Nauczysz się
omawiać sylwetki kompozytorów renesansowych;
rozpoznawać dzieła renesansowe;
stosować właściwą terminologię muzyczną;
określać cechy renesansu.
Cechy i formy muzyki renesansowej Renesans (czyli odrodzenie, ok. 1450—1600) był epoką odkryć zabytków starożytnych, co wpłynęło na zainteresowanie antykiem i nawiązaniem do niego w wielu dziedzinach kultury. W muzyce zwracano uwagę na związek słowa i melodii Melodia melodii oraz harmonię Harmonia harmonię . Popularnością cieszyły się: motet Motet motet i msza Msza msza oraz madrygał Madrygał madrygał . Znaczenie w rozwoju muzyki miały Niderlandy, które wpłynęły na jej charakter w innych państwach. Muzyka towarzyszyła zarówno życiu religijnemu, jak i świeckiemu – popularność grania i śpiewania wpłynęła na zatarcie granic pomiędzy formą artystyczną, a ludową. Znaną formą wokalną o świeckim charakterze była m.in. frottola Frottola frottola .
R1KlXMVB5x2Hk Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Kyrie". Na górze duży napis „Kyrie eleison" Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane „Kyrie eleison". Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Missa Papae Marcelli, Kyrie, autorstwa Giovanniego Pierluigi da Palestriny. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na 6 głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak, jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Kyrie". Na górze duży napis „Kyrie eleison" Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane „Kyrie eleison". Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Missa Papae Marcelli, Kyrie, autorstwa Giovanniego Pierluigi da Palestriny. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na 6 głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak, jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
Najwięksi kompozytorzy renesansowi Giovanni Pierluigi da Palestrina (wym.: Dżowanni Pierluidżi, ok. 1525‑1594) należy do najbardziej rozpoznawalnych kompozytorów renesansu. Był czołowym przedstawicielem szkoły rzymskiej Szkoła rzymska szkoły rzymskiej kapelmistrzem oraz członkiem Kapeli Sykstyńskiej (Capela Sistina lub Capela Pontificia) w Bazylice św. Piotra, wykonującej dla papieża utwory a cappella. Palestrina prowadził także próby chóru chłopięcego.
RNCGoXwonjSc1 lustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Sanctus‑Benedictus”. Na górze duży napis „Sanctus". Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane kilkukrotnie Sanctus. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Sanctus‑Benedictus z mszy Missa Papae Marcelli, autorstwa Giovanniego Pierlugi da Palestriny.
Wykonawca: The Choir Of Westminster Abbey, dyr. Simon Preston.
Źródło: Palestrina: Missa Papae Marcelli / Allegri: Miserere oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst. Najbardziej ruchliwym głosem, wykonującym na jednej sylabie tekstu bardzo dużo nut, jest głos najwyższy - sopran I. Głosy mijają się, w różnym czasie, przejmują wiodącą rolę. Utwór jest uroczysty, radosny, w czasie tekstu Hossanna in exelsis przypomina trochę wiwatujących ludzi.
lustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Sanctus‑Benedictus”. Na górze duży napis „Sanctus". Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane kilkukrotnie Sanctus. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Sanctus‑Benedictus z mszy Missa Papae Marcelli, autorstwa Giovanniego Pierlugi da Palestriny.
Wykonawca: The Choir Of Westminster Abbey, dyr. Simon Preston.
Źródło: Palestrina: Missa Papae Marcelli / Allegri: Miserere oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst. Najbardziej ruchliwym głosem, wykonującym na jednej sylabie tekstu bardzo dużo nut, jest głos najwyższy - sopran I. Głosy mijają się, w różnym czasie, przejmują wiodącą rolę. Utwór jest uroczysty, radosny, w czasie tekstu Hossanna in exelsis przypomina trochę wiwatujących ludzi.
