RzZnWiv8aR9X91

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą różnej wielkości kół zaznaczono liczbę Polaków mieszkającą w innych krajach. Największe kółko jest w Stanach Zjednoczonych Ameryki Południowej (dziesięć milionów Polaków), duża ilość kółek znajduje się w krajach Europejskich – największe kółko na tym obszarze jest w Niemczech – dwa miliony Polaków. W celu lepszej czytelności fragment mapy z obszarem Europy powiększono i umieszczono w lewym dolnym rogu mapy świata. Numerami od jeden do trzydzieści sześć opisano na mapie poszczególne państwa według malejącej liczby ludności pochodzenia polskiego. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy narysowano koła różnej wielkości i objaśniono ich wielkość w zależności od liczby ludności pochodzenia polskiego. Wypisano wszystkie trzydzieści sześć państw, w których mieszka ludność pochodzenia polskiego wraz z numerami, którymi oznaczono je na mapie i liczbą ludności pochodzenia polskiego.

1. Przyczyny migracji

Migracje mogą być długookresowe (powyżej 12 miesięcy) lub krótkookresowe (3–12 miesięcy). Migracje długookresowe oznaczają zmianę miejsca pobytu stałego. Migracje krótkookresowe to wyjazdy na pobyt czasowy, np. do pracy, na studia, na staż, na stypendium itp. We współczesnym świecie przeważają krótkotrwałe migracje ludzi młodych. W dawniejszych czasach – w XIX i XX wieku – przeważały migracje długookresowe.
Inny podział wyróżnia migracje swobodne i wymuszone. W przypadku migracji swobodnych przemieszczanie następuje z własnej woli migrantów, którzy na ogół chcą w ten sposób poprawić jakość swojego życia (migracja z powodów ekonomicznych) na przykład dzięki lepszej pracy w innym miejscu. W przypadku migracji wymuszonych przemieszczanie następuje wbrew woli migrujących – jest to na przykład deportacjadeportacjadeportacja nielegalnych imigrantów do kraju, z którego wyjechali. Migrujący przymusowo z powodów politycznych czy religijnych – uciekający przed wojną i prześladowaniami – określani są mianem uchodźców.

R1RWjqUhiygaG1

Na ilustracji schemat podziału migracji: swobodne: (ekonomiczne, edukacyjne, społeczne), wymuszone (polityczne, religijne, społeczne).

Mieszkańców Polski dotyczą obecnie przede wszystkim migracje swobodne. Natomiast migracje wymuszone często odnoszą się do osób, które przyjechały do nas z innych krajów.

2. Migracje wewnętrzne w Polsce

Przez ponad pół wieku po drugiej wojnie światowej w naszych migracjach wewnętrznych zdecydowanie dominował kierunek ze wsi do miasta. Wynikało to z intensywnego rozwoju przemysłu i samych miast ze wszystkimi swoimi dobrodziejstwami typu elektryczność, gaz, wodociągi, kanalizacja, komunikacja, sklepy, usługi, kultura, edukacja, służba zdrowia. Tereny wiejskie pod tymi względami przez długi czas pozostawały mocno zaniedbane, dlatego tamtejsza ludność, zwłaszcza młoda, bardzo chętnie emigrowała do miast. Poza tym do życia na wsi zniechęcało dążenie władz do upaństwowienia i kolektywizacji gospodarstw rolnych.
Największe migracje miały miejsce tuż po wojnie, kiedy to z racji organizowania sobie życia na nowo trwały intensywne ruchy ludności na tzw. Ziemie Odzyskane z terenów utraconych na rzecz ZSRR, repatriacjarepatriacjarepatriacja ludności wywiezionej w głąb Rosji, na Syberię i do Kazachstanu. Odbywały się też przymusowe akcje przesiedleńcze z obszarów przygranicznych, np. akcja „Wisła”.akcja „Wisła”akcja „Wisła”. Potem sytuacja ogólna nieco się ustabilizowała, jednak każdego roku saldo migracji dla obszarów wiejskich było ujemne i wynosiło kilka promili. W latach 70. XX wieku ujemna wartość wzrosła do kilkunastu promili, co było skutkiem tzw. propagandy sukcesu i uruchomienia wielu nowych inwestycji. Do władzy doszedł wtedy urodzony w Sosnowcu Edward Gierek – działacz partyjny na Górnym Śląsku i właśnie tam pojawiły się ogromne inwestycje, m.in. powstała największa w Polsce huta – Huta Katowice. W całym kraju w miastach rozwijało się na dużą skalę budownictwo mieszkaniowe, co jeszcze bardziej zachęcało mieszkańców wsi do emigracji.

