Sięgaj, gdzie wzrok nie sięga...

Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale Jana Stefaniego

Kontekst historyczny

Premiera opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale Jana Stefaniego miała miejsce pierwszego marca 1794 roku w Teatrze Narodowym w Warszawie. Był to czas wyjątkowo burzliwych wydarzeń dla Polski - w latach 1788‑1792 obradował Sejm Czteroletni, który w 1791 roku uchwalił rewolucyjną Konstytucję Trzeciego Maja; obecnie przyjmuje się, iż była to druga nowoczesna konstytucja na świecie (i pierwsza w Europie).

RbHfdImIStKmi1

Obraz przedstawia uchwalenie Konstytucji 3 maja 1791 roku. W dużym pomieszczeniu znajduje się mnóstwo ludzi. Sala jest prostokątna, ma dużo okien. Postaci siedzą na trybunach na podniesieniu inny na ławkach pod nimi. Na tronie siedzi król, który jest główną postacią dzieła.

Fabuła i treści patriotyczne opery Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale

Autorem libretta opery jest Wojciech Bogusławski, który jest dziś określany jako ojciec polskiego teatru. Był dyrektorem Teatru Narodowego w Warszawie.

Fabuła opery nie może być oceniana bez kontekstu. Sama w sobie nie zawiera treści kontrowersyjnych czy patriotycznych - te znajdują się w wypowiedziach bohaterów. Kluczowe dla znaczenia całego dzieła stały się wykonywane przez bohaterów arie, które potem śpiewano na ulicach podczas insurekcji kościuszkowskiej w 1794 roku.

R19CKqJda4bcs1

Fotografia przedstawia scenę z opery „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale”. Scena wypełniona jest postaciami przebranymi w stroje góralskie i krakowiaka. Po prawej stronie zdjęcia tańczą kobiety, po lewej stronie tańczą mężczyźni, Po środku zdjęcia znajduje się mężczyzna w długim płaszczu na guziki, który ma skierowaną głowę w kierunku mężczyzn.

Muzyka w operze Cud mniemany, czyli Krakowiacy i górale

Z punktu widzenia muzyki, Cud mniemany... bywa nazywany operą, operą komiczną, śpiewogrą, a także wodewilem. Jest to spowodowane charakterem dzieła, a także pewnym problemem z dokładną klasyfikacją (przykładowo śpiewogra, czyli singpiel, to adaptowana forma wodewilu). Ważniejszą kwestią jest jednak warstwa muzyczna; same arie są na tyle proste, że były śpiewane na ulicach Warszawy jako pieśni, a nawet traktowane jako piosenki. Ludowość jest kreowana nie tylko poprzez użycie charakterystycznej dla polskich tańców (głównie mazura, krakowiaka i poloneza) rytmiki, ale także melodyki, która miejscami mocno nawiązuje do rodzimych pieśni, a miejscami jest wręcz ich kalką. Z historycznego punktu widzenia spowodowało to wyjątkowo ciekawe zjawisko: obecnie nie ma możliwości ustalenia, które z melodii są pochodzenia ludowego, a które stworzył Stefani, gdyż premiera odbiła się na tyle szerokim echem, iż opera stała się znana także wśród kręgów chłopskich i na wsiach. To spowodowało, że wiele z arii oraz pieśni z uwagi na swoją prostą melodyjność i patriotyczny tekst upowszechniło się i w pewnym sensie stało ludowymi.

RCQEWq2HMUoxu1

Fotografia przedstawia scenę z opery „Cud mniemany, czyli Krakowiacy i Górale” (akt III, scena 6). Na zdjęciu znajdują się trzy kobiety po prawej stronie i dwóch mężczyzn po lewej stronie. Kobiety ubrane są w długie suknie oraz kapelusze lub czepki. Mężczyźni są w góralskich strojach. Znajdują się w miasteczku na ulicy. Kobieta i mężczyzna wskazują lewą rękę w stronę kobiety wychodzącej z domu.