Temat: Podstawowe formy powierzchni Ziemi wyróżnione na mapach

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa V

III. Lądy i oceany na Ziemi: rozmieszczenie lądów i oceanów, pierwsze wyprawy geograficzne.

Uczeń:

3) wskazuje na mapie wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i akweny morskie na trasach pierwszych wypraw geograficznych.

Cel lekcji

Uczniowie poznają wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi.

Kryteria sukcesu

• wymienisz wielkie formy ukształtowania powierzchni Ziemi i  formy dna oceanicznego;

• określisz ich cechy charakterystyczne;

• wskażesz je na mapie.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Praca z tekstem oraz praca z multimediami.

Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• program Google Earth;

• mapa fizyczna świata;

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel na tablicy interaktywnej wyświetla zdjęcia przedstawiające różne formy powierzchni Ziemi: góry, wyżyny i niziny.

Realizacyjna

1. Uczniowie na podstawie materiału zawartego w abstrakcie w zeszytach zapisują definicje następujących pojęć:

• depresja;

• nizina;

• wyżyna;

• góry.

Wskazane przez nauczyciela osoby odczytują swoje notatki na forum klasy.

2. Nauczyciel prosi uczniów, aby przyjrzeli się mapie fizycznej świata i, korzystając ze skali barw hipsometrycznych, określili kolor gór, wyżyn, nizin i depresji. Uczniowie podchodzą kolejno do mapy i odczytują przykłady wielkich form powierzchni Ziemi.

3. Nauczyciel uruchamia program Google Earth i prezentuje wskazane na mapie fizycznej świata obszary – góry (np. Alpy), wyżyny (np. Wyżynę Krakowsko‑Częstochowską) oraz niziny (np. Nizinę Wielkopolską).

4. Uczniowie, pracując w parach i posługując się atlasami geograficznymi i zasobami internetu, sprawdzają swoją znajomość wielkich form powierzchni Ziemi w Europie: zadają sobie wzajemnie po 10 pytań (raz jedna osoba, raz druga), odnoszących się do lokalizacji wybranych obszarów na mapie. Za każdą poprawną odpowiedź zostaje przydzielony 1 punkt. Wygrywa ta osoba z pary, która zbierze więcej punktów. Przykładowe pytanie: Na jakim kontynencie znajduje się Wyżyna Tybetańska? Wskaż ją na mapie.

5. Nauczyciel na tablicy interaktywnej wyświetla ćwiczenie interaktywne polegające na przyporządkowaniu podanych przykładów form powierzchni Ziemi do ich określonych typów (gór, wyżyn, nizin i depresji). Ochotnicy lub wskazani przez nauczyciela uczniowie rozwiązują je na forum klasy. Uczniowie mogą korzystać z atlasów geograficznych

6. Nauczyciel prezentuje grafikę „Formy ukształtowania dna oceanicznego”. Poszczególne formy wskazuje na mapie fizycznej świata. Uczniowie wyszukują w abstrakcie objaśnienia następujących terminów:

• szelf kontynentalny;

• stok kontynentalny;

• basen oceaniczny;

• rów oceaniczny.

Zapisują je w zeszytach.

7. Uczniowie, pracując w parach, na mapie fizycznej świata wskazują grzbiety, rowy i baseny oceaniczne. Wymieniają ich nazwy, określają głębokości.

8. Nauczyciel wyjaśnia pojęcie krzywej hipsograficznej powierzchni Ziemi i wspólnie z uczniami analizuje jej schemat.

Podsumowująca

1. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenia interaktywne: sprawdzają znajomość wybranych pojęć (ćwiczenie z fiszkami) oraz poszczególnych form powierzchni ziemi i form dna oceanicznego (gra w jednorękiego bandytę).

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów w czasie zajęć, biorąc pod uwagę ich aktywność i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Basic forms of the Earth’s surface marked on maps

Taking into account absolute and relative altitudes, geographers divided the surface of our planet to variety of landforms (concerning bottoms of the sea and the ocean as well), differing in some aspects. First of all, they distinguished the mountains, highlands, lowlands and depressions on land, and continental shelfs, continental slope, oceanic basins and oceanic trenches below sea level.

Lowlands are flat or slightly sculpted areas with altitudes not exceeding 300 m above sea level, with occurrences of depressions, i.e. areas lying below sea level. Areas with absolute altitudes exceeding 300 m above sea level and relative altitudes below 300 m are considered highlands. However, in many countries, including Poland, the value separating lowlands from highlands is 200 m above sea level which results from the fact in specific environmental conditions, apart from altitude, geological structure is also taken into account. Elevation of highlands above sea level varies; majority of European highlands lie at 300‑600 m above sea level.
The mountains are landforms with greatly varied sculpture, high inclination of slopes, and relative altitude above 300 m, in relation to adjacent valleys. Due to relative hight and absolute hight the mountains are categorised to low, medium and high.

At the junction of continents and adjacent seas or oceans, a continental shelf is a typical landform, being a flooded part of a continent. This shelf stretches down to 200 m below sea level where it ends abruptly and transforms into continental slope with significant angle of inclination which constitutes a transitional form between continent and deeper ocean.

One of the most widespread zones of deep ocean (about 50% of the Earth’s surface) are oceanic basins. Their bottoms lie at the depth of 3000‑6000 m below sea level. Other deep structures in the ocean bottom are oceanic trenches which are elongated depressions with depth reaching more than 6000 m.
Landform percentage in total surface of the Earth is illustrated by a hypsographic curve.

Land morphology may also be shown as a cross section along a selected line. Such diagram is a very good imaging of altitude differences between different landforms located along the relevant line. This type of diagram is called hypsometric profile. The profile is constructed according to a contour line map. The vertical axis shows values of absolute altitudes, and the horizontal axis shows distances according to the scale of the map which constituted a base for construction of such profile.