Ilustracja przedstawia kolorowe nutki w formie rozrzuconych klocków - różowe po lewej stronie i pomarańczowe po prawej stronie. Na środku napis: Wielkie przemeblowanie - o muzyce przełomu XIX i XX wieku
Ilustracja przedstawia kolorowe nutki w formie rozrzuconych klocków - różowe po lewej stronie i pomarańczowe po prawej stronie. Na środku napis: Wielkie przemeblowanie - o muzyce przełomu XIX i XX wieku
Wielkie przemeblowanie - o muzyce przełomu XIX i XX wieku
Źródło: tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Przejdźmy do tematu
Muzyka XIX wieku
W drugiej połowie XIX wieku zaczęły się pojawiać pierwsze symptomy nowych rozwiązań w muzyce. Wielkim wizjonerem okazał się Ryszard Wagner.
Polecenie 1
Obejrzyj film o muzyce XIX wieku.
RHl8oNuwf3pn0
Film pt. Z muzyką przez wieki - XIX wiek.
Film pt. Z muzyką przez wieki - XIX wiek.
Z muzyką przez wieki - XIX wiek, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Z muzyką przez wieki - XIX wiek, licencja: CC BY 3.0.
RB2MbBsKCjqY7
Ćwiczenie 1
Dopasuj informacje do kompozytorów
Dopasuj informacje do kompozytorów
Muzyka XX wieku
Cechą charakterystyczną muzyki XX wieku jest ciągłe poszukiwanie nowości i inności, łamanie zasad. Często źródłem inspiracji był folklor muzyczny. Wykształciły się nowe kierunki: impresjonizmImpresjonizmimpresjonizm i ekspresjonizmEkspresjonizmekspresjonizm. Powstały nowe muzyczne koncepcje: dodekafoniaDodekafoniadodekafonia, serializmSerializmserializm i dziesiątki innych.
Impresjonizm - muzyka wrażenia
Nowe zjawiska w muzyce XX wieku związane są z wrażeniami plastycznymi, obecnymi w twórczości Claude’a Debussy’ego [czytaj: kloda debiuseego]. Kierunek w sztuce, zwany impresjonizmem, wpłynął na twórczość kompozytora, który, podobnie jak malarze, starał się uchwycić nieustannie zmieniającą się rzeczywistość i utrwalić subiektywne, ulotne wrażenia, jakie w nich wywoływała.
R1W7SiXlRYX86
Zdjęcie Claude'a Debussy’ego. Kompozytor jest dość potężnym mężczyzną, z kędzierzawymi włosami, wąsami i brodą. Ubrany jest elegancko w białą koszulę i surdut, pod szyją ma muszkę. Pod punktami aktywnymi znajdują się informacje dodatkowe: 1. Achille-Claude Debussy Urodzony: 22 sierpnia 1862 w Saint-Germain-en-Laye Zmarł: 25 marca 1918 w Paryżu Francuski kompozytor, przedstawiciel impresjonizmu muzycznego. 2. Dorobek kompozytorski Claude’a Debussy’ego to 289 dzieł, w tym: 106 pieśni, 13 utworów, zaliczanych do muzyki chóralnej, dwie symfonie, 1 koncert, 24 utwory zaliczane do muzyki kameralnej, 5 oper, 3 balety, 117 utworów na fortepian i 18 innych form orkiestralnych.
Zdjęcie Claude'a Debussy’ego. Kompozytor jest dość potężnym mężczyzną, z kędzierzawymi włosami, wąsami i brodą. Ubrany jest elegancko w białą koszulę i surdut, pod szyją ma muszkę. Pod punktami aktywnymi znajdują się informacje dodatkowe: 1. Achille-Claude Debussy Urodzony: 22 sierpnia 1862 w Saint-Germain-en-Laye Zmarł: 25 marca 1918 w Paryżu Francuski kompozytor, przedstawiciel impresjonizmu muzycznego. 2. Dorobek kompozytorski Claude’a Debussy’ego to 289 dzieł, w tym: 106 pieśni, 13 utworów, zaliczanych do muzyki chóralnej, dwie symfonie, 1 koncert, 24 utwory zaliczane do muzyki kameralnej, 5 oper, 3 balety, 117 utworów na fortepian i 18 innych form orkiestralnych.
Claude Debussy
Źródło: zpe.gov.pl.