Palestrina był śpiewakiem w chórze kościoła Santa Maria Maggiore w Rzymie. Pomimo braku święceń, które wymagane były do objęcia posady kapelmistrza Kapelmistrz kapelmistrza w kościele św. Piotra, kompozytor został nim pod wpływem decyzji papieża Juliusza III. Twórczość Palestriny to głównie wielogłosowe utwory, przeznaczone na chór a cappella A cappella a cappella . Napisał ok. 950 utworów, które niemal wszystkie są muzyką kościelną. Genialna muzyka Palestriny uznawana jest za największe osiągnięcie epoki.
Innym twórcą renesansowym był Orlando di Lasso (1532 – 1594), który pracował we Włoszech i Francji. Ostatnie trzydzieści dziewięć lat życia spędził w Monachium, gdzie pełnił funkcję kapelmistrza orkiestry, uważanej za najlepszą w Europie. W jego repertuarze można znaleźć muzykę kościelną oraz świecką, a łączna liczba kompozycji autorstwa Orlando di Lasso sięga 2000 sztuk. Twórczość artysty uważana jest za kulminacyjny punkt rozwoju renesansowej szkoły niderlandzkiej.
R8L9ECIMzt0o2 Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Matona mia cara”. Na górze ilustracji tytuł utworu. Poniżej dwanaście pięciolinii, połączonych klamrami po sześć. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: Utwór: Matona mia cara, autorstwa Orlando di Lasso, Wykonawca: Coro Polifonico Di Roma Oratorio SS. Stimmate, Źródło: Love Songs Of The 16th Century oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu, utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Matona mia cara”. Na górze ilustracji tytuł utworu. Poniżej dwanaście pięciolinii, połączonych klamrami po sześć. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: Utwór: Matona mia cara, autorstwa Orlando di Lasso, Wykonawca: Coro Polifonico Di Roma Oratorio SS. Stimmate, Źródło: Love Songs Of The 16th Century oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu, utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
Polska muzyka renesansowa – złoty wiek Renesans był epoką rozkwitu polskiej muzyki, a głównym ośrodkiem rozwoju stał się Kraków, w którym działała orkiestra królewska oraz słynna kapela Rorantystów. Królewscy muzycy wykonywali utwory zarówno polskie, jak i niderlandzkie, niemieckie, francuskie i włoskie. Szczególną popularnością cieszyły się jednak wielogłosowe kompozycje do rodzimych tekstów, czego przykładem jest Chwała Tobie Gospodzinie , O najdroższy kwiatku .
RdYJR7ywKKAiH Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Stanisława Samostrzelnika pt. „Święty Stanisław." Na obrazie w centrum postać biskupa Stanisława w mitrze z pastorałem, z aureolą. Poniżej klęczą przed nim biskup i król. W tle anioły, niebo, fragment czerwonej chorągwi z białym orłem. Postaci ubrane są w strojne szaty z dużą ilością złota. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Chwała Tobie Gospodzinie, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Stanisława Samostrzelnika pt. „Święty Stanisław." Na obrazie w centrum postać biskupa Stanisława w mitrze z pastorałem, z aureolą. Poniżej klęczą przed nim biskup i król. W tle anioły, niebo, fragment czerwonej chorągwi z białym orłem. Postaci ubrane są w strojne szaty z dużą ilością złota. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Chwała Tobie Gospodzinie, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
