E‑book – Chemiczna ochrona roślin
ROL.02. Chemiczna ochrona roślin i obsługa opryskiwacza ciągnikowego
Zagrożenia dla zdrowia człowieka, pszczół i organizmów wodnych
Podczas planowania prac z użyciem chemicznych środków ochrony roślin należy brać pod uwagę ich możliwe negatywne oddziaływanie na środowisko. Otoczenie terenu upraw to zazwyczaj miejsce bytowania wielu gatunków, które wspierają efektywność upraw. Niszczenie go przyniesie skutek odwrotny do zamierzonego.
Drzewa i kępy krzewów w śródpolu, miedze i przydrożne rowy, brzegi rowów melioracyjnych, łąki, rozlewiska cieków wodnych i oczka wodne to miejsce bogate w różne gatunki roślin. Miejsca te zapewniają bioróżnorodność, która jest niezbędna w zachowaniu równowagi w środowisku. To również miejsca siedliskowe dzikich zapylaczy.
Ponad 90% kwiatów roślin owadopylnych zapyla pszczoła miodna. Pozostałe kwiaty są zapylane przez trzmiele, pszczoły samotnice, muchówki, motyle, chrząszcze i inne owady.
Około 50 gatunków roślin uprawnych oraz około 140 gatunków ogrodniczych korzysta z zapylania przez pszczoły. Praca owadów zwiększa ilość i jakość plonu, co jest szczególnie istotne w przypadku takich gatunków roślin jak np. rzepak (do 30%), jabłoń (do 90%), agrest (do 70%) czy truskawka (do 20%).
Ze względu na ochronę zdrowia i życia pszczół i innych dzikich zapylaczy należy:
przestrzegać zapisów producenta środka ochrony roślin,
w miejscach, w których pszczoły mają pożytek, dobierać środki selektywne, nietoksyczne dla pszczół lub o krótkim okresie prewencji,
tam, gdzie jest to możliwe, stosować dawki obniżone oraz dawki dzielone,
wykonać opryski wieczorem, po zakończeniu oblotu terenu przez pszczoły,
traktować tak samo zabiegi w czasie kwitnienia chwastów, jak w czasie uprawy,
nie opryskiwać roślin pokrytych spadzią,
zapobiegać znoszeniu cieczy oprysku na sąsiednie, kwitnące uprawy, a także miejsca, w których zapylacze mogą mieć pożytek,
wcześniej informować pszczelarzy o planowanym zabiegu,
nie zanieczyszczać wód w rowach melioracyjnych, zbiornikach śródpolnych innych okolicznych.
Obok owadów pola uprawne są licznie odwiedzane przez ptaki: szpaki, wróble, trznadle, kuropatwy, przepiórki i inne. Gatunki, które żywią się ziarnami zbóż, są narażone na zatrucia środkami ochrony roślin stosowanymi do zaprawiania ziarna (nasion). Dlatego ziarno powinno być przykrywane warstwą gleby.
Nie wolno pozostawiać nasion zaprawionych środkiem chemicznym na powierzchni gleby.
Zasady bezpieczeństwa i higieny pracy
W trakcie stosowania środków ochrony roślin należy pamiętać o ich toksyczności i przestrzegać zasad bezpiecznego obchodzenia się z nimi.
Najbardziej narażeni na kontakt z preparatami chemicznymi jesteśmy podczas przygotowywania cieczy użytkowej i napełniania zbiornika, w mniejszym stopniu przy opryskiwaniu roślin.
Związki chemiczne mogą przeniknąć do organizmu osoby wykonującej oprysk wieloma drogami:
przez skórę – większość czynności wykonywana jest dłońmi,
przez układ oddechowy – uwaga na wdychanie preparatów w postaci proszku lub pyłu,
przez przewód pokarmowy – niedozwolone jest przedmuchiwanie rozpylaczy ustami, jak również jedzenie i picie podczas opryskiwania roślin, należy także uważać, żeby nieumyślnie nie wypić płynu, ani nie korzystać ze zużytych opakowań,
przez błony śluzowe spojówek – możliwe zatarcie oczu brudnymi rękoma, szczególnie podczas oprysku preparatami w postaci mgły.