RD5vv0lqpwBcC1

Na ilustracji wykres liniowy, znaczny wzrost salda migracji w roku 1946. Potem w miarę stały przebieg wykresu, kolejny wzrost w latach siedemdziesiątych dwudziestego wieku.

Od początku lat 90. XX wieku coraz mniej ludzi przenosiło się ze wsi do miast. W 2000 roku po raz pierwszy na obszarach wiejskich, w skali całej Polski, zanotowano dodatnie saldo migracji. Oznaczało to, że więcej ludzi przeniosło się z miast na wieś niż ze wsi do miast. Dotyczyło to jednak tylko dużych miast i terenów wiejskich wokół nich. Ludzie w średnim wieku mający dobrą, stabilną pracę w mieście zaczęli przenosić się na obszary podmiejskie, uciekając w ten sposób od zatłoczonych, hałaśliwych i coraz droższych centrów miast. Taka tendencja utrzymuje się do dziś.

RBYsewXjtmmtQ1

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na województwa i powiaty. Na mapie przedstawiono saldo migracji wewnętrznych i zagranicznych w promilach. Granice województw zaznaczone są czerwoną linią. Granice powiatów zaznaczone są czarną linią. Odcieniami koloru pomarańczowego przedstawiono powiaty, w których saldo migracji jest dodatnie, a odcieniami koloru niebieskiego – ujemne. Kolory te rozłożone są nierównomiernie jednak w obrębie każdego województwa w powiatach, które leżą najbliżej miasta wojewódzkiego saldo migracji prawie zawsze jest dodatnie. Saldo ujemne występuje na terenie województwa warmińsko-mazurskiego. Kolorem zielonym oznaczono powiaty, w których saldo migracji jest równe zero (dwa powiaty w województwie małopolskim). Czerwonymi kropkami zaznaczono miasta wojewódzkie. Po lewej stronie mapy na dole w legendzie umieszczono kolorowe prostokąty i opisano saldo migracji: kolory pomarańczowe – saldo dodatnie – kolory ciemne powyżej ośmiu promili, kolory jasne – do dwóch promili. Kolorem zielonym oznaczono powiaty z saldem zerowym. Odcieniami koloru niebieskiego oznaczono ujemne saldo migracji – kolory ciemne – minus sześć promili i mniej, kolory jasne poniżej minus dwóch promili.

Od wielu też lat trwa niezmienny przepływ ludności z miast małych do dużych. Wyjeżdżają głównie ludzie młodzi w poszukiwaniu pracy, o którą dużo łatwiej w większych ośrodkach miejskich. Często wyjazdy te początkowo mają na celu tylko kontynuowanie nauki – w szkole średniej lub na studiach. Jednak po kilku latach spędzonych w większym mieście absolwenci nie wracają już do swoich rodzinnych miejscowości.

3. Migracje zewnętrzne – z Polski i do Polski

Migracje zagraniczne w dawnych czasach nie były zbyt popularne. Dopiero pod koniec XIX wieku i na początku XX nabrały większego znaczenia. Wtedy to z Europy do intensywnie rozwijającej się Ameryki Północnej masowo płynęli emigranci z nadzieją na lepsze życie za Wielką Wodą. Byli wśród nich też i Polacy, choć największy udział w tej emigracji mieli Anglicy, Irlandczycy i Włosi.
Po II wojnie światowej Polska znalazła się w grupie państw komunistycznych silnie związanych z ZSRR. Od Europy Zachodniej byliśmy oddzieleni tzw. żelazną kurtyną i przekraczanie granic państwowych stało się dla nas bardzo trudne. Mimo to sporo ludzi próbowało wyjeżdżać, często nielegalnie, i niektórym się to udawało. Natomiast do Europy Wschodniej, a nawet dalej za Ural wielu Polaków zostało wysłanych przymusowo – tuż po wojnie ówczesne władze komunistyczne w taki właśnie sposób postępowały ze swoimi przeciwnikami politycznymi.
Dzisiaj nasze granice z państwami Unii Europejskiej są w pełni otwarte, co wpływa na wzrost emigracji zewnętrznej Polaków.