R1Vqg4C6QLwrH Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę albumu muzycznego pt. „Muzyka Polskiego Średniowiecza”. Okładka jest koloru pomarańczowego, na środku widoczny jest szary kwadrat z widocznym, białym ptakiem. Na okładce widnieją napisy: „Muzyka Polskiego Średniowiecza”, „Medieval Polish Music” oraz Ars Nova & Subtilior Ensemble. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: „O Najdroższy Kwiatku”, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek, następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę albumu muzycznego pt. „Muzyka Polskiego Średniowiecza”. Okładka jest koloru pomarańczowego, na środku widoczny jest szary kwadrat z widocznym, białym ptakiem. Na okładce widnieją napisy: „Muzyka Polskiego Średniowiecza”, „Medieval Polish Music” oraz Ars Nova & Subtilior Ensemble. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: „O Najdroższy Kwiatku”, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek, następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
Oprócz utworów religijnych z tekstem łacińskim powstawały także dzieła z tekstem polskim oraz rozwijała się muzyka świecka, w której wyróżnić możemy dzieła wokalne (wśród nich pieśni o tematyce religijnej, historycznej i miłosnej) oraz instrumentalne, opracowane na lutnię i organy. Utwory świeckie często oparte były na motywach ludowych i nie ustępowały pod względem artystycznym muzyce kościelnej. Ogromną zasługę w rozwoju muzyki odegrał mecenat Jagiellonów: Zygmunta I Starego i Zygmunta Augusta. Wokół dworu królewskiego skupiali się artyści włoscy, niderlandzcy, francuscy i niemieccy. Twórczość muzyków rodzimych, ze względu na podejmowane za granicą studia ulegała wpływom obcym. W XVI wieku na Wawelu działała kapela Rorantystów powołana przez Zygmunta I Starego, skupiająca wybitnych śpiewaków i kompozytorów. Jej członkowie uświetniali uroczystości odbywające się w ufundowanej przez króla wawelskiej kaplicy. Szczególne role wśród polskich twórców renesansowych odegrali: Mikołaj z Krakowa, Marcin Leopolita, Wacław z Szamotuł i Mikołaj Gomółka.
O biografii Mikołaja z Krakowa widomo niewiele. Znane są natomiast, pochodzące z XVI wieku i napisane w języku łacińskim dwa fragmenty mszalne, cztery introity Introit introity i sześć motetów Ave Jerarchia .
Łacińskie utwory pisał także Marcin Leopolita ze Lwowa (1540‑1589), od 1560 roku będący nadwornym kompozytorem i organistą Zygmunta Augusta. Jego dziełem jest pierwszy cykl mszalny a cappella, w którym artysta wykorzystał jako cantus firmus melodie 4 starych pieśni wielkanocnych, m.in. Chrystus Pan zmartwychwstał , Wesoły nam dziś dzień nastał.
Muzykę o tematyce religijnej, głównie do tekstów polskich, tworzył Wacław z Szamotuł (ok. 1524 - ok. 1560). Większość napisanych przez niego pieśni jest czterogłosowa, oparta o cantus firmus Cantus firmus cantus firmus , a jednym z autorów tekstów są słynni poeci, m.in. Mikołaj Rej.
Szczególne znaczenie w rozwoju muzyki polskojęzycznej w renesansie ma Mikołaj Gomółka (ok. 1535‑1591), pełniący od 1580 roku funkcje nadwornego muzyka biskupa Piotra Myszkowskiego, a od 1590 roku członek krakowskiej kapeli kanclerza Jana Zamoyskiego. Jedynym zachowanym jego dziełem jest zbiór 150 czterogłosowych utworów do tekstów Psałterza Dawidowego przełożonych na język polski przez Jana Kochanowskiego, zatytułowany Melodie na Psałterz polski . Polifoniczne, czterogłosowe psalmy Gomółki mają wyraźną i prostą budowę zwrotkową. Kleszczmy rękoma (Psalm XLVII) to utwór o radosnym nastroju i tanecznym charakterze, z powtarzającym się rytmem.
Polecenie 1
Wysłuchaj utworu Kleszczmy rękoma , a następnie spróbuj go zaśpiewać wraz z towarzyszącą muzyką.
RIiVzLqGR6mq3 Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DUwZeoc8d
Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Omnes gentes, plaudite manibus
_
Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie,
Wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie,
Panu nad pany, Panu groźnemu,
Królowi wszego świata możnemu.
_
Ten niedobyte podał nam grody,
Ten pod nas możne podbił narody,
Dał nam w dziedzictwo i w używanie
Włość Jakubowę, swoje kochanie.
_
Oto w swój kościół w wesołym pieniu,
Oto wstępuje w głośnym trąbieniu;
Dajcie cześć Panu, dajcie naszemu,
Śpiewajcie Bogu, Bogu wiecznemu!