Galeria zdjęć przedstawiająca piktogramy umieszczane na opakowaniach substancji lub mieszanin chemicznych, które określają rodzaj zagrożenia. Wszystkie piktogramy mają kształt rombów z czerwonym obramowaniem i białym wypełnieniem. Wewnątrz każdego z nich umieszczona jest stosowana grafika.
Pierwszy piktogram to GHS01 – substancje wybuchowe. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca wybuchającą kulę, dookoła której unosi się wiele jej odłamków. GHS01 – substancje wybuchowe odnosi się do zagrożeń fizycznych.
Drugi piktogram to GHS02 – substancje łatwopalne. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca płomień. GHS02 – substancje łatwopalne odnosi się do zagrożeń fizycznych.
Trzeci piktogram to GHSO3 – substancje utleniające. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca kulę, z której utlenia się substancja. GHSO3 – substancje utleniające odnosi się do zagrożeń fizycznych.
Czwarty piktogram to GHS04 – gazy pod ciśnieniem. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca leżącą butelkę. GHS04 – gazy pod ciśnieniem odnosi się do zagrożeń fizycznych.
Piąty piktogram to GHS05 – substancje korodujące metale oraz substancje żrące. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca dwie fiolki. Z pierwszej fiolki substancja wylewa się na podłoże. Z drugiej fiolki substancja wylewa się na rękę człowieka. W miejscu kontaktu substancji z podłożem oraz ze skórą znajduje się ubytek w postaci zagłębienia. GHS05 – substancje korodujące metale odnosi się do zagrożeń fizycznych. GHS05 – substancje żrące odnosi się do zagrożeń dla zdrowia.
Szósty piktogram to GHS06 – substancje toksyczne. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca czaszkę, pod którą umieszczono dwie skrzyżowane kości. GHS06 – substancje toksyczne odnosi się do zagrożeń dla zdrowia.
Siódmy piktogram to GHS07 – substancje drażniące. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca wykrzyknik. GHS07 – substancje drażniące odnosi się do zagrożeń dla zdrowia.
Ósmy piktogram to GHS08 – substancje rakotwórcze/mutagenne. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca sylwetkę człowieka. Na środku jego piersi znajduje się rozchodząca się po całym ciele plama. GHS08 – substancje rakotwórcze/mutagenne odnosi się do zagrożeń dla zdrowia.
Dziewiąty piktogram to GHS09 – substancje szkodliwe dla środowiska wodnego. Wewnątrz piktogramu znajduje się grafika przedstawiająca wyschnięte jezioro, w którym leży zdechła ryba. Obok znajduje się suche drzewo bez liści. GHS09 – substancje szkodliwe dla środowiska wodnego odnosi się do zagrożeń dla środowiska.
Środki ochrony indywidualnej przy stosowaniu środków ochrony roślin to:
odzież ochronna z długimi rękawami i nogawkami, wykonana z nieprzemakalnego drelichu,
pięciopalcowe gumowe rękawice i buty,
maski lub półmaski,
gogle lub przezroczyste przyłbice,
nakrycie głowy.
Odzież ochronna skażona chemikaliami musi być przechowywana w wyznaczonym miejscu.
Szczególnie należy chronić przed kontaktem z środkami ochrony roślin skórę dłoni, układ oddechowy i przewód pokarmowy oraz błony śluzowe spojówek.
Jak postępujemy z opakowaniami środków ochrony roślin:
należy zapoznać się z etykietą umieszczoną na opakowaniu preparatu i upewnić się, że jest to właściwy środek do ochrony danej uprawy lub zwalczania konkretnego szkodnika,
preparaty należy przechowywać w oryginalnych, szczelnych opakowaniach wraz z etykietami w oznakowanych szafach i pomieszczeniach,
zawsze chronimy przed dostępem do środków dzieci i osoby postronne.
Opróżnione, czyste opakowania po środkach ochrony roślin powinny być przechowywane w magazynie, a następnie zwracane sprzedawcy, u którego zostały zakupione.
Opryski należy prowadzić w odległości co najmniej 20 m od zabudowań, pasiek, upraw zielarskich, ogrodów działkowych, rezerwatów przyrody, strefy pośredniej ujęć wody i wód powierzchniowych.
Podczas przerwy w pracy należy odłączyć napęd pompy opryskiwacza, aby nie następowała kumulacja środka w miejscu jego postoju.
