509 p.n.e. – Data wypędzenia z Rzymu ostatniego, na poły legendarnego króla, Tarkwiniusza Pysznego; początek republiki rzymskiej
125‑180 n.e. – Przybliżone daty życia Aulusa Gelliusza
1798‑1801 – Czas powstania Świątyni Sybilli w parku przy pałacu Czartoryskich w Puławach
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R4T1xNrynRTyO
III. W zakresie kompetencji społecznych. Uczeń:
3) dostrzega znaczenie języka łacińskiego oraz kultury starożytnej Grecji i Rzymu dla kultury polskiej, europejskiej i światowej;
4) jest świadomy antycznych korzeni kultury polskiej, europejskiej i światowej;
Nauczysz się
tłumaczyć tekst łaciński (Aulus GelliuszAulus GelliuszAulus Gelliusz, Noctes atticae I 19);
opowiadać czym były księgi sybillińskie;
opisywać wyglad świątyni sybilijskiej.
Audiobook - Księgi sybillińskie
R1VhQxUoMQKgVm6971fc97df458b5b_00000000000061
Obrazy przedstawiające Sybillę
RETdkCZ5vUt1w1
Rut0zFB94nzZu1
RtnniJopujgEM1
m6971fc97df458b5b_0000000000006
m6971fc97df458b5b_0000000000006
Mianem sybilli określano w greckiej mitologii kobiety, które pod wpływem boskiego natchnienia potrafiły przepowiadać przyszłość. Postać sybilli przewija się również w legendach rzymskich, w których mowa jest o tak zwanych księgach sybillińskich. Były to teksty w języku greckim zawierające, jak wierzono, proroctwa sybilli dotyczące losów Rzymu, pieczołowicie przechowywane w świątyni Jowisza na wzgórzu kapitolińskim. Pieczę nad księgami sprawowało specjalne kolegium piętnastu kapłanów. Do ksiąg sybillińskich zaglądano, aby zasięgnąć rady bogów w trudnych sytuacjach dziejowych, na przykład podczas wojny albo zarazy. Księgi zostały prawdopodobnie zniszczone w 405 roku naszej ery na rozkaz rzymskiego dowódcy Stylichona. Posłuchaj historii o księgach sybillińskich, przekazanej przez rzymskiego pisarza z II wieku naszej ery, Aulusa Gelliusza. Ex Auli Gelli Noctium Atticarum libri I capitulo XIX: Historia super libris Sibyllinis ac de Tarquinio Superbo rege. In antiquis annalibus memoria super libris Sibyllinis haec prodita est: Anus hospita atque incognita ad Tarquinium Superbum regem adiit novem libros ferens, quos esse dicebat divina oracula; eos velle venundare. Tarquinius pretium percontatus est. Mulier nimium atque inmensum poposcit; rex, quasi anus aetate desiperet, derisit. Tum illa foculum coram cum igni apponit, tris libros ex novem deurit et, ecquid reliquos sex eodem pretio emere vellet, regem interrogavit. Sed enim Tarquinius id multo risit magis dixitque anum iam procul dubio delirare. Mulier ibidem statim tris alios libros exussit atque id ipsum denuo placide rogat, ut tris reliquos eodem illo pretio emat. Tarquinius ore iam serio atque attentiore animo fit, eam constantiam confidentiamque non insuper habendam intellegit, libros tris reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus. Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam postea nusquam loci visam constitit. Libri tres in sacrarium conditi Sibyllini appellati; ad eos quasi ad oraculum quindecimviri adeunt, cum di immortales publice consulendi sunt.