_
Ten władnie światem sam niezmierzonym,
Temu śpiewajcie pieniem uczonym;
Wszytkim narodom Ten rozkazuje
I wiecznie na swym tronie króluje.
_
Mocarze ziemscy k' Niemu przystali,
Królowie królem swym Go wyznali;
Wielka cześć Jego, cześć niezmierzona,
Niebem nie może być ogarniona.
_
Jan Kochanowski, źródło: https://literat.ug.edu.pl/jkpsalm/048.htm
Zadania RpgtX3mhMqjUB Ćwiczenie 1
Wskaż te zdania, które są prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Renesans to epoka, która nastąpiła po starożytności, 2. Znaczącą rolę w kształtowaniu się muzyki renesansowej miały kraje niderlandzkie, 3. Renesans nawiązywał do dorobku antyku, 4. W renesansie rozwijał się głównie chorał gregoriański.
Zaznacz te zdania, które są prawdziwe.
Renesans to epoka, która nastąpiła po starożytności.
Znaczącą rolę w kształtowaniu się muzyki renesansowej miały kraje niderlandzkie.
Renesans nawiązywał do dorobku antyku.
W renesansie rozwijał się głównie chorał gregoriański.
Ćwiczenie 2
Wysłuchaj nagrań i przyporządkuj im właściwy tytuł.
RVMTZlM8UtbiH Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DUwZeoc8d
Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
RbY7IlVfTwtab Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DUwZeoc8d
Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
ROFQAKhwSB46Z Zapoznaj się z opisami dwóch powyższych utworów i przyporządkuj im właściwy tytuł. Utwór nr 1 Możliwe odpowiedzi: 1. Chwała Tobie Gospodzinie, 2. O Najdroższy Kwiatku Utwór nr 2 Możliwe odpowiedzi: 1. Chwała Tobie Gospodzinie, 2. O Najdroższy Kwiatku
Zapoznaj się z opisami dwóch powyższych utworów i przyporządkuj im właściwy tytuł. Utwór nr 1 Możliwe odpowiedzi: 1. Chwała Tobie Gospodzinie, 2. O Najdroższy Kwiatku Utwór nr 2 Możliwe odpowiedzi: 1. Chwała Tobie Gospodzinie, 2. O Najdroższy Kwiatku
<i>O Najdroższy Kwiatku</i>, <i>Chwała Tobie Gospodzinie</i>
Ćwiczenie 3
Wysłuchaj nagrania. Zapisz imię i nazwisko twórcy kompozycji.
RCFUCkQbmDsZi Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu "Matona mia cara". Zapis składa się z dwunastu pięciolinii połączonych akoladami po 6. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: utwór do ćwiczenia oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu "Matona mia cara". Zapis składa się z dwunastu pięciolinii połączonych akoladami po 6. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego pojawi się napis: utwór do ćwiczenia oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
Utwór do zadania 3, online-skills, CC BY 3.0
RoyeymqNwdMv5 Zapoznaj się z opisem utworu, który znajduje się powyżej. Podaj imię i nazwisko twórcy kompozycji.
Zapoznaj się z opisem utworu, który znajduje się powyżej. Podaj imię i nazwisko twórcy kompozycji.
Odpowiedź: ................................
RKYVWuD2nV3FI Ćwiczenie 4
Wskaż nazwę świeckiej formy wokalnej, która była powszechnie uprawiana w renesansie. Możliwe odpowiedzi: 1. Frotolla, 2. Chorał gregoriański, 3. Msza.
Zaznacz nazwę świeckiej formy wokalnej, która była powszechnie uprawiana w renesansie.
Frotolla
Chorał gregoriański
Msza
Ćwiczenie 5
Wysłuchaj nagrania i zaznacz kompozytora dzieła.
