R1GYTFgWsNyl71

Imię, nazwisko, przydomek. Mit o Niobe.

Ważne daty

106 - 43 p.n.e. – lata życia Cycerona

ok. 64 p.n.e. - ok. 17 n.e. – lata życia Hyginusa

1

Scenariusz lekcji dla nauczyciela

R1VDalbOBbSHz1
Scenariusz zajęć do pobrania
Źródło: online-skills, licencja: CC0.

I. W zakresie kompetencji językowych. Uczeń:
8. dokonuje następujących transformacji gramatycznych w zakresie morfologii:
q) potrafi korzystać ze słownika łacińsko‑polskiego przy sporządzaniu przekładu;
s) dokonuje poprawnego przekładu prozatorskiego tekstu łacińskiego z zakresu tekstów określonych w kanonie na język polski, w tłumaczeniu zachowując polską normę językową.
II. W zakresie kompetencji kulturowych. Uczeń:
6. posiada podstawową wiedzę o następujących kluczowych zjawiskach z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnym Rzymie:
c) życie domowe i rodzinne w Rzymie (imiona i nazwiska rzymskie);
13. potrafi scharakteryzować i poddać interpretacji uwzględniającej właściwy kontekst kulturowy następujące kluczowe zjawiska z zakresu życia publicznego i prywatnego w starożytnym Rzymie:
b) życie domowe i rodzinne w Rzymie (imiona i nazwiska rzymskie);

Nauczysz się

opowiadać historię Niobe i jej dzieciach;

rozpoznawać najważniejsze postaci mitologiczne na wybranych działach sztuki różnych epok;

rozumieć zmiany w recepcji mitów i sposobów ich przedstawienia w sztuce;

wykorzystywać terminy praenomenPraenomenpraenomen, nomen gentileNomen gentilenomen gentile, cognomenCognomencognomen, agnomenAgnomenagnomeni zasady nadawania imion przez Rzymian;

tworzyć pełne łacińskie wersje imion najważniejszych postaci starożytnego Rzymu.

Mit o Niobe

Korzystając ze słownika łacińsko‑polskiego oraz słownika mitologicznego przeczytaj opowiastkę o Niobe, której autorstwo przypisuje się Hyginusowi (ok. 64 p.n.e.–ok. 17 n.e.). Zwróć uwagę na podkreślone w tekście imiona postaci.

Amphīōnm3e7800f1473b4196_0000000000005Amphīōn et Zētusm3e7800f1473b4196_0000000000006Zētus lovism3e7800f1473b4196_0000000000007lovis et Antiopaem3e7800f1473b4196_0000000000008Antiopae fīliī iussū Apollinism3e7800f1473b4196_0000000000009Apollinis Thēbās mūrō circumcīnxērunt Lāiumquem3e7800f1473b4196_0000000000010Lāiumque Labdacīm3e7800f1473b4196_0000000000011Labdacī rēgis fīlium in exsilium ēiēcērunt, ipsī ibi rēgnum obtinēre coepērunt. Amphīōnm3e7800f1473b4196_0000000000005Amphīōn in coniugium  Niobamm3e7800f1473b4196_0000000000012Niobam Tantalīm3e7800f1473b4196_0000000000013Tantalī fīliam accēpit, ex quā prōcreāvit līberōs septem totidemque fīliās; quem partum Niobēm3e7800f1473b4196_0000000000014Niobē Lātōnaem3e7800f1473b4196_0000000000015Lātōnae anteposuit superbiusque locūta est in Apollinemm3e7800f1473b4196_0000000000016Apollinem et Diānamm3e7800f1473b4196_0000000000017Diānam, quod illa cīncta virī cultū esset et Apollōm3e7800f1473b4196_0000000000018Apollō veste deorsum atque crīnītus, et sē numerō fīliōrum Lātōnamm3e7800f1473b4196_0000000000019Lātōnam superāre. Ob id Apollōm3e7800f1473b4196_0000000000018Apollō fīliōs eius in silvā vēnantēs sagittīs interfēcit et Diānam3e7800f1473b4196_0000000000020Diāna fīliās in rēgiā sagittīs interēmit praeter Chlōridemm3e7800f1473b4196_0000000000021Chlōridem. At genetrīx līberīs orbā flendō lapidea facta esse dīcitur in monte Sipylōm3e7800f1473b4196_0000000000022Sipylō, eiusque hodiē lacrimae mānāre dīcuntur. Amphīōnm3e7800f1473b4196_0000000000005Amphīōn autem cum templum Apollinism3e7800f1473b4196_0000000000009Apollinis expugnāre vellet, ab Apollinem3e7800f1473b4196_0000000000024Apolline sagittīs est interfectus.