Aulus Gellius de libris Sibyllinis haec narrat
Wersja uproszczona:
Anus incognita ad Tarquinium Superbum regem adit. Novem libros fert, quos divina oracula esse dicit. Hos libros vendere vult. Tarquinius pretium interrogat. Mulier pretium nimis magnum poscit. Rex eam ridet: Stulta es, mulier! – dicit. Tum illa tres libros ex novem igne urit et regem interrogat: Visne reliquos sex libros eodem pretio emere? Sed Tarquinius etiam magis ridet dicitque anum insanire. Mulier alios tres libros urit atque iterum rogat: Eme, rex, tres reliquos libros eodem pretio. Iam Tarquinius intellegit mulierem non stultam, sed sapientem esse. Tres libros reliquos pretio novem librorum emit. Mulier a Tarquinio abit atque postea numquam videtur. Libri tres „Sibyllini” appellati sunt atque in sacrario positi. Ad eos libros quasi ad oraculum quindecimviri adeunt, cum consilium deorum petere volunt.
Oxford Classical Texts: Aulus Gellius: Noctes Atticae, Vol. 1: Libri I–X, Oxford 1968
Aulus Gellius de libris Sibyllinis haec
Wersja uproszczona z objaśnieniami polskimi:
Anusm6971fc97df458b5b_0000000000007Anusincognitam6971fc97df458b5b_0000000000008incognitaadm6971fc97df458b5b_0000000000009ad Tarquinium Superbum regemm6971fc97df458b5b_0000000000010regemaditm6971fc97df458b5b_0000000000011adit. Novem libros fertm6971fc97df458b5b_0000000000012fert, quos divinam6971fc97df458b5b_0000000000013divinaoraculam6971fc97df458b5b_0000000000014oracula esse dicitm6971fc97df458b5b_0000000000015dicit. Hos libros venderem6971fc97df458b5b_0000000000016venderevultm6971fc97df458b5b_0000000000017vult. Tarquinius pretiumm6971fc97df458b5b_0000000000018pretiuminterrogatm6971fc97df458b5b_0000000000019interrogat. Mulierm6971fc97df458b5b_0000000000020Mulier pretium nimism6971fc97df458b5b_0000000000021nimis magnum poscitm6971fc97df458b5b_0000000000022poscit. Rex eam ridetm6971fc97df458b5b_0000000000023ridet wyśmiewa: Stultam6971fc97df458b5b_0000000000024Stulta es, mulier! – dicit. Tum illa tres libros ex novem ignem6971fc97df458b5b_0000000000025igneuritm6971fc97df458b5b_0000000000026urit et regem interrogatm6971fc97df458b5b_0000000000019interrogat: Visnem6971fc97df458b5b_0000000000028Visnereliquosm6971fc97df458b5b_0000000000029reliquos sex libros eodemm6971fc97df458b5b_0000000000030eodem pretio emere? Sed Tarquinius etiamm6971fc97df458b5b_0000000000031etiammagism6971fc97df458b5b_0000000000032magisridetm6971fc97df458b5b_0000000000023ridet dicitque anum insanirem6971fc97df458b5b_0000000000034insanire. Mulier aliosm6971fc97df458b5b_0000000000035alios tres libros urit atque iterumm6971fc97df458b5b_0000000000036iterumrogatm6971fc97df458b5b_0000000000037rogat: Eme, rex, tres reliquos libros eodem pretio. Iam Tarquinius intellegitm6971fc97df458b5b_0000000000038intellegit mulierem non stultam, sed sapientemm6971fc97df458b5b_0000000000039sapientem esse. Tres libros reliquos pretio novem librorum emit. Mulier a Tarquinio abit atque postea numquamm6971fc97df458b5b_0000000000040numquamvideturm6971fc97df458b5b_0000000000041videtur . Libri tres „Sibyllini” appellati sunt atque in sacrariom6971fc97df458b5b_0000000000042sacrario positi. Ad eos libros quasi ad oraculum quindecimvirim6971fc97df458b5b_0000000000043quindecimviri adeunt, cum consiliumm6971fc97df458b5b_0000000000044consilium deorum peterem6971fc97df458b5b_0000000000045petere volunt.