Debussy wyznaczył nowe horyzonty dla muzyki, o czym świadczyły chociażby jego wypowiedzi: Nie wierzę już we wszechmoc waszego odwiecznego: do re mi fa sol la si do… Nie trzeba tego usuwać, ale dać mu odpowiednie towarzystwo… (słowa wypowiedziane podczas rozmowy z Albertem Giraud [czytaj: żiru] - belgijskim poetą).
Polecenie 2
Wysłuchaj fragmentu utworu Popołudnie FaunaClaude`a Debussy`ego. Opisz wrażenia towarzyszące podczas odsłuchu.
RizD5K5Vhc4Zs
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Faun”, autorstwa Arnolda Böcklina. Faun (w połowie człowiek, w połowie kozioł) leży na łące. Obok niego leżą flet i nuty. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje i pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Dodatkowe informacje 1. Doskonałą ilustracją jego muzyki jest utwór orkiestrowy: Preludium do Popołudnia Fauna 2. Debussy skomponował tę słynna kompozycję w 1894 roku, będąc pod wrażeniem wiersza francuskiego liryka Mallarmego. Utwór ukazuje rozmarzonego fauna, który pożądliwym wzrokiem obserwuje igrające nimfy i kusi je uwodzicielskimi dźwiękami fletu. Subtelne barwy oraz zmienna dynamika wywołują wizję gorącego popołudnia. Na nagraniu: Utwór: Preludium do Popołudnia Fauna Wykonawca: Belgian Radio and Television Philharmonic Orchestra. Nagrany utwór rozpoczyna się marzycielską solówką fletu poprzecznego, po chwili pojawiają się pozostałe instrumenty orkiestry symfonicznej, tworząc plamy dźwiękowe: słychać solówki rogów. Flet kontynuuje snucie swojej lirycznej melodii. Muzyka jest sielska, spokojna, malownicza. Debussy korzysta z bogactwa brzmieniowego orkiestry, często zmienia obsady instrumentalne, wykorzystuje bogatą dynamikę.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Faun”, autorstwa Arnolda Böcklina. Faun (w połowie człowiek, w połowie kozioł) leży na łące. Obok niego leżą flet i nuty. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje i pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Dodatkowe informacje 1. Doskonałą ilustracją jego muzyki jest utwór orkiestrowy: Preludium do Popołudnia Fauna 2. Debussy skomponował tę słynna kompozycję w 1894 roku, będąc pod wrażeniem wiersza francuskiego liryka Mallarmego. Utwór ukazuje rozmarzonego fauna, który pożądliwym wzrokiem obserwuje igrające nimfy i kusi je uwodzicielskimi dźwiękami fletu. Subtelne barwy oraz zmienna dynamika wywołują wizję gorącego popołudnia. Na nagraniu: Utwór: Preludium do Popołudnia Fauna Wykonawca: Belgian Radio and Television Philharmonic Orchestra. Nagrany utwór rozpoczyna się marzycielską solówką fletu poprzecznego, po chwili pojawiają się pozostałe instrumenty orkiestry symfonicznej, tworząc plamy dźwiękowe: słychać solówki rogów. Flet kontynuuje snucie swojej lirycznej melodii. Muzyka jest sielska, spokojna, malownicza. Debussy korzysta z bogactwa brzmieniowego orkiestry, często zmienia obsady instrumentalne, wykorzystuje bogatą dynamikę.
Arnold Böcklin, Faun, Źródło: zpe.gov.pl
R1HI0aXXJ5iPq
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 2
R1J1H415TMOMZ
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Faun”, autorstwa Arnolda Böcklina. Faun (w połowie człowiek, w połowie kozioł) leży na łące. Obok niego leżą flet i nuty. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje i pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Dodatkowe informacje 1. Doskonałą ilustracją jego muzyki jest utwór orkiestrowy: Preludium do Popołudnia Fauna 2. Debussy skomponował tę słynna kompozycję w 1894 roku, będąc pod wrażeniem wiersza francuskiego liryka Mallarmego. Utwór ukazuje rozmarzonego fauna, który pożądliwym wzrokiem obserwuje igrające nimfy i kusi je uwodzicielskimi dźwiękami fletu. Subtelne barwy oraz zmienna dynamika wywołują wizję gorącego popołudnia. Na nagraniu: Utwór: Preludium do Popołudnia Fauna Wykonawca: Belgian Radio and Television Philharmonic Orchestra. Nagrany utwór rozpoczyna się marzycielską solówką fletu poprzecznego, po chwili pojawiają się pozostałe instrumenty orkiestry symfonicznej, tworząc plamy dźwiękowe: słychać solówki rogów. Flet kontynuuje snucie swojej lirycznej melodii. Muzyka jest sielska, spokojna, malownicza. Debussy korzysta z bogactwa brzmieniowego orkiestry, często zmienia obsady instrumentalne, wykorzystuje bogatą dynamikę.