RNCMOVT6VCWAr Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu "Missa Papae Marcelli, Kyrie". Sześć pięciolinii spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane Kyrie eleison. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: utwór do ćwiczenia oraz zostanie odtworzona muzyka. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu "Missa Papae Marcelli, Kyrie". Sześć pięciolinii spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane Kyrie eleison. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: utwór do ćwiczenia oraz zostanie odtworzona muzyka. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
RFDpivQt66mPD Zapoznaj się z informacjami, dotyczącymi powyższego nagrania i wskaż kompozytora dzieła. Możliwe odpowiedzi: 1. Giovanni Pierluigi da Palestrina, 2. Orlando di Lasso, 3. Autor nieznany.
Giovanni Pierluigi da Palestrina
Orlando di Lasso
Autor nieznany
R1N4wzijkhGBG Ćwiczenie 6
Odpowiedz na pytania: 1. W jakim mieście był kościół Santa Maria Maggiore, w którym śpiewał Giovanni Pierluigi da Palestrina?
2. W jakim mieście przebywał przez ostatnie trzydzieści dziewięć lat swojego życia Orlando di Lasso?
3. Jakie miasto było głównym ośrodkiem rozwoju polskiej muzyki renesansu ?
Odpowiedz na pytania: 1. W jakim mieście był kościół Santa Maria Maggiore, w którym śpiewał Giovanni Pierluigi da Palestrina?
2. W jakim mieście przebywał przez ostatnie trzydzieści dziewięć lat swojego życia Orlando di Lasso?
3. Jakie miasto było głównym ośrodkiem rozwoju polskiej muzyki renesansu ?
Uzupełnij brakujące słowa w zdaniach.
Palestrina był śpiewakiem w chorze kościoła Santa Maria Maggiore w .............
Innym wielkim twórcą renesansowym był Orlando di Lasso, który działał we Włoszech i Francji, a ostatnie trzydzieści dziewięć lat życia przebywał w ...................
Renesans był epoką rozkwitu polskiej muzyki, a głównym ośrodkiem rozwoju stał się ...............
RKhBINf8ZBxhR Ćwiczenie 7
Wskaż liczbę dzieł, wchodzących w skład twórczości Palestriny. Możliwe odpowiedzi: 1. ok. 2000, 2. ok. 950, 3. ok. 100, 4. ok. 525.
Zaznacz ilość dzieł, wchodzących w skład twórczości Palestriny.
ok. 2000
ok. 950
ok. 100
ok. 525
Słownik pojęć A cappella A cappella
bez akompaniamentu instrumentów.
Cantus firmus Cantus firmus
linia melodyczna utworu, będąca podstawą kompozycji wielogłosowej.
Frottola Frottola
wesoła piosenka, popularna we Włoszech na przełomie XV i XVI w.
Harmonia Harmonia
sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym.
Introit Introit
chrześcijański rodzaj śpiewu liturgicznego, śpiewana na początku mszy.
Kapelmistrz Kapelmistrz
muzyk kierujący dawniej orkiestrą, chórem lub kapelą na dworze królewskim lub magnackim.
Madrygał Madrygał
dawny wielogłosowy utwór wokalny.
Melodia Melodia
ciąg następujących po sobie dźwięków, uporządkowanych według zasad tonalnych, rytmicznych i formalnych, tworzących pewną całość.
Motet Motet
utwór wokalny, polifoniczny, oparty zwykle na łacińskim tekście religijnym.
Msza Msza
utwór muzyczny oparty na tekście mszy.
Szkoła rzymska Szkoła rzymska
kilka generacji kompozytorów działających od XV do połowy XVIII w. w Rzymie (częściowo tam wykształconych), kultywujących styl polifonii wokalnej a cappella, gł. na gruncie muzyki liturgicznej (reprezentatywnymi gatunkami i formami muz. były: msza, motet, psalm, requiem); (...) najwybitniejszym przedstawicielem — G.P. da Palestrina
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
sjp.pwn.pl
Biblioteka muzyczna R1KlXMVB5x2Hk Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Kyrie". Na górze duży napis „Kyrie eleison" Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane „Kyrie eleison". Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Missa Papae Marcelli, Kyrie, autorstwa Giovanniego Pierluigi da Palestriny. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na 6 głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak, jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Kyrie". Na górze duży napis „Kyrie eleison" Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane „Kyrie eleison". Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Missa Papae Marcelli, Kyrie, autorstwa Giovanniego Pierluigi da Palestriny. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego w Bydgoszczy oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na 6 głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst najpierw: Kyrie eleison, później Christe eleison. Brzmi to trochę tak, jakby głosy mijały się i nawzajem ścigały. Utwór jest uroczysty, spokojny, modlitewny.