Oxford Classical Texts: Aulus Gellius: Noctes Atticae, Vol. 1: Libri I–X, Oxford 1968
m6971fc97df458b5b_0000000000007
staruszka
m6971fc97df458b5b_0000000000008
nieznana
m6971fc97df458b5b_0000000000009
do
m6971fc97df458b5b_0000000000010
króla
m6971fc97df458b5b_0000000000011
przychodzi
m6971fc97df458b5b_0000000000012
niesie
m6971fc97df458b5b_0000000000013
boskie
m6971fc97df458b5b_0000000000014
wyrocznie
m6971fc97df458b5b_0000000000015
mówi
m6971fc97df458b5b_0000000000016
sprzedać
m6971fc97df458b5b_0000000000017
chce
m6971fc97df458b5b_0000000000018
cenę
m6971fc97df458b5b_0000000000019
pyta
m6971fc97df458b5b_0000000000020
kobieta
m6971fc97df458b5b_0000000000021
zbyt
m6971fc97df458b5b_0000000000022
żąda
m6971fc97df458b5b_0000000000023
wyśmiewa
m6971fc97df458b5b_0000000000024
głupia
m6971fc97df458b5b_0000000000025
ogniem
m6971fc97df458b5b_0000000000026
pali
m6971fc97df458b5b_0000000000019
pyta
m6971fc97df458b5b_0000000000028
czy chcesz
m6971fc97df458b5b_0000000000029
pozostałe
m6971fc97df458b5b_0000000000030
tą samą
m6971fc97df458b5b_0000000000031
jeszcze
m6971fc97df458b5b_0000000000032
bardziej
m6971fc97df458b5b_0000000000023
śmieje się
m6971fc97df458b5b_0000000000034
jest szalona
m6971fc97df458b5b_0000000000035
kolejne
m6971fc97df458b5b_0000000000036
ponownie
m6971fc97df458b5b_0000000000037
prosi
m6971fc97df458b5b_0000000000038
rozumie
m6971fc97df458b5b_0000000000039
mądra
m6971fc97df458b5b_0000000000040
nigdy
m6971fc97df458b5b_0000000000041
jest widziana
m6971fc97df458b5b_0000000000042
świątyni
m6971fc97df458b5b_0000000000043
kolegium piętnastu kapłanów
m6971fc97df458b5b_0000000000044
radę
m6971fc97df458b5b_0000000000045
zasięgnąć
Ex Auli Gelli Noctium Atticarum libri I capitulo XIX
Wersja pełna:
Historia super libris Sibyllinis ac de Tarquinio Superbo rege.
In antiquis annalibus memoria super libris Sibyllinis haec prodita est: Anus hospita atque incognita ad Tarquinium Superbum regem adiit novem libros ferens, quos esse dicebat divina oracula; eos velle venundare. Tarquinius pretium percontatus est. Mulier nimium atque inmensum poposcit; rex, quasi anus aetate desiperet, derisit. Tum illa foculum coram cum igni apponit, tris libros ex novem deurit et, ecquid reliquos sex eodem pretio emere vellet, regem interrogavit. Sed enim Tarquinius id multo risit magis dixitque anum iam procul dubio delirare. Mulier ibidem statim tris alios libros exussit atque id ipsum denuo placide rogat, ut tris reliquos eodem illo pretio emat. Tarquinius ore iam serio atque attentiore animo fit, eam constantiam confidentiamque non insuper habendam intellegit, libros tris reliquos mercatur nihilo minore pretio, quam quod erat petitum pro omnibus. Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam postea nusquam loci visam constitit. Libri tres in sacrarium conditi „Sibyllini” appellati; ad eos quasi ad oraculum quindecimviri adeunt, cum di immortales publice consulendi sunt.