Ilustracja interaktywna przedstawia obraz „Faun”, autorstwa Arnolda Böcklina. Faun (w połowie człowiek, w połowie kozioł) leży na łące. Obok niego leżą flet i nuty. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje i pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Dodatkowe informacje 1. Doskonałą ilustracją jego muzyki jest utwór orkiestrowy: Preludium do Popołudnia Fauna 2. Debussy skomponował tę słynna kompozycję w 1894 roku, będąc pod wrażeniem wiersza francuskiego liryka Mallarmego. Utwór ukazuje rozmarzonego fauna, który pożądliwym wzrokiem obserwuje igrające nimfy i kusi je uwodzicielskimi dźwiękami fletu. Subtelne barwy oraz zmienna dynamika wywołują wizję gorącego popołudnia. Na nagraniu: Utwór: Preludium do Popołudnia Fauna Wykonawca: Belgian Radio and Television Philharmonic Orchestra. Nagrany utwór rozpoczyna się marzycielską solówką fletu poprzecznego, po chwili pojawiają się pozostałe instrumenty orkiestry symfonicznej, tworząc plamy dźwiękowe: słychać solówki rogów. Flet kontynuuje snucie swojej lirycznej melodii. Muzyka jest sielska, spokojna, malownicza. Debussy korzysta z bogactwa brzmieniowego orkiestry, często zmienia obsady instrumentalne, wykorzystuje bogatą dynamikę.
Arnold Böcklin, Faun, Źródło: zpe.gov.pl
R5E6RR8ND81TG
Odpowiedz na pytanie: Jakich środków wyrazu użył Claude Debussy w utworze Popołudnie Fauna?
Informacje na ten temat są zawarte w opisie utworu.
Kompozytor korzysta z bogactwa brzmieniowego orkiestry, często zmienia obsady instrumentalne, wykorzystuje bogatą dynamikę.
Witalizm - muzyka pierwotna
Kierunek ten sięga do pierwotnych instynktów człowieka. Często inspirowany jest folkloremFolklorfolklorem, obrzędami pogańskimi. Jego najbardziej charakterystyczne cechy to: wyraźne podkreślenie rytmu poprzez powtarzalność, nieregularne układy, akcenty; szorstka i agresywna harmoniaHarmoniaharmonia; przejrzysta budowa formalna utworów; prosta, ale wyraźnie podkreślona melodykaMelodykamelodyka; charakter pogodny, żartobliwy, groteskowy, energiczny, brutalny. Przedstawicielem tego kierunku jest np. Béla Bartók [czytaj: bela bartok].
RO0XHKJ6kK1V6
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Beli Bartoka. Mężczyzna ukazany jest w pozycji siedzącej. Ubrany jest w garnitur oraz koszulę z krawatem. Kompozytor ma siwe włosy, ciemne oczy, szczupłą twarz. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Béla Bartók
Urodzony: 25 marca 1881, Nagyszentmiklós, Austro-Węgry Zmarł: 26 września 1945, Nowy Jork Węgierski kompozytor i pianista, badacz muzyki ludowej. 2. Béla Bartók, jako pianista, szczególnie znany był z wykonań utworów Franciszka Liszta. 3. Tworzył kompozycje instrumentalne (np. Kossuth, Tańce z Siedmiogrodu), wokalne i wokalno-instrumentalne (np. Węgierskie pieśni ludowe, Cantata profana) oraz sceniczne (np. muzyka do opery Zamek Sinobrodego). 4. Bartók pisał również utwory dla dzieci i młodzieży. Przykładem jest cykl 153 miniatur zatytułowany - Mikrokosmos. Inne popularne utwory to: Koncert na orkiestrę czy Muzyka na instrumenty strunowe, perkusję i czelestę.