R13BgeoqCkyQZ
Ilustracja interaktywna 1. autor nieznany, „Iuppiter”, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna, 2. Antoine Watteau, „Jowisz i Antiopa”, ok. 1714-1719, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna, 3. Gioacchino Assereto, „Tantalus”, ok. 1630-1640, Galeria sztuki w Auckland, Nowa Zelandia, Wikipedia, domena publiczna, 4. autor nieznany, „Diana”, I wiek, Gliptoteka monachijska, Monachium, Niemcy, Wikipedia, domena publiczna, 5. autor nieznany, „Niobe - Pe.Ia.No. 127”, Galleria Uffizi, Florencja, Włochy, friendsofflorence.org, CC BY 3.0
1
2
3
4
5

1. autor nieznany, „Iuppiter”, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna

2. Antoine Watteau, „Jowisz i Antiopa”, ok. 1714-1719, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna

3. Gioacchino Assereto, „Tantalus”, ok. 1630-1640, Galeria sztuki w Auckland, Nowa Zelandia, Wikipedia, domena publiczna

4. autor nieznany, „Diana”, I wiek, Gliptoteka monachijska, Monachium, Niemcy, Wikipedia, domena publiczna

5. autor nieznany, „Niobe - Pe.Ia.No. 127”, Galleria Uffizi, Florencja, Włochy, friendsofflorence.org, CC BY 3.0

Jacques-Louis David, „Nioba”, 1772, Muzeum Sztuki w Dallas, USA, Wikipedia, domena publiczna
Polecenie 1

Czy lektura tej historii poszła Ci sprawnie i czy zrozumiałeś jej treść? Przekonaj się o tym próbując odpowiedzieć na kilka pytań:
1. Ile dzieci mieli Niobe i Amfion?
2. W jaki sposób Niobe uraziła Latonę?
3. W jaki sposób Diana i Apollo ukarali Niobe?
4. Jaki był koniec córki Tantala oraz jej męża?

R1ZN6lAdgLm9W
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.

Syn Niobe

RqIWofUi1mtPz1
Prezentacja przedstawia widok na rzeźbę pod tytułem „Syn Niobe”, na której to został ukazany w pozycji leżącej młody nagi mężczyzna. Mężczyzna leży oparty o kamień. Ma krótkie włosy, oraz lekko umięśnione ciało. Rzeźba jest pozbawiona stóp oraz dłoni. Twarz syna Niobe pozbawiona jest jakichkolwiek uczuć, usta i oczy są zamknięte. Dodatkowo w prezentacji umieszczono następujące informacje: Artemida i Apollo postanowili zabić dzieci Niobe, która chwaliła się, że jest lepszą matką niż bogini Leto. Wykuty w rzeźbie chłopiec umiera przeszyty strzałą. Autorem prawdopodobnie był Pajonios z Mende. Rzeźbę odnaleziono w 1886 roku w ogrodach Sallusta w Rzymie.
Źródło: online-skills, licencja: CC0.
m3e7800f1473b4196_0000000000005
m3e7800f1473b4196_0000000000006
m3e7800f1473b4196_0000000000007
m3e7800f1473b4196_0000000000008
m3e7800f1473b4196_0000000000009
RoDzN9pkeke431
Rzeźba nieznanego autorstwa pod tytułem „Apollo Sauroktonos”, która została wykonana z marmuru. Rzeźba składa się z dwóch części – figury mężczyzny oraz rzeźby przedstawiającej drzewo. Mężczyzna jest szczupły, ma długie włosy, które są spięte, i jest nagi. Jedną dłoń ma wyciągniętą w stronę widza, drugą ręką opiera się o drzewo na którym znajduje się jaszczurka idąca w górę drzewa. Rzeźba jest koloru blado brązowego i znajduje się w pomieszczeniu z czerwonymi (zniszczonymi) ścianami.
autor nieznany, „Apollo Sauroktonos”, I-II w., marmurowa kopia rzeźby brązowego posągu autorstwa Praksytelesa, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna
m3e7800f1473b4196_0000000000010
m3e7800f1473b4196_0000000000011
m3e7800f1473b4196_0000000000012
m3e7800f1473b4196_0000000000013
m3e7800f1473b4196_0000000000014
m3e7800f1473b4196_0000000000015
m3e7800f1473b4196_0000000000016
m3e7800f1473b4196_0000000000017
m3e7800f1473b4196_0000000000018
m3e7800f1473b4196_0000000000019
m3e7800f1473b4196_0000000000020
m3e7800f1473b4196_0000000000021
m3e7800f1473b4196_0000000000022
m3e7800f1473b4196_0000000000009
m3e7800f1473b4196_0000000000024