R1VBz36DZ2GVk1

Na ilustracji wykres liniowy. Czerwona linia liczba emigrantów, stały poziom do 2006 roku, wówczas znaczny wzrost, potem spadek do poprzedniego poziomu. Niebieska linia, liczba imigrantów położona niżej. Stały poziom, w 2006 wzrost.

Od 1989 roku, czyli po upadku komunizmukomunizmkomunizmu, wraz z którym zniknęła żelazna kurtyna, liczba polskich emigrantów utrzymywała się na poziomie 20–25 tys. rocznie. Po przystąpieniu Polski do Unii Europejskiej w 2004 roku nastąpiło dalsze otwarcie granic i wyjazdy do Europy Zachodniej stały się bardzo łatwe, co przyczyniło się do dwukrotnego wzrostu liczby emigrantów. Polacy niemal masowo wyjeżdżali do lepiej płatnej pracy najpierw głównie w Wielkiej Brytanii i Irlandii, a później w Niemczech. Ta fala wyjazdów trwała kilka lat, po czym poziom emigracji wrócił do poprzedniego stanu.
Jeśli zaś chodzi o imigrację do Polski, to stopniowo się ona zwiększa. Przyjeżdża do nas coraz więcej obcokrajowców do pracy. Przy czym wyróżnić tu można dwie zupełnie odmienne grupy imigrantów:

• wysoko wykwalifikowani specjaliści i kadra zarządzająca renomowanych firm światowych działających w Polsce – z Europy Zachodniej, USA, Japonii, Korei Południowej, Chin;

• niewykwalifikowana tania siła robocza do prostych prac, np. w rolnictwie czy budownictwie – z Ukrainy, Białorusi, Rosji, Wietnamu (często jest to imigracja nielegalna).

  RpnbUVNC1H4OR1

  Na ilustracji mapa Polski. Dookoła mapy strzałkami zaznaczono liczbę imigrantów i emigrantów dla wybranych państw. Grubość strzałek odpowiada wielkości zjawiska. Najwięcej emigrantów Wielka Brytania i Niemcy. Najwięcej imigrantów również z tych krajów.

  

Emigruje ludność z całej Polski, głównie na zachód Europy, by pracować za większe pieniądze i tym samym poprawić warunki życiowe. Najwięcej ludzi wyjeżdża z Opolszczyzny, gdzie mamy skupisko osób z niemieckimi korzeniami. Po całkowitym otwarciu granic wielu z nich chętnie przenosiło się do swoich rodzin i znajomych w Niemczech. Często z podobnych względów wyjeżdżają mieszkańcy województw: śląskiego, pomorskiego, kujawsko‑pomorskiego i warmińsko‑mazurskiego. W województwie lubuskim wyjazdy są ułatwione ze względu na bliskość granicy.
Najwięcej imigrantów zagranicznych przyjmują dynamicznie rozwijające się województwa na zachodzie Polski – dolnośląskie i wielkopolskie. Lokowanych jest tam wiele firm europejskich, wraz z którymi przenoszą się ich wysoko wykwalifikowani pracownicy z rodzinami. Z kolei w województwach mazowieckim, świętokrzyskim, małopolskim i w sąsiednich mających charakter rolniczy dominują imigranci zza wschodniej granicy. Wyjątkami są tu Warszawa i Kraków, do których to miast przybywają również imigranci z innych części Europy i świata.

Polecenie 4

Odczytaj z mapy wartość salda migracji krajowych i zagranicznych w twoim województwie. Wyjaśnij, dlaczego wartość ta jest ujemna lub dodatnia.

R1WrL9QDYN43l1

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na województwa. Na mapie przedstawiono saldo migracji krajowych i zagranicznych w województwach w dwa tysiące trzynastym roku. Odcieniami koloru niebieskiego oznaczono województwa z saldem ujemnym – śląskie (dziewięć promili), dalej kolejno – lubelskie, warmińsko-mazurskie, podkarpackie, opolskie, świętokrzyskie, łódzkie, kujawsko-pomorskie, podlaskie, lubuskie, zachodnio-pomorskie (około jednego promila). Kolorem białym oznaczono powiaty z saldem bliskim zeru (wielkopolskie, dolnośląskie). Kolorem czerwonym oznaczono województwa z dodatnim saldem migracji – mazowieckie – trzynaście promili, małopolskie (prawie trzy promile), pomorskie (prawie dwa promile). Na dole mapy na pasku przestawiono przy pomocy skali kolorów saldo migracji krajowych i zagranicznych w województwach od niebieskiego przez biały do czerwonego.

