Temat: Kryzys, reformy i upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej (lekcja powtórzeniowa)

Adresat

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XIII. Rzeczpospolita Obojga Narodów w I połowie XVIII wieku. Uczeń:

1. omawia przyczyny i charakteryzuje przejawy kryzysu państwa w epoce saskiej;

2. charakteryzuje projekty reform ustrojowych Stanisława Leszczyńskiego i Stanisława Konarskiego;

3. omawia zjawiska świadczące o postępie gospodarczym, rozwoju kultury i oświaty;

4. ocenia pozycję międzynarodową Rzeczypospolitej w czasach saskich.

XVI. Rzeczpospolita w dobie stanisławowskiej. Uczeń:

1. podaje przykłady naprawy państwa za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego, w tym osiągnięcia Komisji Edukacji Narodowej;

2. charakteryzuje cele i konsekwencje konfederacji barskiej;

3. sytuuje w czasie obrady Sejmu Wielkiego oraz uchwalenie Konstytucji 3 Maja; wymienia reformy Sejmu Wielkiego oraz najważniejsze postanowienia Konstytucji 3 Maja;

4. wyjaśnia okoliczności zawiązania konfederacji targowickiej i przedstawia jej następstwa;

5. rozpoznaje charakterystyczne cechy polskiego oświecenia i charakteryzuje przykłady sztuki okresu klasycyzmu z uwzględnieniem własnego regionu.

XVII. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku. Uczeń:

1. sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze;

2. przedstawia przyczyny i skutki powstania kościuszkowskiego;

3. rozróżnia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Rzeczypospolitej.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie utrwalają sobie wiadomości z historii Polski XVII i XVIII wieku.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać najważniejsze wydarzenia z historii XVII i XVIII wieku;

• wymieniać kryzysy nękające Polskę w XVIII w. i jakie były próby reform;

• wyjaśniać było znaczenie upadku Rzeczypospolitej dla polskiej historii.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni przypomnieć sobie wiadomości z poprzednich lekcji dotyczących historii Polski w XVII i XVIII wieku. W tym celu mogą skorzystać z materiałów z e‑podręcznika.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel, wprowadzając uczniów w temat lekcji, mówi, że dzisiaj będziemy się starali zapobiec rozbiorom Polski. Sprawdzimy, czy znając historię, bylibyśmy w stanie zapobiec temu, co stało się w II połowie XVIII wieku. Dzieli tablicę na dwie kolumny i w jednej wypisuje problemy i słabości Rzeczypospolitej od XVII wieku, które wymienią uczniowie w toku zajęć. W drugiej kolumnie pojawić się mają propozycje rozwiązania tych problemów – może ona pozostać pusta do fazy podsumowującej, w której zostanie uzupełniona.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wykonali **Ćwiczenie 1**. Następnie pyta uczniów, jakie ważne wydarzenia pamiętają z wojen Polski z jej sąsiadami w XVII wieku. Uczniowie powinni powiedzieć o potopie szwedzkim, obronie Jasnej Góry, Kamieńcu Podolskim, Chocimiu i obronie Wiednia. W razie potrzeby nauczyciel pomaga uczniom w dojściu do odpowiedzi. Nauczyciel następnie zadaje uczniom pytanie o skutki tych wojen dla Rzeczypospolitej. Uczniowie uzupełniają tabelę i wykonują **Ćwiczenie 2**.

2. Nauczyciel przypomina uczniom o czasach saskich i ich konsekwencji dla losów Rzeczypospolitej. Następnie prosi, by uczniowie przypomnieli, jakie problemy miała Polska, których nierozwiązanie przyczyniło się do jej upadku. Uczniowie powinni wymienić liberum veto, słabych władców elekcyjnych, brak stałej armii, pustki w skarbcu, upadek idei demokracji szlacheckiej itp. Uczniowie uzupełniają tabelę i wykonują **Ćwiczenie 3**.

3. Następnie nauczyciel zaczyna dyskusję o czasach Stanisława Augusta Poniatowskiego. Pyta uczniów, jak oceniliby króla? Czy był dobrym władcą, który dbał o Polskę, czy marionetką carycy Katarzyny II? Uczniowie powinni wymienić zasługi króla i próby reform tego okresu oraz kryzysy, problemy i wojny, które były z nimi związane. Uczniowie uzupełniają tabelę i wykonują **Ćwiczenie 4**, **Ćwiczenie 5**, **Polecenie 1** i **Ćwiczenie 6**.

4. Nauczyciel dba o informację zwrotną przekazywaną uczniom podczas rozwiązywania ćwiczeń i wykonywania poleceń.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje zajęcia, a następnie dzieli uczniów na grupy. Mają oni za zadanie wypełnić drugą kolumnę, odpowiadając, w jaki sposób można było rozwiązać pojawiające się problemy i patologie Rzeczypospolitej. Uczniowie powinni wymyślić i podać rozwiązania do każdego z problemów, np. słaba władza królewska – rozwiązanie – zmiana wolnej elekcji na monarchię dziedziczną. Następnie uczniowie wspólnie z nauczycielem omawiają rozwiązania.

2. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 7**. Nauczyciel upewnia się, czy ćwiczenie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Praca domowa

1. Poznałeś już najważniejsze postacie polskiej historii XVIII wieku, wiesz kim byli Tadeusz Kościuszko, Hugo Kołłątaj, Stanisław Staszic, Katarzyna II Wielka. Ale czy wiesz, jak oni wyglądali? Poszukaj ich wizerunków i dowiedz się, jak wyglądała moda w okresie oświecenia.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The Crisis, Reform, and Collapse of the Nobles’ Republic (revision class)

By the eighteenth century, the Polish‑Lithuanian political system became anachronistic. The state was becoming ever weaker. It did not pursue an active foreign policy; it was more of an object than a subject on the international stage. Due to the presence of the liberum veto, the nobility obstructed attempts at reform with ease. One deputy’s vote against a project was enough to dismiss the entire Sejm. The representatives of the nobility oftentimes accepted bribes from foreign powers that wished to keep Poland‑Lithuania weak. Russia had ever more say in the affairs of the country.

When Stanisław II Augustus was elected King, some of the patriotically inclined nobles rebelled against his rule and created the Bar Confederation The part of the military that remained loyal to the King suppressed the rebellion with the aid of Russian forces. Capitalizing upon the opportunity, Russia, Austria, and Prussia conducted the First Partition of Poland in 1772. During the reign of Stanisław II Augustus, a series of reforms was implemented in order to strengthen the state. The ideas of the Enlightenment, popular in the West at the time, started gaining traction. On 3 May 1791, Poland‑Lithuania adopted its Constitution, i.e. the law regulating the state’s political system. Free election and the liberum veto were abolished. The burgess class gained political rights. War against Russia in defense of the Constitution ensued; it resulted in Poland being defeated and the law being repealed, with Russia and Prussia conducting the Second Partition of Poland in 1793. This led to an uprising (insurrection) in 1794. The Polish military, joined by peasants wielding scythes (Kosynierzy), was led by Tadeusz Kościuszko, a hero of the American War of Independence. Despite the initial success against the Russians, a series of defeats followed. Kościuszko, wounded, was taken prisoner. The Russians took over Warsaw. The insurrection failed. In the wake of it, Russia, Austria and Prussia conducted the Third Partition of Poland (1795). The Polish‑Lithuanian state ceased to exist. The Commonwealth was erased from the map of Europe. The last King of the state, Stanisław II Augustus, abdicated, passing his authority onto Catherine II of Russia, then subsequently moved to Russia and died soon afterwards.