Oxford Classical Texts: Aulus Gellius: Noctes Atticae, Vol. 1: Libri I–X, Oxford 1968
Historia super [de] libris Sibyllinis ac de Tarquinio Superbo rege
Wersja pełna z objaśnieniami łacińskimi:
In antiquis [veteribus] annalibus [libris historicis] memoria [historia] super [de] libris Sibyllinis haec prodita [tradita] est: Anus [femina aetate provectior] hospita [cf. hospes] atque incognita [ignota] ad Tarquinium Superbum regem adiit [advenit] novem libros ferens, quos esse dicebat divina oracula [dicta deorum]; eos velle venundare [vendere]. Tarquinius pretium percontatus [interrogravit] est. Mulier nimium [plus quam oportet] atque inmensum [quod metiri non potest] poposcit [rogavit]; rex, quasi anus aetate desiperet [insaniret], derisit. Tum illa foculum [parvum focum] coram cum igni apponit, tris [tres] libros ex novem deurit [urit, igne perdit], igne et, ecquid [an] reliquos [ceteros] sex eodem pretio emere vellet, regem interrogavit. Sed enim Tarquinius id multo risit magis [id multo magis risit] dixitque anum iam procul dubio delirare [insanire]. Mulier ibidem [in eodem loco] statim tris [tres] alios libros exussit [igne perdidit] atque id ipsum denuo [iterum] placide rogat, ut tris [tres] reliquos [ceteros] eodem illo pretio emat. Tarquinius ore [vultu] iam serio atque attentiore animo fit, eam constantiam confidentiamque non insuper habendam [spernendam] intellegit, libros tris [tres] reliquos [ceteros] mercatur [emit] nihilo minore pretio, quam quod erat petitum [rogatum] pro omnibus. Sed eam mulierem tunc a Tarquinio digressam postea nusquam [nullo loco] loci visam constitit [notum erat]. Libri tres in sacrarium [templum] conditi „Sibyllini” appellati; ad eos quasi ad oraculum quindecimviri [quindecim sacerdotes] adeunt, cum di immortales publice consulendi sunt.
Oxford Classical Texts: Aulus Gellius: Noctes Atticae, Vol. 1: Libri I–X, Oxford 1968
Zadania
R1D38azR0PaVi
Ćwiczenie 1
RwZ9ZvkLFLFQl1
R1eUs9I8o1BZl
Ćwiczenie 2
Polecenie 1
Przypatrz się ilustracji i spróbuj odczytać znajdujące się na niej wyrazy łacińskie. Zwróć uwagę, że podane jest imię własne Sybilli, którego nie wymienił Aulus Gelliusz w swojej opowieści: Amalthea. Również przydomek króla jest tutaj inny: nie superbus („pyszny”), a priscus („stary”).
RbSmdjPXf6Beb1
Inna wersja zadania
Na podstawie wysłuchanego audiobooka omów, czym są księgi Sybilińskie.
R1Rccz81FvqJT
Ćwiczenie 3
Świątynia Sybilli w Puławach
R1FGrsdnVnamn
RQwOjL2IsKHO8
Rh00FO2qkbTLn
REgVkX5hNXxKP
RzgSphanFtO4G
R19a19LXehXon
Ćwiczenie 4
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz rzeczowniki z odpowiadającymi im przymiotnikami. anus Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita Tarquinius Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita oracula Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita pretium Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita libri Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz rzeczowniki z odpowiadającymi im przymiotnikami. anus Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita Tarquinius Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita oracula Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita pretium Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita libri Możliwe odpowiedzi: 1. magnum, 2. Superbus, 3. reliqui, 4. divina, 5. incognita
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz rzeczowniki z odpowiadającymi im przymiotnikami.
divina, reliqui, magnum, incognita, Superbus
anus
Tarquinius
oracula
pretium
libri
ROqol3maoEMCH
Ćwiczenie 5
RXC99hcDsk4Ws
Ćwiczenie 6
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz osoby z czynnościami, które wykonują. Anus incognita Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Tarquinius rex Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Oracula Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Quindecimviri Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet.
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz osoby z czynnościami, które wykonują. Anus incognita Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Tarquinius rex Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Oracula Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet. Quindecimviri Możliwe odpowiedzi: 1. consilium deorum petunt., 2. in sacrario posita sunt., 3. libros vendere vult., 4. mulierem ridet.