Ilustracja interaktywna przedstawia portret Beli Bartoka. Mężczyzna ukazany jest w pozycji siedzącej. Ubrany jest w garnitur oraz koszulę z krawatem. Kompozytor ma siwe włosy, ciemne oczy, szczupłą twarz. Na ilustracji umieszczone są punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Béla Bartók
Urodzony: 25 marca 1881, Nagyszentmiklós, Austro-Węgry Zmarł: 26 września 1945, Nowy Jork Węgierski kompozytor i pianista, badacz muzyki ludowej. 2. Béla Bartók, jako pianista, szczególnie znany był z wykonań utworów Franciszka Liszta. 3. Tworzył kompozycje instrumentalne (np. Kossuth, Tańce z Siedmiogrodu), wokalne i wokalno-instrumentalne (np. Węgierskie pieśni ludowe, Cantata profana) oraz sceniczne (np. muzyka do opery Zamek Sinobrodego). 4. Bartók pisał również utwory dla dzieci i młodzieży. Przykładem jest cykl 153 miniatur zatytułowany - Mikrokosmos. Inne popularne utwory to: Koncert na orkiestrę czy Muzyka na instrumenty strunowe, perkusję i czelestę.
Bela Bartok
Źródło: zpe.gov.pl.
Polecenie 3
Wysłuchaj Allegro BarbaroBéli Bartóka. Zwróć uwagę na rytmikę kompozycji i ułóż do niej prosty układ choreograficzny.
ReQbUBmIm7pkZ
Zapis nutowy pierwszych ośmiu taktów kompozycji Allegro BarbaroBéli Bartóka. Utwór w metrum dwie czwarte. Nie ma znaków przykluczowych, za to bardzo dużo jest znaków chromatycznych przygodnych. Rytm składający się z samych ósemek. Pierwsze takty wyglądają w ten sposób, że lewa i prawa ręka grają na przemian: akord w ręce lewej, akord w ręce prawej. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Béla BartókAllegro Barbaro na fortepian. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dynamiczny utwór wykonany na fortepianie. Przeważa dynamika forte, melodia pojawiająca się w głosie górnym jest gwałtowna. Utwór nie jest ani w tonacji molowej, ani w tonacji durowej, w melodii słychać skalę góralską.
Zapis nutowy pierwszych ośmiu taktów kompozycji Allegro BarbaroBéli Bartóka. Utwór w metrum dwie czwarte. Nie ma znaków przykluczowych, za to bardzo dużo jest znaków chromatycznych przygodnych. Rytm składający się z samych ósemek. Pierwsze takty wyglądają w ten sposób, że lewa i prawa ręka grają na przemian: akord w ręce lewej, akord w ręce prawej. Po naciśnięciu punktu aktywnego wyświetla się napis: Béla BartókAllegro Barbaro na fortepian. Wykonawca: Muzycy z Akademii Muzycznej im. Feliksa Nowowiejskiego oraz pojawia się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu dynamiczny utwór wykonany na fortepianie. Przeważa dynamika forte, melodia pojawiająca się w głosie górnym jest gwałtowna. Utwór nie jest ani w tonacji molowej, ani w tonacji durowej, w melodii słychać skalę góralską.
R1GhceNAbDFLw
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 3
R7S16E44T75GE
Opisz jakie są założenia witalizmu.
Informacje na ten temat znajdziesz powyżej.
Witalizm w muzyce to kierunek, który podkreśla żywotność, energię i dynamikę utworu, nawiązując do pierwotnych, instynktownych sił życia. Kompozycje witalistyczne cechuje rytmiczna intensywność, wyrazista motoryka i potężne kontrasty dźwiękowe, mające oddać puls życia i naturalne procesy biologiczne. Witalizm przeciwstawia się statycznym formom, preferując muzykę pełną napięć, dynamiki i ruchu.
Dodekafonia - skala dwunastostopniowa
Technika dodekafonicznaDodekafoniadodekafoniczna powstała w wyniku poszukiwania nowej metody organizowania wysokości dźwięków, która zastąpiłaby tradycyjną tonalność. Zamiast siedmiodźwiękowych skal durowychSkala durowaskal durowych i molowychSkala molowamolowych stosowano skalę dwunastodźwiękową tzw. serię. Dotychczas skale durowe i molowe, posiadały dwa ważne dźwięki – pierwszy i piąty, na których mogliśmy budować akordyAkordakordy zwane tonikąTonikatoniką i dominantąDominantadominantą. Pierwszy z nich posiadał szczególną właściwość. Był centrum całego utworu i określał tonacjęTonacjatonację. Teraz w nowej technice wszystkie dźwięki w serii miały być tak samo ważne. Ta zasada zapewniała jedność w całym utworze muzycznym. Twórcą nowego języka muzycznego był Arnold Schönberg [czytaj: szonberg].