Zadania

RMvKmTXMJBPqI
Ćwiczenie 1
Na podstawie przeczytanego tekstu przyporządkuj opisy postaci z imionami. Zetos Możliwe odpowiedzi: 1. bóg, który zabił Amfiona., 2. imię ojca Niobe., 3. bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., 4. najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., 5. brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy. Chloris Możliwe odpowiedzi: 1. bóg, który zabił Amfiona., 2. imię ojca Niobe., 3. bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., 4. najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., 5. brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy. Latona Możliwe odpowiedzi: 1. bóg, który zabił Amfiona., 2. imię ojca Niobe., 3. bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., 4. najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., 5. brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy. Apollo Możliwe odpowiedzi: 1. bóg, który zabił Amfiona., 2. imię ojca Niobe., 3. bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., 4. najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., 5. brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy. Tantal Możliwe odpowiedzi: 1. bóg, który zabił Amfiona., 2. imię ojca Niobe., 3. bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., 4. najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., 5. brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy.

Na podstawie przeczytanego tekstu przyporządkuj opisy postaci z imionami.

bóg, który zabił Amfiona., brat bliźniak Amfiona, syn Zeusa i królewny tebańskiej Antiopy., bogini, której dzieci zostały znieważone przez Niobe., najmłodsza córka Niobe, która nie została zabita przez Dianę., imię ojca Niobe.

Zetos  
Chloris  
Latona  
Apollo  
Tantal  
R1P3vD5APO91K
Ćwiczenie 2
Wskaż osoby, które ukarały Niobe. Możliwe odpowiedzi: 1. Diana i Apollo 2. Tantal i Latona 3. Amfion i Diana 4. Apollo i Amfion.
REFzlmv3f1rPh
Ćwiczenie 3
Czyją żoną była Niobe? Wskaż imię jej męża. Możliwe odpowiedzi: 1. Tantal, 2. Amfion 3. Apollo

Zapoznaj się z XV-wieczną ilustracją rękopisu dzieła Boccaccia O sławnych niewiastach. Przedstawiona scena nie zgadza się z wydarzeniami opisanymi w czytanym tekście Hyginusa. Wskaż zdanie, które jest sprzeczne z ilustracją.

  • Amphion in coniugium Niobam Tantali fīliam accēpit.
  • Amphion ab Apolline sagittīs est interfectus.
  • Apollo fīliōs ēius in silvā vēnantēs sagittīs interfēcit.
R1OZdil0sMchs
Ćwiczenie 4
Wybrane fragmenty historii o Niobe ułóż w odpowiedniej kolejności. Elementy do uszeregowania: 1. Amphion ab Apolline sagittīs est interfectus., 2. Amphion in coniugium Niobam Tantali fīliam accēpit, 3. Amphion prōcreāvit līberōs septem totidemque fīliās, 4. Diana fīliās ēius interfēcit praeter Chloridem

Wybrane fragmenty historii o Niobe ułóż w odpowiedniej kolejności.

