanego autora dzieła? 2. Jak nazywa się liturgiczny jednogłosowy śpiew w kościele rzymskokatolickim? 3. Jak nazywa się styl w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza?
Odpowiedz na pytania: 1. Jakim słowem określamy nieznanego autora dzieła? 2. Jak nazywa się liturgiczny jednogłosowy śpiew w kościele rzymskokatolickim? 3. Jak nazywa się styl w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza?
Rozwiąż krzyżówkę wpisując poprawne hasła.
Termin oznaczający nieznanego autora dzieła.
Liturgiczny jednogłosowy śpiew w kościele rzymskokatolickim.
Figura melodyczna śpiewana na jednej sylabie tekstu.
Styl w architekturze europejskiej okresu późnego średniowiecza.
Dźwięk wydawany przez człowieka.
Wieloosobowy zespół wokalny.
Krótki utwór wokalny przeznaczony na głos solo, głos z akompaniamentem, lub zespół wokalny.
Najstarsza polska pieśń religijna.
Twórca utworu muzycznego.
1
2
3
4
5
6
7
8
9
Rq31v9qgzxGa4
Ćwiczenie 6
Dopasuj tytuły średniowiecznych polskich pieśni do opisów. 1. Najstarsza anonimowa polska pieśń religijna, wykonywana w języku polskim, jej melodyka oparta jest na stylistyce chorału gregoriańskiego. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia. 2. Świecka pieśń wykonywana przez żaków krakowskich w czasie juwenaliów, tekst pieśni jest łaciński, melodia skoczna i radosna. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia. 3. Pieśń religijna skomponowana ku czci św. Stanisława przez Wincentego z Kielczy, pieśń jest w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia.
Dopasuj tytuły średniowiecznych polskich pieśni do opisów. 1. Najstarsza anonimowa polska pieśń religijna, wykonywana w języku polskim, jej melodyka oparta jest na stylistyce chorału gregoriańskiego. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia. 2. Świecka pieśń wykonywana przez żaków krakowskich w czasie juwenaliów, tekst pieśni jest łaciński, melodia skoczna i radosna. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia. 3. Pieśń religijna skomponowana ku czci św. Stanisława przez Wincentego z Kielczy, pieśń jest w języku łacińskim. Możliwe odpowiedzi A. Breve regnum erigitur, B. Bogurodzica C. Gaude Mater Polonia.
Odsłuchaj powyższe przykłady muzyczne oraz dopasuj poprawne odpowiedzi.
BOGURODZICA
GAUDE MATER POLONIA
BREVE REGNUM ERIGITUR
VENI CREATOR SPIRITUS
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
Rj9t63VQH5btC
Ćwiczenie 7
m3fa1c8bd902f909b_0000000000243
Słownik pojęć
Anonim
Anonim
termin oznaczający nieznanego autora dzieła, jak również samo niepodpisanie działo.
Chorał gregoriański
Chorał gregoriański
to zespół śpiewów kościoła rzymskiego związanych nierozerwalnie z liturgią i przeznaczonych na wszelkiego typu nabożeństwa całego roku kościelnego.
Chór
Chór
zespół wokalny wykonujący jedno- lub wielogłosowy utwór muzyczny
Głos
Głos
dźwięki wydawane przez człowieka, pojedyncza melodia w utworze wielogłosowym
Hymn
Hymn
uroczysty i podniosły utwór poetycki lub oparty na nim wokalny utwór muzyczny, sławiący Boga, bohaterów, wielkie idee itp.
Jednogłosowy
Jednogłosowy
śpiewany lub recytowany jednym głosem, mający tylko jedną linię melodyczną
Kompozytor
Kompozytor
twórca utworów muzycznych
Melizmat
Melizmat
melodia śpiewana na jednej sylabie, obejmująca kilka, a nawet kilkanaście dźwięków
Muzyka instrumentalna
Muzyka instrumentalna
twórczość muzyczna przeznaczona do wykonania na instrumentach
Muzyka wokalna
Muzyka wokalna
twórczość muzyczna przeznaczona do śpiewania
Muzyka wokalno‑instrumentalna
Muzyka wokalno‑instrumentalna
muzyka przeznaczona do grania i śpiewania, np. oratorium, msza
Neuma
Neuma
znak notacji muzycznej używany w średniowieczu do zapisywania śpiewów chorału gregoriańskiego
Nuta
Nuta
graficzny znak dxwięku określający jego wysokość i wartość rytmiczną
Oratorium
Oratorium
monumentalny utwór wokalno‑instrumentalny, o tematyce przeważnie religijnej
Pieśń
Pieśń
krótki utwór wokalny przeznaczony na głos solo, na głos z akompaniamentem lub na zespół wokalny
Solo
Solo
śpiew lub gra na instrumencie bez towarzyszenia innych głosów
Średniowiecze
Średniowiecze
okres w historii europejskiej od V do XV wieku
Unisono
Unisono
równoczesne wykonywanie tej samej melodii przez więcej niż jedną osobę
Wielogłosowy
Wielogłosowy
śpiewany przez kilka głosów lub grany na kilku instrumentach; śpiewający wieloma głosami
Źródła:
sjp.pwn.pl
m3fa1c8bd902f909b_0000000000259
Biblioteka muzyczna
m3fa1c8bd902f909b_0000000000262
Bibliografia
E. Ostrowska, O artyzmie polskich średniowiecznych zabytków językowych (Bogurodzica, Kazania świętokrzyskie, „Posłuchajcie, bracia miła”), PWN, Kraków 1967.
J. Woronczak, E. Ostrowska, H. Feicht, Liryka średniowieczna, T. 1, Bogurodzica, Ossolineum, Wrocław 1962.