W dodekafonii stosowano przekształcenia materiału dźwiękowego. Były to cztery postacie serii. Wersję oryginalną, inwersję (odbicie lustrzane dźwięków), rak (dźwięki ułożone od końca), rak inwersji (od końca i w odbiciu lustrzanym jednocześnie) oraz inne. Dźwięki nie mogły się powtarzać (przynajmniej do momentu, aż seria nie dobiegnie końca), wszystkie postacie mogą być transponowane (zaczynać się od drugiego, trzeciego, itd., dźwięku serii podstawowej).
R1DbA3qZ09KGD1
Ilustracja przedstawia nuty do przykładowej serii. Na pięciolinii zapisano 12 dźwięków. Dźwięki są ponumerowane od 1 do 12. Dźwięki w kolejności od lewej to d1 cis1 a b f1 es1 e1 c2 as1 g1 fis1 h1.
Przykładowa seria, triangiel.com, CC BY 3.0
R12gRyoehf4Zi
Ilustracja przedstawia fotografię Arnolda Schönberga. Starszy mężczyzna ukazany jest z lewego profilu. Ubrany jest w garnitur oraz koszulę. Kompozytor ma wianuszek włosów wokół łysiny, krzaczaste ciemne brwi. Na ilustracji umieszczone punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Arnold Schönberg Urodzony: 13 września 1874 w Wiedniu Zmarł: 13 lipca 1951 w Los Angeles austriacki kompozytor, żydowskiego pochodzenia. 2. Schönberg był kompozytorem uniwersalnym. Jego twórczość obejmuje różne formy począwszy od pieśni i muzyki chóralnej, przez utwory na małe zespoły instrumentalne, muzykę kameralną do dzieł symfonicznych.
Ilustracja przedstawia fotografię Arnolda Schönberga. Starszy mężczyzna ukazany jest z lewego profilu. Ubrany jest w garnitur oraz koszulę. Kompozytor ma wianuszek włosów wokół łysiny, krzaczaste ciemne brwi. Na ilustracji umieszczone punkty aktywne, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Arnold Schönberg Urodzony: 13 września 1874 w Wiedniu Zmarł: 13 lipca 1951 w Los Angeles austriacki kompozytor, żydowskiego pochodzenia. 2. Schönberg był kompozytorem uniwersalnym. Jego twórczość obejmuje różne formy począwszy od pieśni i muzyki chóralnej, przez utwory na małe zespoły instrumentalne, muzykę kameralną do dzieł symfonicznych.
Arnold Schönberg, Źródło: zpe.gov.pl
Polecenie 4
Wysłuchaj Wariacji op. 31 Arnolda Schönberga. Licz dźwięki wraz z przebiegiem melodii i wskaż, w których miejscach rozpoczynają się nowe serie.
R1JY35HrKDdM7
Utwór Wariacje opus trzydzieste pierwsze Arnolda Schönberga. Utwór przeznaczony jest na orkiestrę symfoniczną. Chociaż brzmi on trochę jak zbitego przypadkowych dźwięków niesie ze sobą olbrzymi ładunek emocjonalny.
Utwór Wariacje opus trzydzieste pierwsze Arnolda Schönberga. Utwór przeznaczony jest na orkiestrę symfoniczną. Chociaż brzmi on trochę jak zbitego przypadkowych dźwięków niesie ze sobą olbrzymi ładunek emocjonalny.
Arnold Schönberg, „Wariacje op. 31”
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=mFvtSGCFVO0, licencja: CC BY 3.0.
Źródło: online-skills, źródło: https://www.youtube.com/watch?v=mFvtSGCFVO0, licencja: CC BY 3.0.
Utwór Wariacje opus trzydzieste pierwsze Arnolda Schönberga. Utwór przeznaczony jest na orkiestrę symfoniczną. Chociaż brzmi on trochę jak zbitego przypadkowych dźwięków niesie ze sobą olbrzymi ładunek emocjonalny.
R1UCbAP157o3t
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 4
R15JQMA2KK1KK
Wyjaśnij na czym polegała dodekafonia.
Informacje na ten temat znajdziesz powyżej.