RNCGoXwonjSc1 lustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Sanctus‑Benedictus”. Na górze duży napis „Sanctus". Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane kilkukrotnie Sanctus. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Sanctus‑Benedictus z mszy Missa Papae Marcelli, autorstwa Giovanniego Pierlugi da Palestriny.
Wykonawca: The Choir Of Westminster Abbey, dyr. Simon Preston.
Źródło: Palestrina: Missa Papae Marcelli / Allegri: Miserere oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst. Najbardziej ruchliwym głosem, wykonującym na jednej sylabie tekstu bardzo dużo nut, jest głos najwyższy - sopran I. Głosy mijają się, w różnym czasie, przejmują wiodącą rolę. Utwór jest uroczysty, radosny, w czasie tekstu Hossanna in exelsis przypomina trochę wiwatujących ludzi.
lustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Missa Papae Marcelli, Sanctus‑Benedictus”. Na górze duży napis „Sanctus". Na dole sześć pięciolinii, spiętych jedną klamrą. Pięciolinie opisane Soprano 1, Soprano 2, Contralto 1, Contralto 2, Bass 1, Bass 2. Na pięcioliniach nuty. Pod nutami zapisany tekst, w różnym czasie w różnych głosach napisane kilkukrotnie Sanctus. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, wyświetla się napis: Utwór: Sanctus‑Benedictus z mszy Missa Papae Marcelli, autorstwa Giovanniego Pierlugi da Palestriny.
Wykonawca: The Choir Of Westminster Abbey, dyr. Simon Preston.
Źródło: Palestrina: Missa Papae Marcelli / Allegri: Miserere oraz zostanie odtworzony utwór muzyczny. Utwór a cappella, na sześć głosów, śpiewają mężczyźni i kobiety. Głosy śpiewają różne melodie, w różnym czasie realizują tekst. Najbardziej ruchliwym głosem, wykonującym na jednej sylabie tekstu bardzo dużo nut, jest głos najwyższy - sopran I. Głosy mijają się, w różnym czasie, przejmują wiodącą rolę. Utwór jest uroczysty, radosny, w czasie tekstu Hossanna in exelsis przypomina trochę wiwatujących ludzi.
R8L9ECIMzt0o2 Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Matona mia cara”. Na górze ilustracji tytuł utworu. Poniżej dwanaście pięciolinii, połączonych klamrami po sześć. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: Utwór: Matona mia cara, autorstwa Orlando di Lasso, Wykonawca: Coro Polifonico Di Roma Oratorio SS. Stimmate, Źródło: Love Songs Of The 16th Century oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu, utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
Ilustracja interaktywna przedstawia zapis nutowy utworu „Matona mia cara”. Na górze ilustracji tytuł utworu. Poniżej dwanaście pięciolinii, połączonych klamrami po sześć. Nuty w poszczególnych głosach zapisane są w przybliżeniu w tym samym rytmie. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: Utwór: Matona mia cara, autorstwa Orlando di Lasso, Wykonawca: Coro Polifonico Di Roma Oratorio SS. Stimmate, Źródło: Love Songs Of The 16th Century oraz odtworzony zostanie utwór muzyczny. Utwór wykonywany jest przez chór mieszany - głosy męskie i żeńskie. Nie ma akompaniamentu, utwór jest a cappella. Pieśń jest skoczna i radosna. Zwrotki są śpiewane w języku włoskim, refren to wesoła melodia don, don, don, diri diri, don.
