Temat: Historyczne poglądy na kształt Ziemi

Adresat

Uczeń klasy I liceum ogólnokształcącego i technikum (zakres podstawowy)

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

1. Korzystanie z planów, map fizycznogeograficznych i społeczno‑gospodarczych, fotografii, zdjęć lotniczych i satelitarnych, rysunków, wykresów, danych statystycznych, tekstów źródłowych, technologii informacyjno‑komunikacyjnych oraz geoinformacyjnych w celu zdobywania, przetwarzania i prezentowania informacji geograficznych.

Wymagania szczegółowe

II. Ziemia we Wszechświecie: Ziemia jako planeta, następstwa ruchów Ziemi, ciała niebieskie, Układ Słoneczny, budowa Wszechświata. Uczeń:

1. charakteryzuje Ziemię jako planetę Układu Słonecznego.

Cel lekcji:

Uczniowie dowiadują się, jak na przestrzeni wieków kształtowały się poglądy na kształt Ziemi i jej rolę we Wszechświecie.

Kryteria sukcesu

• przedstawisz historię zmian poglądów na temat kształtu Ziemi i jej miejsca we Wszechświecie;

• wymienisz dowody na kulisty kształt Ziemi;

• podasz najważniejsze informacje o kształcie i rozmiarach Ziemi;

• wskażesz Gwiazdę Polarną na niebie;

• opiszesz położenie Ziemi w Układzie Słonecznym i w Galaktyce.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Środki dydaktyczne

• komputery z dostępem do internetu oraz zainstalowanym przed lekcją programem Stellarium (program wymaga instalacji na dysku);

• zasoby multimedialne zawarte w lekcji „Historyczne poglądy na kształt Ziemi” w e‑podręczniku;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Metody/formy pracy

• metody problemowe: rozmowa kierowana, dyskusja dydaktyczna;

• metody eksponujące: prezentacja;

• metody programowane: z użyciem komputera, z użyciem e‑podręcznika;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe.

• formy pracy: indywidualna, w parach, zbiorowa.

Fazy lekcji

Wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel lekcji, informuje uczniów o jej planowanym przebiegu.

2. Następnie zapisuje na tablicy lub tablicy interaktywnej temat lekcji. Uczniowie notują go w zeszytach.

Realizacyjna

1. Omówienie ewolucji poglądów na temat kształtu Ziemi, zilustrowane prezentacją zasobów znajdujących się w galeriach 1 i 2 załączonych w lekcji „Historyczne poglądy na kształt Ziemi”.

2. Dyskusja na forum całej klasy na temat dowodów na kulisty kształt Ziemi oraz na temat przyczyn, dla których ludzkość początkowo błędnie uważała Ziemię za płaską.

3. Demonstracja zależności wysokości Gwiazdy Polarnej nad horyzontem od szerokości geograficznej miejsca obserwacji. Nauczyciel najpierw prezentuje infografikę załączoną do lekcji, zapoznając uczniów z położeniem Gwiazdy Polarnej na niebie. Następnie prezentuje materiał multimedialny, wyjaśniający jak przy pomocy programu Stellarium można symulować położenie Gwiazdy Polarnej na niebie dla różnych szerokości geograficznych.

4. Następnie uczniowie zapoznają się z podstawowymi funkcjami programu Stellarium (np. okno lokalizacji, okno ustawienia czasu, linie gwiazdozbiorów) starając się jednocześnie znaleźć Gwiazdę Polarną oraz Mały i Wielki Wóz. Nauczyciel wyjaśnia wątpliwości i pomaga uczniom w opanowaniu podstawowej obsługi programu.

5. Indywidualna praca uczniów, ewentualnie – praca w parach. Uczniowie, w celu sprawdzenia na ile zrozumieli metodę przedstawioną w materiale multimedialnym, wykonują ćwiczenia interaktywne sprawdzające stopień przyswojenia wiedzy z lekcji. Nauczyciel sprawdza, czy prawidłowo wykonali ćwiczenie i pomaga uczniom, którzy mają z nim problem.

Podsumowująca

1. Ostatnim etapem jest krótkie podsumowanie lekcji służące usystematyzowaniu i utrwaleniu wiadomości, wyjaśnieniu ewentualnych niejasności oraz uzupełnieniu notatek.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pracę domową polegającą na zaobserwowaniu Gwiazdy Polarnej na niebie według wskazówek zawartych w poleceniu w lekcji w e‑podręczniku.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Historical views on the Earth’s shape

Earth is one of the right planets circling the Sun – our closest star. In the galaxy, called the Milky Way, where our Solar System is located, a few hundred of billions of other star have been observed. Many of them are encircled by planets. Most probably, that part of the Univers which we are able to observe contains a few hundred of billions of other galaxies.

For years people have bothered with questions related to the world around and above. They kept wondering: what is Earth? what is its shape and size? In the beginning, they found their answers not by scientific research, but using their own senses to observe what more often than not led them to incorrect conclusions. They would claim that the surface of the Earth is flat or almost flat, being unable to perceive the spherical shape of our planet. People were under impression that the Sun is much smaller in size than the Earth. They were not able to evaluate the distance between the Sun and our planet, thus erring in determining its actual size. What our ancestors saw over their heads during day and night was perceived by them to be a section of a sphere, namely half a sphere, seen from the inside, from a flat surface of the Earth.

Not so long ago, people could not imagine that the Earth looks like a sphere. This changed with some specific observations, such as observation of the horizon, Moon eclipses, vessels coming away from a harbour with calm sea, observation of an angle of the North Star over the horizon and, finally, journeys around the world and space travel proved that the Earth is a sphere or at least its shape closely resembles a sphere.

The first one to determine the Earth’s circumference was Eratosthenes who did it in 230 BC. He published the results of his measurements in his work “On the measurement of the Earth” which was subsequently lost but became know through some other writers. It is believed that Eratosthenes determined the Earth’s circumference in the range from 39,690 km (24,662 mi) to 46,620 km (28,968 mi). Until now, the method Eratosthenes applied has been used for accurate measurements of the Earth. He completes measurements during the summer solstice. He compared lengths of shadows cast at noon in Syene (modern Aswan, Egypt) and in Alexandria. Consequently, he observed that sun rays in Syene reached the bottom of a deep well, i.e. their direction was vertical which meant the Sun was directly overhead. At the same time in Alexandria, located on the very same meridian, according to Eratosthenes, sun rays fell at an angle of 7.2 degrees (which makes 1/50 of a full angle). Eratosthenes also knew that the distance between Syene and Alexandria was about 5000 stadia (about 800 km / 497 mi). He concluded that the Earth’s circumference should be 50 times that which was about 40,000 km (24,855 mi). In reality, the Earth’s circumference measures about 40,025 km (24,870 mi), and its average radius is 6,371 km (3,959 mi).