Dodekafonia to technika kompozytorska stworzona przez Arnolda Schönberga, oparta na wykorzystaniu serii dwunastu dźwięków chromatycznych, z których żaden nie może się powtórzyć, zanim nie zostaną użyte wszystkie inne. Seria ta stanowi podstawę całej kompozycji, a dźwięki mogą być przekształcane poprzez różne operacje, takie jak np. inwersja. Dodekafonia łamie tradycyjne zasady tonalności, wprowadzając radykalną strukturę opartą na równorzędności wszystkich dźwięków.
Aleatoryzm - przypadek w muzyce
Komplikacja i złożoność jaka pojawiła się w muzyce XX wieku wpłynęła na pojawienie się innego, przeciwstawnego spojrzenia. Po II wojnie światowej kompozytorzy postanowili porzucić dotychczasowy sposób myślenia o komponowaniu i wykonywaniu utworów, na rzecz spontaniczności i przypadku. Narodził się aleatoryzmAleatoryzmaleatoryzm (z łac. alea, kostka do gry). Aleatoryzm może dotyczyć rytmiki, dynamiki, instrumentacji, a nawet budowy utworu. Czynniki przypadkowe mogą być dwojakiego rodzaju: kompozytor stosuje działania losowe podczas pracy nad utworem (mogą to być rzuty kostką, monetą, losowanie z talii kart, korzystanie z generatora dźwiękówGenerator dźwiękówgeneratora dźwięków przypadkowych); wykonawca wprowadza je podczas realizacji utworu.
Najbardziej kojarzoną z aleatoryzmem postacią jest amerykański kompozytor John Cage [czytaj: dżon kejdż] (1912‑1992).
REL18865Z7ONA
Ilustracja przedstawia fotografię Johna Cage'a. Mężczyzna ukazany w pozycji siedzącej, frontalnej. Postać ma ułożone ręce na oparciu krzesła. Kompozytor ma dłuższe, siwiejące włosy i brodę. Ubrany jest w niezapiętą pod szyją - koszulę. W tle widoczne są rośliny oraz obrazy.
John Cage.
Źródło: online-skills.
Działanie przypadku w muzyce przyczyniało się często do zaistnienia w niej zjawisk pozamuzycznych, np. widowiskowych. W sztuce określa się to jako happeningHappeninghappening (ang. happen - zdarzenie). Taką pozamuzyczną kategorią może być np. nietradycyjny sposób zachowania się artystów na estradzie. Przykładem może być utwór Cage'a zatytułowany Tacet 4'33” (Cisza, 1962), który polega na tym, że instrumentalista lub orkiestra wraz z dyrygentem spędzają nad instrumentami określony w tytule czas w skupieniu i ciszy. Partytura to kilka pustych stron. Utwór ten jest więc wynikiem zachowań pianisty w określonym czasie oraz słuchaczy, a nie samej gry.
Tacet [czytaj: taczet] (łac. milczy) - w zapisie nutowym, szczególnie w głosach instrumentalnych lub wokalnych, oznacza, że dany instrument lub głos w danej części utworu nie bierze udziału.
Polecenie 5
Przeczytaj poniższy tekst, a następnie wysłuchaj wykonania utworu Tacet 4'33'' Johna Cage. Zwróć uwagę na użyte środki przekazu, oraz zachowanie publiczności.
„4' 33''” jest najsłynniejszym, wręcz rewolucyjnym utworem Johna Cage'a. Pracował nad nim pięć lat. Dlaczego tak długo? Bo za partyturą, w której napisane jest, że „żaden z instrumentów nie gra żadnej nuty”, stoją głębokie przemyślenia twórcy i idea, którą skwitował zdaniem: „Cisza nie istnieje – wszystko jest muzyką”. Prapremiera „Four minutes, thirty‑three seconds” odbyła się w piątek 29 sierpnia 1952 r. w Maverick Concert Hall w Woodstock, w stanie Nowy Jork. Był to koncert „Benefit Artists Welfare Fund”. Wykonawcą kilku kompozycji Cage'a, a także utworów współczesnych Feldmana, Bouleza i Wolffa był młody pianista David Tudor. (…) Nie obyło się bez skandalu, bo publiczność nie była przygotowana na „ciszę” w utworze, który miał partyturę. Pianista zasiadł do fortepianu, rozłożył manuskrypt (który później zaginął) i wyjął stoper, by dokładnie odmierzać części kompozycji. Opuścił pokrywę klawiatury i siedział bez ruchu 30 sekund. Sygnalizując koniec pierwszej części, podniósł pokrywę by po chwili znowu ją opuścić. I tak we wszystkich trzech częściach utworu. Kiedy Tudor zakończył i wstał, publiczność była tak zirytowana, że zamiast oklasków wszczęła wrzawę i żywe dyskusje. - Nie zrozumieli przesłania - wspominał potem John Cage nazywając swe dzieło „Cztery, trzydzieści trzy”. - Nie istnieje nic takiego, jak cisza. Sądzili, że to cisza, bo nie potrafili słuchać, a przestrzeń była pełna niespodziewanych dźwięków. W pierwszej części można było usłyszeć szum wiatru dochodzący spoza budynku. W części drugiej krople deszczu zaczęły bębnić po dachu, a w trzeciej sama publiczność zaczęła wydawać różne interesujące dźwięki kręcąc się na siedzeniach, szepcząc, a nawet wychodząc.