  • Amphion in coniugium Niobam Tantali fīliam accēpit
  • Amphion ab Apolline sagittīs est interfectus.
  • Amphion prōcreāvit līberōs septem totidemque fīliās
  • Diana fīliās ēius interfēcit praeter Chloridem

Tria nomina

R1dUwCZI9qL7K1
Audiobook: Tria nomina. Zwróć uwagę na imię autora przeczytanej właśnie historii o Niobe. Twórcą tego i podobnych ekscerptów mitologicznych jest Hygin - starożytny rzymski mitograf. Właściwie pisarz ten miał trzy imiona – nazywał się Gajusz Juliusz Hyginus (łac. Gaius Iulius Hyginus). Złożoność rzymskich imion była czymś nietypowym w starożytności. Wraz ze wzrostem znaczenia rzymskiej republiki i powiększaniem się społeczeństwa, Rzymianie zaczęli korzystać z imion złożonych z trzech części (tria nomina). Z jednej strony chciano odróżniać osoby ze sobą spokrewnione, z drugiej nie rezygnowano z podkreślenia swojego pochodzenia, czy przynależności do ważnego rodu. W okresie republiki i cesarstwa, Rzymianie nosili zazwyczaj właśnie trzy imiona: praenomen – odpowiednik naszego imienia, nomen gentile – środkowe nazwisko rodowe, odpowiednik naszego dzisiejszego nazwiska oraz cognomen (przydomek). Wspomniany wyżej mitograf Hyginus posiada imię Juliusz nie bez powodu – był bowiem wyzwoleńcem innego Juliusza, którego my znamy jako cesarza Oktawiana Augusta. Gdy dziś wspominamy wybitnych starożytnych Rzymian, często używamy zaledwie jednego z trzech imion – najczęściej jest to nomen gentile lub cognomen. Dodatkowo, znamy te imiona w wersji spolszczonej, np. Owidiusz, Cyceron, Horacy. Owidiusz to w rzeczywistości Publius Ovidius Naso, natomiast Horacy to Quintus Horatius Flaccus. Czwartym imieniem było tzw. agnomen. Był to przydomek nadawany ze względu na adopcję lub za zasługi. Imiona kobiece miały związek z imionami ojców – np. córka Marka Tulliusza Cycerona (łac. Marcus Tullius Cicero) miała na imię Tullia. U schyłku republiki zaledwie kilkanaście pierwszych imion (praenomina) było w powszechnym użyciu. W łacińskich utworach starożytnych pisarzy imiona te często funkcjonują w postaci skróconej.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DWy2bFhk7

Źródło: online skills, licencja: CC0.

Wśród najbardziej popularnych imion w postaci skróconej w łacińskich utworach starożytnych pisarzy, to:

Skrót

Praenomen

C.

Gaius

L.

Lucius

M.

Marcus

P.

Publius

Q.

Quintus

T.

Titus

Ti.

Tiberius

Sex.

Sextus

A.

Aulus

D.

Decimus

Cn.

Gnaeus

Sp.

Spurius

M'.

Manius

Ser.

Servius

Ap.

Appius

N.

Numerius

V.

Vibius

Dziewczynkom nadawano imiona pochodzące od nomen gentile ojca – np. córka Marka Tulliusza Cycerona (łac. Marcus Tullius Cicero) miała na imię Tullia. Jeśli w rodzinie było więcej córek, rozróżniano je dodając do imienia określenie Minor (Młodsza), Tertia (Trzecia) itd.

Zadania

ROfm093pR1Tsp
Ćwiczenie 5
Uzupełnij imiona pisarzy rzymskich. 1. Marcus Tullius (Tu uzupełnij) 2. Publiusz (Tu uzupełnij) Maro 3. Publius Ovidius (Tu uzupełnij)

Korzystając z słownika kultury lub encyklopedii uszereguj imiona pisarzy rzymskich.

