Ilustracja przedstawia kolorowy zarys głowy mężczyzny, wokół której znajdują się instrumenty muzyczne, nuty i motyle.
Ważne daty
ok. 1720 – Antonio Vivaldi, Cztery pory roku
1791 – Wolfgang Amadeusz Mozart, Requiem d‑moll
1937 – Carl Orff, Carmina Burana
1969 – John Cage, HPSCHD
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RqCXici7nim1M
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
charakteryzować skład orkiestry symfonicznej;
opisywać różne rodzaje aparatu wykonawczego;
stosować właściwą terminologię muzyczną;
przyporządkowywać dzieło do jego twórcy.
Czym jest aparat wykonawczy ?
Aparat wykonawczy to inaczej instrumenty, przedmioty, które realizują kompozycję według wskazówek kompozytora. Może nim być np. solista, chór, orkiestra symfoniczna, big band. Wraz z biegiem lat zmieniała się popularność niektórych instrumentów, dlatego aparat wykonawczy dostosowywał się do potrzeb danej epoki, nurtu. W XX wieku pomysły kompozytorów zaczęły obejmować nie tylko tradycyjnych wykonawców, ale także muzykę elektroniczną, w której wykorzystuje się gotowe sample bez użycia akustycznych instrumentów.
Skład orkiestry symfonicznej
Przykładem aparatu wykonawczego jest orkiestra symfoniczna oraz wszystkie instrumenty wchodzące w jej skład.
R1PtuSYZXg6dl1
Przykłady różnych aparatów wykonawczych
Najmniejszym aparatem wykonawczym jest solista. Kompozycje przeznaczone na jeden instrument pisane były na przestrzeni wszystkich epok, a z czasem dodano do nich partię akompaniamentuAkompaniamentakompaniamentu, czyli tła utworu. Takie dzieła określa się przez pryzmat wykorzystanych instrumentów wykonujących partię solową i typ akompaniamentu, np. na flet z towarzyszeniem fortepianu, na tenor z basso continuoBasso continuobasso continuo, itp.
R7E4qJlIiZRsA
R1K3ZpBcI4tmt
Wspólne muzykowanie znane było już w kulturze ludowej, w której tworzyły się wiejskie kapele, wykonujące utwory przekazywane drogą ustną. Z czasem grupy muzyków stawały się coraz bardziej profesjonalne. W zależności od ilości muzyków określa się nazwę zespołu. Dwoje muzyków nazwiemy duetem, troje – triem, czworo – kwartetem, pięcioro – kwintetem, itd. Szczególną grupą jest kwartet smyczkowy, który wykształcił się na przestrzeni klasycyzmu i wykorzystywany był także w późniejszych epokach. Największym aparatem wykonawczym jest orkiestra symfoniczna.
R1JijoRidjsPN
Kompozycje mogą wykorzystywać wokalny aparat wykonawczy. Tradycja ludowa wykorzystywała często głos ludzki (tzw. głos biały), a utwory przekazywane były z pokolenia na pokolenie. W kościele chrześcijańskim wykształcił się chorał gregoriańskiChorał gregoriańskichorał gregoriański – forma muzyczna, w której wokaliści wykonują partię melodii unisonoUnisonounisono. Wraz z rozwojem polifonii zmieniał się także rozmiar aparatu wykonawczego form wokalnych, dodawano większą liczbę głosów, co z czasem doprowadziło do powstania popularnego SATB (S – sopran, A – alt, T – tenor, B – bas), czterogłosu, w którym pisana jest większość kompozycji przeznaczonych na chór.
Polecenie 1
Wysłuchaj nagrań i przyjrzyj się zapisowi dwóch Dies Irae. Pierwsze jest sekwencją pochodzącą ze średniowiecza, drugie częścią Requiem Mozarta. Zapisz różnice w aparacie wykonawczym, opisz jak się zmieniał na przestrzeni epok.
R23bl0Yno36fD
RxnmhM6aFPHjE
RPb7oDU4WXdgO
Rrxps6ta8CPnC
Aparat wykonawczy muzyki wokalno‑instrumentalnej obejmuje orkiestrę symfoniczną wraz z chórem. Kompozycje potrafią przyjmować ogromne rozmiary, a potrzebny aparat wykonawczy często zdumiewa swoją złożonością. Przykładem może być Carmina Burana Carla Orffa, w której wykonawcami są: orkiestra symfoniczna z rozbudowaną sekcją rytmiczną (dwa zestawy kotłów, kastanety), dwa fortepiany, ośmiogłosowy chór mieszany, chór chłopięcy i czterech solistów.
R1f7WUhqyePcJ
Współcześnie w skład aparatu wykonawczego mogą wchodzić przedmioty nieprzeznaczone pierwotnie do realizacji muzyki. Jest to związane z eksperymentami Johna Cage`a, który jako pierwszy używał w swoich kompozycjach np. magnetofony.
RVZHZA4h0uUdg
Zadania
R1JLf1vjgcqop
Ćwiczenie 1
RP6hreQk8myAI
Ćwiczenie 2
R1JMJznjq3whM
Ćwiczenie 3
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie akompaniament.
Ćwiczenie 4
RT3UIeSRIu2Oj
RSdDFK4UNobea
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie Basso continuo.
Ćwiczenie 5
R1GuNNmXa4hgH
RqfD9fsINSzJE
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie chorał gregoriański.
RzQMRnsMeHn1A1
Ćwiczenie 6
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie unisono.
R1H10zchCb4sT
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Akompaniament
Akompaniament
partia instrumentalna utworu towarzysząca i podporządkowana partii głównej.
Basso continuo
Basso continuo
w barokowych utworach instrumentalnych lub instrumentalno‑wokalnych: najniższy basowy głos.
Chorał gregoriański
Chorał gregoriański
jednogłosowe śpiewy liturgiczne Kościoła rzymskokatolickiego, ukształtowane na początku VIII w., a przekazane w rękopisach z IX w.
Unisono
Unisono
wykonywanie tej samej melodii przez różne głosy lub instrumenty w identycznych pod względem wysokości dźwiękach.
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RjPmfNjz2cI2E
R1M3SgPtq0A2c
R1K3ZpBcI4tmt
R1JijoRidjsPN
R23bl0Yno36fD
RxnmhM6aFPHjE
Rrxps6ta8CPnC
R1f7WUhqyePcJ
RVZHZA4h0uUdg
Bibliografia
Mieczysław Drobner, Instrumentoznawstwo i akustyka, PWM Warszawa 1960.
Józef Chomiński, Krystyna Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki, PWM Warszawa 1989.