4. Skutki migracji zagranicznych

Skutki migracji są zupełnie odmienne dla krajów, z których ludność emigruje, i dla krajów docelowych.
W krajach emigracyjnych obserwuje się:

1. zmniejszenie liczby ludności;

2. przyspieszony proces starzenia się społeczeństwa ze względu na odpływ ludzi młodych;

3. problemy społeczne wynikające z rozdzielenia rodzin;

4. zagrożenie dla wypłacalności systemu emerytalnego;

5. brak zwrotu nakładów poniesionych na edukację ludności, która opuściła kraj;

6. odciążenie rynku pracy (więcej wolnych miejsc pracy);

7. ekstensywny rozwójekstensywny rozwój gospodarczyekstensywny rozwój niektórych branż gospodarki spowodowany trudnościami w znalezieniu fachowców;

8. podniesienie płac w deficytowych zawodach w związku z brakiem konkurencji ze strony pracowników;

9. wzrost wpływów z zagranicznego ruchu osób, towarów i usług;

10. wzrost wpływów finansowych z przesyłanych środków do kraju od emigrantów;

11. ewentualne korzyści po powrocie emigrantów do kraju (reemigracjireemigracjareemigracji).

W krajach imigracyjnych należy się spodziewać:

1. wzrostu liczby ludności;

2. zmniejszenia deficytu siły roboczej, zwłaszcza w najgorzej opłacanych zawodach;

3. konkurencji miejscowych z obcymi na lokalnych rynkach pracy;

4. wzrostu gospodarczego;

5. rozwarstwienia społecznego w miastach i powstawania dzielnic imigrantów;

6. krzewienia kultury, religii, obyczajów i innych zachowań typowych dla kraju pochodzenia imigrantów;

7. konfliktów i patologicznych zjawisk społecznych.

Rj2XDi8XfbQ7w1

Na zdjęciu zabudowania usługowe, napisy i szyldy w języku wietnamskim.

5. Mniejszości narodowe

Jednym ze skutków migracji zagranicznych jest występowanie mniejszości narodowychmniejszość narodowamniejszości narodowych, czyli grup ludzi o narodowości innej niż narodowość dominująca w danym kraju. Szczególnie liczne mniejszości są m.in. w państwach przyjmujących dużo imigrantów. Mniejszości narodowe mogą być też skutkiem zmian granic państwowych, podziałów i jednoczenia krajów oraz innych zmian na mapie politycznej.
W wyniku emigracji historycznych i współczesnych Polacy osiedlili się niemal we wszystkich krajach świata. Określa się ich mianem PoloniiPoloniaPolonii, np. Polonia amerykańska (w USA), Polonia brytyjska, Polonia niemiecka itp.

RGLgOq49JW33o1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą różnej wielkości kół zaznaczono liczbę Polaków mieszkającą w innych krajach. Największe kółko jest w Stanach Zjednoczonych Ameryki Południowej (dziesięć milionów Polaków), duża ilość kółek znajduje się w krajach Europejskich – największe kółko na tym obszarze jest w Niemczech – dwa miliony Polaków. W celu lepszej czytelności fragment mapy z obszarem Europy powiększono i umieszczono w lewym dolnym rogu mapy świata. Numerami od jeden do trzydzieści sześć opisano na mapie poszczególne państwa według malejącej liczby ludności pochodzenia polskiego.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Po lewej stronie mapy narysowano koła różnej wielkości i objaśniono ich wielkość w zależności od liczby ludności pochodzenia polskiego. Wypisano wszystkie trzydzieści sześć państw, w których mieszka ludność pochodzenia polskiego wraz z numerami, którymi oznaczono je na mapie i liczbą ludności pochodzenia polskiego.

Najwięcej ludności polskiego pochodzenia poza naszym krajem mieszka w Stanach Zjednoczonych – ok. 10 mln. Są to zarówno potomkowie dawnych imigrantów z przełomu XIX i XX wieku, jak i współcześni imigranci z ostatnich kilkudziesięciu lat. Głównym skupiskiem Polonii amerykańskiej jest Chicago, gdzie mieszka ponad 1 mln Polaków i Amerykanów polskiego pochodzenia, m.in. w dzielnicy potocznie zwanej Jackowo. W innych wielkich miastach USA nasi rodacy również skupili się w „swoich” dzielnicach, np. w Greenpoint na nowojorskim Brooklynie.
Na świecie poza Stanami Zjednoczonymi większe grupy Polaków osiedliły się w kilku dużych krajach – Kanadzie, Brazylii, Argentynie i Australii. Liczna Polonia zamieszkuje też oczywiście kraje europejskie. Ze względu na bliskość i wynikające z niej historyczne powiązania ludnościowe najwięcej osób z polskimi korzeniami mieszka w Niemczech. Także w pozostałych krajach sąsiedzkich jest wiele osób polskiego pochodzenia, ale Niemcy są krajem zdecydowanie najbogatszym i dlatego tak bardzo przyciągają imigrantów.