Wszelkie awarie opryskiwacza w czasie wykonywania zabiegu należy usuwać natychmiast po ich zauważeniu.
Warto zabierać na opryski kanister z czystą wodą, ponieważ:
pomoże to w utrzymaniu higieny osobistej,
umożliwi płukanie elementów opryskiwacza w czasie awarii i po wykonaniu zabiegu.
umożliwi płukanie opakowań po sporządzeniu roztworu do oprysków.
Spożywanie posiłków, picie napojów oraz palenie tytoniu jest dopuszczalne podczas przerw w pracy, w miejscu oddalonym co najmniej 50 m od terenu, na którym przeprowadzano chemizację, po uprzednim zdjęciu odzieży ochronnej, umyciu rąk i twarzy czystą wodą z mydłem i przepłukaniu ust i nosa czystą wodą.
Po wykonaniu zabiegów chemizacyjnych należy uprawę oznakować czytelną tabliczką, na której podaje się nazwę i klasę toksyczności zastosowanego środka, datę opryskiwania, a także okres karencji i prewencji (podane przez producenta na opakowaniu).
Po zakończeniu pracy należy umyć opryskiwacz z zewnątrz, najlepiej przed wyjazdem na drogi publiczne, i co najmniej trzykrotnie wypłukać jego zbiornik małą ilością wody; wodę po płukaniu zbiornika wypryskuje się na polu, na którym były wykonywane zabiegi. Szczególnie dokładnie należy umyć najbardziej skażone zewnętrzne elementy opryskiwacza, tj. belkę polową, elementy konstrukcyjne wokół rozpylaczy, przystawkę wentylatorową oraz koła jezdne.
Zaleca się również, aby po zakończeniu opryskiwania ciągnik z opryskiwaczem dokładnie umyć w myjni wyposażonej w oczyszczalnię ścieków lub osadnik do ich neutralizacji.
W przypadku podejrzenia zatrucia środkami ochrony roślin należy natychmiast skontaktować się z lekarzem i zabrać ze sobą etykietę preparatu, który był stosowany.
Miejsce przechowywania środków ochrony roślin
Magazyn środków ochrony roślin powinien znajdować się w znaczącej odległości od budynków mieszkalnych, stajni, stodół, spichlerzy i innych magazynów. Wewnątrz powinna być przygotowana nieprzepuszczalna, łatwo zmywalna nawierzchnia, tak żeby w przypadku rozlania lub rozsypania środka możliwe było jego staranne usunięcie. Pomieszczenie powinno być wentylowane i oświetlone oraz ogrzewane, tak by temperatura odpowiadała wartościom podawanych przez producentów na etykietach środków. Powinno również być zamykane – należy chronić ludzi i zwierzęta przed przypadkowym spożyciem środków.
Magazyn środków ochrony roślin nie może znajdować się blisko studni i ujęć wody pitnej,
Zasady postępowania w przypadku rozlania lub rozsypania się środka ochrony roślin
Odizoluj ludzi i zwierzęta od miejsca skażenia.
Załóż odzież ochronną.
Nie dopuść do zwiększania się ilości rozlanego środka.
Nie dopuść do skażenia wód powierzchniowych, drenów i studzienek kanalizacyjnych.
Miejsce zanieczyszczone posyp materiałem absorbującym, następne wrzuć skażony materiał do plastikowego pojemnika lub worka.
Zanieczyszczone materiały przekaż firmie zajmującej się odbiorem niebezpiecznych odpadów.
W przypadku poważnej awarii skontaktuj się ze służbami odpowiedzialnymi za neutralizację skażeń lub najbliższą jednostką straży pożarnej.
Zasady postępowania w przypadku zatrucia zwierząt
Załóż odzież ochronną i odizoluj zwierzę od źródła skażenia.
Przewieź zwierzę do weterynarza lub wezwij weterynarza na miejsce zdarzenia.
Przekaż weterynarzowi etykietę środka ochrony roślin lub jej zdjęcie wykonane telefonem albo przynajmniej nazwę substancji czynnej lub nazwę preparatu.
Miejsce na notatki
Więcej informacji na temat tego zagadnienia znajdziesz w filmie Eksploatacja opryskiwacza ciągnikowegow filmie Eksploatacja opryskiwacza ciągnikowego.