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Nagranie utworu Tecet 4’33’’ Johna Cage. Na nagraniu odgłosy sali koncertowej. W pierwszych sekundach nagrania słychać otwarcie fortepianu i włączenie stopera. Potem jest cisza, od czasu do czasu słychać chrząkanie, przesuwanie krzesła i podobne odgłosy.
Polecenie 5
R1HB7OHE52RAO
Przeczytaj poniższy tekst a następnie przedstaw swoje zdanie na temat utworu 4:33. „4' 33''” jest najsłynniejszym, wręcz rewolucyjnym utworem Johna Cage'a. Pracował nad nim pięć lat. Dlaczego tak długo? Bo za partyturą, w której napisane jest, że „żaden z instrumentów nie gra żadnej nuty”, stoją głębokie przemyślenia twórcy i idea, którą skwitował zdaniem: „Cisza nie istnieje – wszystko jest muzyką”. Prapremiera „Four minutes, thirty‑three seconds” odbyła się w piątek 29 sierpnia 1952 r. w Maverick Concert Hall w Woodstock, w stanie Nowy Jork. Był to koncert „Benefit Artists Welfare Fund”. Wykonawcą kilku kompozycji Cage'a, a także utworów współczesnych Feldmana, Bouleza i Wolffa był młody pianista David Tudor. (…) Nie obyło się bez skandalu, bo publiczność nie była przygotowana na „ciszę” w utworze, który miał partyturę. Pianista zasiadł do fortepianu, rozłożył manuskrypt (który później zaginął) i wyjął stoper, by dokładnie odmierzać części kompozycji. Opuścił pokrywę klawiatury i siedział bez ruchu 30 sekund. Sygnalizując koniec pierwszej części, podniósł pokrywę by po chwili znowu ją opuścić. I tak we wszystkich trzech częściach utworu. Kiedy Tudor zakończył i wstał, publiczność była tak zirytowana, że zamiast oklasków wszczęła wrzawę i żywe dyskusje. - Nie zrozumieli przesłania - wspominał potem John Cage nazywając swe dzieło „Cztery, trzydzieści trzy”. - Nie istnieje nic takiego, jak cisza. Sądzili, że to cisza, bo nie potrafili słuchać, a przestrzeń była pełna niespodziewanych dźwięków. W pierwszej części można było usłyszeć szum wiatru dochodzący spoza budynku. W części drugiej krople deszczu zaczęły bębnić po dachu, a w trzeciej sama publiczność zaczęła wydawać różne interesujące dźwięki kręcąc się na siedzeniach, szepcząc, a nawet wychodząc. Źródło: https://www.rp.pl/artykul/930678-Jedna-z-najslynniejszych-kompozycji-muzyki-wspolczesnej-jest-cisza.html
Informacje na temat utworu znajdziesz w tekście powyżej.
„4'33” to eksperymentalny utwór, w którym wykonawca nie gra żadnej nuty przez 4 minuty i 33 sekundy, a jedynymi dźwiękami są przypadkowe odgłosy otoczenia. Kompozycja ta podkreśla ideę, że cisza nie istnieje, a każdy dźwięk, nawet przypadkowy, może być postrzegany jako element muzyki. „4'33” wywołało kontrowersje i stało się manifestem kompozytora na temat percepcji dźwięku oraz roli słuchacza w procesie muzycznym.
Slajd 1 z 2
R1QwrkjoM4zNC
Zdjęcie przedstawiające zapis nutowy kompozycji 4’33'' tacet Johna Cage'a.
Zapis nutowy i plan dramaturgiczny 4’33'’ tacet Johna Cage'a, diptyqueparis‑memento.com
Źródło: AMFN, licencja: CC BY 3.0.
