Ważne daty

Budowa i rola klawesynu

Klawesyn jest klawiszowym instrumentem szarpanym, który jest nierozłącznie związany z muzyką barokową. Dzięki szerokiej skali wykorzystywany był do utworów solowych oraz w postaci basso continuoBasso continuobasso continuo jako dopełnienie orkiestryOrkiestraorkiestry. Technika gry przypominała technikę organową, poprzez zaimplementowanie manuałówManuałmanuałów i registrówRegisterregistrów, służących między innymi do transpozycjiTranspozycjatranspozycji dźwięków o oktawęOktawaoktawę w dół lub górę. Na przełomie XVII i XVIII wieku klawesyn zyskał największą popularność i osiągnięto szczyt możliwości i techniki muzyki klawesynowej. W tym okresie do rozwoju tej muzyki przede wszystkim przyczynili się klawesyniści francuscy.

Rola twórców francuskich w rozwoju muzyki klawesynowej

Jacques Champion de Chambonnières (1601‑1672) był klawesynistą dworu paryskiego. Urodził się jako jedynak w muzycznej rodzinie Championów: dziadek Thomas uznawany był za mistrza kontrapunktuKontrapunktkontrapunktu, a ojciec Jacques (kompozytorKompozytorkompozytor) prawdopodobnie dawał synowi pierwsze lekcje gry na klawesynie. Talent Chambonnièresa dostrzeżono na dworze paryskim. W latach 30. XVII wieku był już popularny, najpierw jako instrumentalista, później jako tancerz i kompozytor. Zasłynął głównie dzięki suitomSuitasuitom i chaconnomChaconnechaconnom. Określany jest mianem przedstawiciela francuskiej szkoły klawesynowej.

Chambonnières sponsorował młodym talentom z prowincji pobyt w Paryżu i naukę gry na klawesynie. Wykształcił wielu uzdolnionych muzyków, wśród nich znaleźli się: Charles i François (wuj Françoisa Couperina Le Granda) i Louis (ok. 1626‑1661), który zasłynął jako nadworny muzyk Ludwika XIV i organista w St‑Gervais. Z ponad 200 jego kompozycji, żadna nie została opublikowana za jego życia, zachowały się one jednak w Manuskrypcie Bauyn. W jego dorobku znalazły się głównie suity, lecz reprezentacyjnymi dziełami były chaconny i passacagliaPassacagliapassacaglia. Muzyka Louisa była bardziej różnorodna i złożona pod względem kompozycji niż u swojego nauczyciela, Chambonnièresa.

O edukacji muzycznej Jeana‑Henriego d'Angleberta (1629‑1691) niewiele wiadomo. Prawdopodobnie był uczniem Chambonnièresa, dla którego skomponował tombeauTombeautombeau (utwór upamiętniający osobę zmarłą), co świadczy o jego bliskich kontaktach z królewskim klawesynistą. Karierę rozpoczął w styczniu 1660 roku jako organista w kościele Rue St. Honoré. W sierpniu zastąpił Henriego Dumonta, stając się klawesynistą Philippe`a I, księcia Orleanu i młodszego brata króla. W 1662 przejął obowiązki królewskiego klawesynisty. Jego największym dziełem są cztery suity, wydane w 1689 r. w Paryżu w zbiorze Pièces de clavecin. Zawierał on tablicę ze skróconym zapisem ozdobników barokowych i sposobem ich wykonywania. Notacja d'Angleberta przyjęła się w środowisku kompozytorskim i była powszechnie stosowana w całej Europie.

Znaczenie twórczości Couperina

François Couperin, zwany Le Grand urodził się 10 listopada 1668 roku w Paryżu jako syn Charlesa Couperina, jednocześnie jego pierwszego nauczyciela gry na klawesynie. Zmarł, gdy François miał 10 lat, a jego posadę organisty w kościele Saint‑Gervais przejął Michel Richard Delalande. Couperin odzyskał posadę ojca już w wieku 18 lat, a naukę gry kontynuował u Jacquesa‑Denisa Thomelina, który zaopiekował się młodym Françoisem i traktował go jak własnego syna. W 1690 wydał Pieces d'orgue, zbiór mszyMszamszy organowych, pochwalony przez Delalande, który pomógł mu w skomponowaniu i publikacji dzieła. Przez kolejne trzy lata Couperin zastępował swojego byłego nauczyciela na dworze królewskim, zyskując kontakty z najwybitniejszymi twórcami epoki. W 1713 roku otrzymał królewski przywilej, który pozwolił mu na publikację dzieł, a w 1717 roku uznany był za jednego z najważniejszych kompozytorów dworu królewskiego. W latach 20. XVIII wieku mocno podupadał na zdrowiu. Dzieła klawesynowe Couperina miały wpływ na twórczość późniejszych twórców, m.in. Murice`a Ravela, Johannesa Brahmsa, Richarda Straussa. Jego kompozycje podziwiał nawet sam Johann Sebastian Bach. François Couperin uważany jest za jednego z najważniejszych kompozytorów francuskich baroku. Jego najsłynniejsza książka, L'art de toucher le clavecin (Sztuka gry na klawesynie, opublikowana w 1716 roku), zawiera sugestie dotyczące palcowania, ornamentyki i innych cech techniki klawesynowej. Pisał utwory przeznaczone na orkiestrę kameralną, utwory organowe, a także wydał cztery tomy, zawierające ponad 230 utworów na klawesyn.

Zadania

RO93D8czJYp6Y

Ćwiczenie 4

Zastanów się, czego jeszcze chciałbyś się dowiedzieć w związku z tematem lekcji.

Zastanów się, czego jeszcze chciałbyś się dowiedzieć w związku z tematem lekcji.

Rozpoznaj elementy klawesynu.

.................

.................

.................

Ryb6qgEwFL2yE

Ćwiczenie 7

Zadaj pytania koledze o abstrakt Pièces de clavecin, Jeana-Henriego d'Angleberta.

Zadaj pytania koledze o abstrakt Pièces de clavecin, Jeana-Henriego d'Angleberta.

Zaznacz zbiór z którego pochodzi poniższa ilustracja.

• Pièces de clavecin Jeana-Henriego d'Angleberta
• L'art de toucher le clavecin Françoisa Couperina
• Manuskrypt Bauyn

Słownik pojęć

Słownik pojęć opracowano na podstawie:

encyklopedia.pwn.pl

Galeria dzieł sztuki

RxYAwmtUwwoSH

Dzieło nieznanego autora przedstawia portret Couperina.

Biblioteka muzyczna

Bibliografia

Chomiński J., Wilkowska‑Chomińska K., Historia muzyki, cz. 1, PWM 1989.

Szlagowska D., Muzyka Baroku, Akademia Muz. w Gdańsku, 1998.