Caesar, Naso, Iulius, Cicero, Marcus, Publius, Vergilius, Flaccus, Quintus, Ovidius

.................
.................
.................
.................
.................
.................
.................
.................
.................
.................
RWdZo9CaVCu4U
Ćwiczenie 6
Obok łacińskich imion dopasuj ich popularne spolszczone odpowiedniki oraz opisy postaci. Lucius Annaeus Seneca (Minor) 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz
Gnaeus Pompeius Magnus 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz Publius Cornelius Tacitus 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz Titus Maccius Plautus 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz Publius Terentius Afer 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz Lucius Sergius Catilina 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz 1. pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, 2. Terencjusz, 3. Plaut, 4. znakomity historyk rzymski, 5. retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, 6. Katylina, 7. polityk i dowódca wojskowy, 8. Seneka Młodszy, 9. Korneliusz Tacyt, 10. przywódca spisku w 63 r. p.n.e., 11. Pompejusz Wielki, 12. rzymski komediopisarz

Obok łacińskich imion dopasuj ich popularne spolszczone odpowiedniki oraz opisy postaci.

przywódca spisku w 63 r. p.n.e., retor i filozof, wychowawca cesarza Nerona, Pompejusz Wielki, znakomity historyk rzymski, Seneka Młodszy, Korneliusz Tacyt, polityk i dowódca wojskowy, pochodzący z Afryki twórca komedii rzymskiej, Katylina, Terencjusz, Plaut, rzymski komediopisarz

Lucius Annaeus Seneca (Minor) .............................................................................................. ..............................................................................................
Gnaeus Pompeius Magnus .............................................................................................. ..............................................................................................
Publius Cornelius Tacitus .............................................................................................. ..............................................................................................
Titus Maccius Plautus .............................................................................................. ..............................................................................................
Publius Terentius Afer .............................................................................................. ..............................................................................................
Lucius Sergius Catilina .............................................................................................. ..............................................................................................

RvrwH196CTk1B
Ćwiczenie 7
Na podstawie zdobytej w trakcie lekcji wiedzy oraz tabeli z poprzedniej strony, podaj pełne wersje imion zachowując odpowiednia formę. Tekst pochodzi z „O wojnie galijskiej” Juliusza Cezara. 1. Apud Helvētiōs longē nōbilissimus fuit et dītissimus Orgetorix. Is [M.] Tu uzupełnij Messalā, [M.] Tu uzupełnij Pīsōne cōnsulibus rēgnī cupiditāte inductus coniūrātiōnem nōbilitātis fēcit et cīvitātī persuāsit ut dē fīnibus suīs cum omnibus cōpiīs exīrent. 2. Ob eās causās eī mūnītiōnī, quam fēcerat, [T.] Tu uzupełnij Labiēnum lēgātum praefēcit. 3. [P.] Tu uzupełnij Considius, reī mīlitāris perītus, in exercitū [L.] Tu uzupełnij Sullae et posteā in [M.] Tu uzupełnij Crassī fuerat.

Na podstawie zdobytej w trakcie lekcji wiedzy oraz tabeli z poprzedniej strony, podaj pełne wersje imion zachowując odpowiednia formę. Tekst pochodzi z O wojnie galijskiej Juliusza Cezara.

1. Apud Helvētiōs longē nōbilissimus fuit et dītissimus Orgetorix. Is [M.] ............ Messalā, [M.] ............ Pīsōne cōnsulibus rēgnī cupiditāte inductus coniūrātiōnem nōbilitātis fēcit et cīvitātī persuāsit ut dē fīnibus suīs cum omnibus cōpiīs exīrent.
2. Ob eās causās eī mūnītiōnī, quam fēcerat, [T.] ............ Labiēnum lēgātum praefēcit.
3. [P.] .............. Considius, reī mīlitāris perītus, in exercitū [L.] ............ Sullae et posteā in [M.] ............ Crassī fuerat.

Słowniki

Słownik pojęć

Agnomen
Agnomen

dodatkowy przydomek, który bywał wyjątkowo nadawany ze względu na adopcję lub w związku z zasługami danej osoby.