Na podstawie tekstu Gelliusza połącz osoby z czynnościami, które wykonują.
in sacrario posita sunt., libros vendere vult., mulierem ridet., consilium deorum petunt.
Anus incognita
Tarquinius rex
Oracula
Quindecimviri
R9t5mQaWFasEr
Ćwiczenie 7
Polecenie 2
Przeczytaj ponownie tekst Gelliusza o księgach sybillińskich i obejrzyj raz jeszcze animację dotyczącą świątyni Sybilli w Puławach. Zastanów się i opisz w kilku zdaniach, dlaczego ten budynek zaczęto nazywać właśnie świątynią Sybilli, a także co oznacza napis nad wejściem do tej „świątyni”.
RsSbbk2Xaprrq
Słowniki
Słownik pojęć
Aulus Gelliusz
Aulus Gelliusz
pisarz rzymski z II w. n.e., autor Nocy attyckich.
„Noce attyckie”
„Noce attyckie”
dzieło Aulusa Gelliusza należące do gatunku poikilografii, czyli „literatury rozmaitości”, która była bardzo popularna w I i II wieku naszej ery. Składa się z ok. 400 krótkich rozdziałów dotyczących różnorodnych tematów: literatury, filozofii, językoznawstwa, historii, prawa i obyczajów, a nawet matematyki, medycyny czy astronomii.
Sybilla
Sybilla
w starożytnej Grecji określano w ten sposób kobiety, które – jak wierzono – posiadały moc przepowiadania przyszłości.
Izabela Czartoryska
Izabela Czartoryska
(03.03.1746‑17.06.1835)–polska arystokratka doby oświecenia, żona księcia Adama Kazimierza Czartoryskiego, przez którego weszła do stronnictwa politycznego Familii, w okresie Sejmu Czteroletniego związana ze Stronnictwem Patriotycznym.Pisarka, mecenaska sztuki, kolekcjonerka pamiątek historycznych, które gromadziła zarówno w Polsce jak i podczas swoich licznych podróży po Europie. Po utracie przez Polskę niepodległości utworzyła pierwsze polskie muzeum w Świątyni Sybilli w Puławach, które wraz ze zbiorami również założonego przez nią w Puławach Domu Gotyckiego stały się zaczątkiem obecnego Muzeum Czartoryskich w Krakowie.
Tarkwiniusz Pyszny
Tarkwiniusz Pyszny
ostatni, na poły legendarny król Rzymu. Jego wypędzenie w roku 509 p.n.e. stało się początkiem rzymskiej republiki.
Słownik łacińsko‑polski
R14Vvza6GlmPtm6971fc97df458b5b_00000000000491
m6971fc97df458b5b_0000000000049
m6971fc97df458b5b_0000000000049
annales, -ium (m.) roczniki (zapiski prowadzone wg kolejnych lat)
annalis, -is, -e doroczny, coroczny
ōrāculum, -i (n.) wyrocznia
superbus, -a, -um dumny, pyszny
Tarquinius Superbus Tarkwiniusz Pyszny
Galeria dzieł sztuki
RETdkCZ5vUt1w1
Rut0zFB94nzZu1
RtnniJopujgEM1
RbSmdjPXf6Beb1
RwZ9ZvkLFLFQl1
Bibliografia
Kopaliński W., Słownik wyrazów obcych i zwrotów obcojęzycznych, Wiedza Powszechna, Warszawa 1978
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
L. Winniczuk (red.), Słownik kultury antycznej, Wiedza Powszechna, Warszawa 1986.
J. Wikarjak, Gramatyka opisowa języka łacińskiego, Państwowe Wydawnictwo Naukowe, Warszawa 2013.
J. Pignatelli, „Novissimae Consultationes Canonicae”, 1719, Bawarska Biblioteka Państwowa