Mniejszości narodowe zamieszkują również Polskę. Według danych z Narodowego Spisu Powszechnego w 2011 roku w naszym kraju żyło blisko 680 tys. osób deklarujących na pierwszym miejscu narodowość inną niż polska (trzeba pamiętać, że oficjalne statystyki nie odzwierciedlają do końca stanu rzeczywistego i członków niektórych mniejszości, np. ukraińskiej czy wietnamskiej, może być dużo więcej). Stanowi to ok. 1,76% ogółu ludności. Najwięcej jest Ślązaków – taką narodowość deklaruje ponad 435 tys. mieszkańców naszego kraju. Nie można ich jednak uznać za mniejszość narodową według ogólnie przyjętych kryteriów, ponieważ nie ma na świecie państwa, w którym stanowiliby oni większość. Ślązacy, podobnie jak Kaszubi czy Górale, to zgodnie z prawem polskim grupa etnograficzna mająca specyficzne cechy (język, obyczaje, stroje) odróżniające ją od innych mieszkańców Polski. W naszym kraju wyróżnia się jeszcze mniejszości etniczne, które charakteryzują się odrębnym pochodzeniem, kulturą, często językiem i religią. Należą do nich Karaimi, Łemkowie, Romowie i Tatarzy.

Największe skupiska ludności innej narodowości występują na obszarach przygranicznych, zwłaszcza wschodnich. Wyjątek stanowi mniejszość niemiecka skupiająca się na Opolszczyźnie. Są to Niemcy oraz ich potomkowie, którzy nie opuścili Ziem Odzyskanych przez Polskę po II wojnie światowej.Natomiast współcześni imigranci osiedlają się u nas głównie w dużych miastach – w Warszawie, Wrocławiu, Poznaniu, Łodzi, Krakowie, Gdańsku. Tam zazwyczaj mają pracę i to ona na ogół skłoniła ich do przyjazdu do Polski.

Rf5aPvnaF1yvx1

Ilustracja przedstawia mapę Polski z podziałem na województwa. Na mapie oznaczono i opisano miasta wojewódzkie. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono regiony historyczne, które opisano. Za pomocą kolorowych sygnatur przedstawiono występowanie mniejszości narodowych i grup etnograficznych. Opisano nazwy grup etnograficznych. Główne mniejszości narodowe: Niemcy, Ukraińcy, Białorusini, Rosjanie, Litwini, Wietnamczycy, Żydzi, Słowacy, Czesi.Główne grupy etniczne: Ślązacy, Kaszubi, Romowie, Łemkowie. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co jeden stopień. W legendzie mapy objaśniono kolory użyte na mapie.

Podsumowanie

• Główną przyczyną współczesnych migracji mieszkańców Polski są względy ekonomiczne.

• Do niedawna w Polsce przeważał kierunek migracji wewnętrznych ze wsi do miast. Obecnie coraz więcej mieszkańców miast przenosi się na przyległe tereny wiejskie.

• Zagraniczna emigracja Polaków skierowana jest głównie do Europy Zachodniej, a zwłaszcza do Niemiec i Wielkiej Brytanii.

• Skutkiem emigracji zagranicznej jest u nas m.in. ubytek ludności młodej i pracowników wykwalifikowanych.

• Imigracja do Polski od lat 90. XX wieku systematycznie rośnie, ale wciąż jest stosunkowo mała.

• Skutkiem imigracji jest u nas zwiększona konkurencja na rynku pracy, zwłaszcza tej najniżej płatnej.

• Mniejszości narodowe mogą się utworzyć w wyniku migracji ludności lub zmian granic państwowych.

• Poza naszym krajem żyje ponad 20 mln osób polskiego pochodzenia. Mniejszości narodowe w Polsce liczą łącznie kilkaset tysięcy osób.

Słowniczek

Zadania