Cognomen
Cognomen

przydomek, który mógł być wspólny dla osób należących do jednego rodu. Najczęściej nawiązywał on do wyglądu lub innych cech charakterystycznych. Charakterystyczną grupę stanowiły również przydomki związane z miejscem pochodzenia lub narodzin.

Nomen gentile
Nomen gentile

odpowiednik dzisiejszego nazwiska, wskazywało ród z którego pochodziła osoba. Stanowiło środkowy element tria nomina – trzech imion, którymi posługiwali się Rzymianie. Imię rodowe było imieniem właściwym Rzymianina.

Praenomen
Praenomen

pierwsze spośród używanych przez Rzymian imion, odróżniało osoby należące do jednego rodu. Zwykle nie było używane osobno – jedynie krewni lub bliscy przyjaciele zwracali się do siebie przy użyciu samego praenomen.

Słownik łacińsko‑polski

RbbvYFsw1T4541
Słownik łacińsko‑polski.
Źródło: online skills, licencja: CC0.

Galeria dzieł sztuki

R7yrXiPGTJ3Ao1
Płaskorzeźba nieznanego autora pod tytułem „Juppiter”, na którym została ukazane popiersie Jupitera. Postać mężczyzny ma krótkie kręcone włosy, koronę z liści, oraz średniej długości zarost. Mężczyzna ma na sobie zbroję, która chroni jego tors. Fotografia płaskorzeźby została wykonana na czerwonym tle.
autor nieznany, „Iuppiter”, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna
Rh0NybgPr7qvQ1
Obraz autorstwa Antonine Watteau pod tytułem „Jowisz i Antiopa”, na którym to znajdują się dwie osoby – mężczyzna i kobieta. Mężczyzna ma ciemną karnację, ma krótkie ciemne włosy, leży na brzuchu. Jedną ręką się podpiera o podłoże, drugą sięga za materiał na którym śpi naga blond włosa, jasnej karnacji kobieta. W tle obrazu widoczne są budowle oraz ciemne chmury. Akcja obrazu dzieje się w nocy.
Antoine Watteau, „Jowisz i Antiopa”, ok. 1714-1719, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna
RoDzN9pkeke431
Rzeźba nieznanego autorstwa pod tytułem „Apollo Sauroktonos”, która została wykonana z marmuru. Rzeźba składa się z dwóch części – figury mężczyzny oraz rzeźby przedstawiającej drzewo. Mężczyzna jest szczupły, ma długie włosy, które są spięte, i jest nagi. Jedną dłoń ma wyciągniętą w stronę widza, drugą ręką opiera się o drzewo na którym znajduje się jaszczurka idąca w górę drzewa. Rzeźba jest koloru blado brązowego i znajduje się w pomieszczeniu z czerwonymi (zniszczonymi) ścianami.
autor nieznany, „Apollo Sauroktonos”, I-II w., marmurowa kopia rzeźby brązowego posągu autorstwa Praksytelesa, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, domena publiczna
RKIGZ1PIxKHz01
Obraz Gioacchino Assereto pod tytułem „Tantalus” przedstawia postać mężczyzny leżącego na ziemi, pod drzewem. Młody mężczyzna ma ciemne, średniej długości włosy, jego genitalia zakryte są ciemnym materiałem, reszta jego ciała jest odkryta. Mężczyzna z niepokojem spogląda w górę, wygląda jakby się czegoś obawiał. Na drugim planie widoczne są owoce – pomarańcze.
Gioacchino Assereto, „Tantalus”, ok. 1630-1640, Galeria sztuki w Auckland, Nowa Zelandia, Wikipedia, domena publiczna
RdE6nu9wnmxRA1