RdYJR7ywKKAiH Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Stanisława Samostrzelnika pt. „Święty Stanisław." Na obrazie w centrum postać biskupa Stanisława w mitrze z pastorałem, z aureolą. Poniżej klęczą przed nim biskup i król. W tle anioły, niebo, fragment czerwonej chorągwi z białym orłem. Postaci ubrane są w strojne szaty z dużą ilością złota. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Chwała Tobie Gospodzinie, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz Stanisława Samostrzelnika pt. „Święty Stanisław." Na obrazie w centrum postać biskupa Stanisława w mitrze z pastorałem, z aureolą. Poniżej klęczą przed nim biskup i król. W tle anioły, niebo, fragment czerwonej chorągwi z białym orłem. Postaci ubrane są w strojne szaty z dużą ilością złota. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawia się napis: Chwała Tobie Gospodzinie, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Nagranie rozpoczyna się grą na bębnach i średniowiecznych instrumentach dętych. Później mężczyźni śpiewają tekst: Chwała Tobie Gospodzinie. Pieśń opowiada o dziejach świętego Stanisława, aż do jego męczeńskiej śmierci i kanonizacji. Pieśń jest uroczysta, dość radosna, rytmiczna.
R1Vqg4C6QLwrH Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę albumu muzycznego pt. „Muzyka Polskiego Średniowiecza”. Okładka jest koloru pomarańczowego, na środku widoczny jest szary kwadrat z widocznym, białym ptakiem. Na okładce widnieją napisy: „Muzyka Polskiego Średniowiecza”, „Medieval Polish Music” oraz Ars Nova & Subtilior Ensemble. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: „O Najdroższy Kwiatku”, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek, następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
Ilustracja interaktywna przedstawia okładkę albumu muzycznego pt. „Muzyka Polskiego Średniowiecza”. Okładka jest koloru pomarańczowego, na środku widoczny jest szary kwadrat z widocznym, białym ptakiem. Na okładce widnieją napisy: „Muzyka Polskiego Średniowiecza”, „Medieval Polish Music” oraz Ars Nova & Subtilior Ensemble. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, pojawi się napis: „O Najdroższy Kwiatku”, nieznanego autora. Wykonawca: Ars Nova and Subtilior Ensemble. Źródło: Muzyka Polskiego Średniowiecza oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu kobieta o wysokim głosie śpiewa pieśń ku czci Maryi. Śpiewa solo z towarzyszeniem instrumentu strunowego. Pieśń jest spokojna, refleksyjna. Po zaśpiewaniu dwóch zwrotek, następuje część instrumentalna - gra flet z towarzyszeniem instrumentu strunowego, czasami pojawia się dzwoneczek. Później znów śpiewa kobieta o wniebowzięciu Maryi.
RIiVzLqGR6mq3 Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Nagranie dostępne pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DUwZeoc8d
Nagranie psalmu 47, z tekstem Jana Kochanowskiego, muzyką Mikołaja Gomółki. Tekst rozpoczyna się słowami: „Kleszczmy rękoma wszyscy zgodliwie, wszyscy śpiewajmy Panu chętliwie”. Psalm ma więc charakter pogodny: mowa o radosnym śpiewaniu, klaskaniu w ręce, które – jak można się domyślać – towarzyszy tańcu. Muzyka ma charakter taneczny, jest w metrum trójdzielnym i często powtarza się ten sam, prosty rytm. Wszystkie cztery głosy śpiewają w tej samej rytmice i bez zbędnych komplikacji, właściwych renesansowej polifonii. W momencie, gdy mowa o „Panu nad pany” (czyli najwyższemu Bogu), melodia sopranu i tenoru osiąga wysokie rejestry, natomiast gdy dalej wspomina się o śpiewaniu „Panu groźnemu” – bas schodzi w dół i pojawia się jedyny w psalmie czterodźwiękowy melizmat. W ten sposób, nawet w tak prostym utworze, Gomółka oddał znaczenie biblijnych słów, dając zarazem swoim rodakom radość śpiewania i odkrywania tajemnic muzyki.
Bibliografia Bogusław Schaeffer, Dzieje kultury muzycznej, WSiP Warszawa, 1998