Obraz autorstwa Jacquesa-Louisa Davida pod tytułem „Nioba” prezentuje scenę po bitwie, na której to wśród rannych i zmarłych kroczy młoda blond włosa kobieta, ubrana w białą suknię i czerwoną narzutę. Kobieta jedną rękę ma uniesioną ku górze, próbuje dosięgnąć łucznika siedzącego na chmurze. Z prawej strony znajduje się kobieta leżąca na chmurze – ubrana jest w złoto-niebieską suknię i czerwoną pelerynę. W jednej dłoni trzyma łuk, celuje w jeszcze żyjących ludzi, wybiera sobie kolejną ofiarę.
Jacques-Louis David, „Nioba”, 1772, Muzeum Sztuki w Dallas, USA, Wikipedia, domena publiczna
RTFcJRSvnLpPH1
Rzeźba nieznanego autora pod tytułem „Diana” przedstawi postać młodej kobiety, jej włosy związane są w dwa warkocze, które delikatnie spoczywają na jej piersiach. Reszta włosów zakryta jest czepkiem. Kobieta ubrana jest w długą suknię, podkreślającą jej ciało. Jedna ręka zakryta jest przez materiał, druga ręka swobodnie zwisa wzdłuż ciała. Z lewej strony znajduje się jagnię, które wita się z kobietą – stoi na dwóch łapach i dotyka jej palców. Figura stoi na wysokim cokole.
autor nieznany, „Diana”, I wiek, Gliptoteka monachijska, Monachium, Niemcy, Wikipedia, domena publiczna
Rs5Apl0EF1c7g1
Obraz Luca Penni pod tytułem „Diana łowczyni” prezentuje scenę, w której półnaga rudowłosa kobieta zmierza na polowanie w towarzystwie swojego psa. Kobieta ubrana jest w złotą szatę która zakrywa jej plecy oraz fragment piersi. Na plecach Diana niesie kołczan pełen strzał, w jednej dłoni trzyma łuk, w drugiej zaś strzałę. Obok kobiety biegnie pies o jasnym umaszczeniu. Na drugim planie widoczne są drzewa, w tle widoczna jest góra.
Luca Penni, „Diana łowczyni”, 1550, Luwr, Paryż, Francja, Wikipedia, Domena publiczna
Rip00ufT9yCGK1
Rzeźba nieznanego autora pod tytułem „Niobe – Pe. La. No. 127”, która przedstawia postać kobiety z dzieckiem. Kobieta w średnim wieku, ma długie włosy, ubrana jest w długą suknię oraz szatę. Kobieta jest przerażona, jedną dłonią obejmuje swoje dziecko, próbuje pocieszyć. Dziecko, jest częściowo nagie, ma długie włosy. Rzeźba stoi na wysokim cokole. Fotografia rzeźby została wykonana na tle zielonej ściany
Autor nieznany, „Niobe - Pe.Ia.No. 127”, Galleria Uffizi, Florencja, Włochy, friendsofflorence.org, CC BY 3.0
ROYVMwSFsHJZg1
Obraz autorstwa Giovanniego Battisty Tiepolo pod tytułem „Apollo i Diana” prezentuje parę bogów tytułowych Apolla i Dianę. Mężczyzna ma średniej długości rude włosy, atletycznej budowy sylwetkę, jego półnagi – jego tors jest odkryty, a od pasa w dół nosi szatę. Mężczyzna w jednej dłoni trzyma kołczan wypełniony strzałami, w drugiej dłoni trzyma instrument muzyczny kitharę. Kobieta ma odkryte plecy, oraz długie związane włosy, spogląda w prawo. W tle widoczne są chmury oraz niebo.
Giovanni Battista Tiepolo, „Apollo i Diana”, 1757, Villa Valmarana ai Nani, talesbeyondbelief.com, domena publiczna
R1Qt5cRtWAxnB1
Fresk przedstawia siedzącego mężczyznę na tronie – ma krótkie kręcone włosy oraz średniej długości zarost. Jego tors jest odkryty, zaś od pasa w dół nosi ciemnofioletową chustę. Mężczyzna w jednej dłoni trzyma złoty przedmiot, a w drugiej drzewiec. Na dole fresku widoczny jst czarny kruk, oraz niebieska kula symbolizująca Ziemię. Fresk posiada widoczne zniszczenia, i został stworzony na czerwonej ścianie.
autor nieznany, „Zeus”, Muzeum Archelogiczne w Neapolu, Włochy, Wikipedia, domena publiczna
Rg8HMpD6F5wuD1
Ilustracja przedstawiająca drzeworyt z Niobe, Amfionem i stosem martwych ciał swoich dzieci. Niobe na głowie ma złotą koronę oraz biały welon. Ubrana jest w biało czerwoną suknię, z wielkim smutkiem spogląda na swojego męża – Amfiona, który popełnia samobójstwo - wbija sobie sztylet w serce. Pomiędzy postaciami Niobe i Amfiona znajduje się słońce, którego promienie zamieniły się w ostrza i przebiły ciała dzieci. Akcja dzieje się na zielonym i trawiastym wzgórzu.
„Amphion z martwymi synami”, drzeworyt, 1474, [w:] „ De mulieribus claris” autorstwa Heinrich Steinhöwel, 2011, flickr.com, CC BY 3.0
Ro2qbXFBDe26D1
Replika rzeźby mężczyzny w marmurze z I wieku. Rzeźba znajduje się na tle czarnej ściany. Dzieło jest w kolorze białym. Postać, to mężczyzna w średnim wieku w krótkich włosach z lekko otwartymi ustami. Na jego czole widoczne są zmarszczki. Popiersie „ubrane” jest w szatę oraz koszulę.
„Marek Tuliiusz Cyceron”, I wiek po Chrystusie, Muzeum Kapitolińskie, Rzym, Włochy, i.f1g.fr, CC-BY 3.0
REBU66RTsK0nX1
Rzeźba przedstawiająca twarz mężczyzny w młodym wieku. Posąg jest białego koloru. Znajduje się na zewnątrz na tle starej ściany, która jest obrośnięta mchem. Rzeźba ma ułamaną część nosa.
autor nieznany, „Wergiliusz“, Grób Wirgiliusza w Neapolu, Włochy, Wikipedia, CC BY-SA 2.5
RpxMD4eFwBeyh1
Popiersie autorstwa Ettore Ferrari przedstawia postać Publiusza Owidiusza Naso – rzeźba stoi na wysokim cokole i przedstawia mężczyznę w średnim wieku. Owidiusz ma krótkie włosy, swoją twarz podpiera na dłoni, drugą trzyma się na pasie. Ubrany jest w długą szatę. Pod figurą znajduje się napis OVIDIUS. Fotografia została wykonana na jasnym tle.
Ettore Ferrari, „Publius Ovidius Naso”, Konstanca, Rumunia, Wikipedia, CC BY-SA 3.0
RoSseq7n72QO51
Czarnobiała ilustracja autorstwa Antona von Wernera przedstawia postać Quintusa Horatiusa Flaccusa, siedzącego na tronie. Flaccus został przedstawiony jako łysiejący mężczyzna w podeszłym wieku. Ubrany jest w długą szatę, na której znajduje się klamra i przypięta do niej peleryna. Mężczyzna trzyma w dłoni puchar.
Anton von Werner, „Quintus Horatius Flaccus”, [w:] „Biblioteka wiedzy ogólnej i praktycznej”, t. 5, Lipsk 1905, Wikipedia, domena publiczna
RFgB8UvDwSoe51
Popiersie nieznanego autora przedstawia podobiznę Gajusza Juliusza Cezara. Figura została wykonana z jasno brązowego materiału, o fakturze przypominającej kamień. Cezar ma krótkie włosy, otwarte oczy, widoczne są także zmarszczki mimiczne nad ustami i na czole. Popiersie pozbawione jest większych ubytków, i zostało sfotografowane na tle innych rzeźb.
autor nieznany, „Gajusz Juliusz Cezar”, I w. n.e., Muzeum Grand Palais, Paryż, Francja, Wikipedia, CC BY 2.0

Bibliografia

Józef Korpanty, Mały słownik łacińsko‑polski, Warszawa 2012.

Władysław Kopaliński, Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Warszawa 1978 .

Pierre Grimal, Słownik mitologii greckiej i rzymskiej, Wrocław 2008.

Lidia Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Warszawa 1986.

Jan Parandowski Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań 1989

Władysław Kopaliński Słownik mitów i tradycji kultury, Warszawa, 2003