R1Rt3crhvPQrX
Zdjęcie przedstawiające plan dramaturgiczny kompozycji 4'33'’ tacet Johna Cage’a.
Plan dramaturgiczny kompozycji 4’33’' tacet Johna Cage’a, talkclassical.com
Źródło: AMFN.
Polecenie 6
Podzielcie się na role (solista i słuchacze) i wykonajcie w klasie kompozycję Johna Cage’aTacet 4’33’’ (Można spróbować dokonać kilku wykonań, np. po rozpoczęciu lekcji, pod koniec lekcji i sprawdzić zmieniający się tzw. pejzaż dźwiękowy otoczenia).
Minimalizm – prostota przekazu
W latach sześćdziesiątych wielu kompozytorów coraz częściej upraszczało technikę. Powstawały utwory, w których melodia, harmonia i rytm zmieniały się w niewielkim stopniu. Kompozytorzy zaczęli interesować się dalekowschodnią muzyką i filozofią, której kontemplacyjno‑medytacyjny charakter inspirował do nowych poszukiwań. Szczególną rolę odegrali tu twórcy amerykańscy. Jednym z prekursorów minimalizmuMinimalizmminimalizmu był La Monte Young [czytaj: la monti jan].
R152ODCP5G4BH
Ilustracja przedstawia fotografię La Monte Younga. Ukazany jest ekscentryczny mężczyzna z zarośniętą brodą. Kompozytor ubrany jest w szary sweter. Ma zawiązane dwie kitki: jedną na czubku głowy, drugą zrobioną na brodzie.
Autor nieznany, La Monte Young, labourscarle.wordpress.com
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Polecenie 7
Obejrzyj film o muzyce XX wieku.
RORXPK1D8jYVd
Film pt. Z muzyką przez wieki - XX wiek.
Film pt. Z muzyką przez wieki - XX wiek.
Z muzyką przez wieki - XX wiek - film, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: online-skills, Z muzyką przez wieki - XX wiek - film, licencja: CC BY 3.0.
R1QVeRewDq1fi
Ćwiczenie 2
Wskaż kierunki związane z muzyką XX wieku.
Polecenie 8
Wysłuchaj Miniatury nr 7 z cyklu Composition 1960La Monte Younga. Opisz odczucia towarzyszące podczas odsłuchu. Zwróć uwagę na minimalizm użytych środków kompozytorskich.
R9igg0EvXKukq
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
La Monte Young;, Miniatura nr 7 cyklu „Composition 1960”
La Monte Young;, Miniatura nr 7 cyklu „Composition 1960”
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
R1L9iKAseG8Lr
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Polecenie 8
R121P8TF5SQXX
Przedstaw swoje zdanie na temat utworu Miniatura nr 7 z cyklu Composition 1960.
R1ER7G532926S
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
La Monte Young;, Miniatura nr 7 cyklu „Composition 1960”
La Monte Young;, Miniatura nr 7 cyklu „Composition 1960”
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
Utwór muzyczny: Miniatura nr 7 Composition 1960, autorstwa La Monte Young’a. Na nagraniu w pierwszych sekundach zagrano na fortepianie interwał. Dwa dźwięki wybrzmiewają bardzo długo. Potem nastaje cisza.
Potrzebne informacje znajdziesz w opisie utworu.
To utwór konceptualny, w którym wykonawca ma jedynie zagrać jedną dźwięczną nutę tak długo, jak tylko potrafi. Utwór ten, minimalistyczny w swojej formie, eksploruje czas trwania i percepcję dźwięku, jednocześnie redefiniując pojęcie muzyki i wykonania.
RRGtDzhOjvRwy
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj tytuł dzieła muzycznego do jego twórcy. Popołudnie Fauna Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Allegro Barbaro Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Tacet 4’33’’ Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Wariacje op. 31 Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage
Przyporządkuj tytuł dzieła muzycznego do jego twórcy. Popołudnie Fauna Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Allegro Barbaro Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Tacet 4’33’’ Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage Wariacje op. 31 Możliwe odpowiedzi: 1. Arnold Schönberg, 2. Béla Bartók, 3. Claude Debussy, 4. John Cage
R1RpbzLrqqhfq
Ćwiczenie 4
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Witalizm jest nurtem odwołującym się do pierwotnych instynktów człowieka i folkloru. 2. John Cage był przedstawicielem impresjonizmu. 3. Dodekafonia wywodzi się z malarstwa francuskiego. 4. Aleatoryzm polega na losowości w muzyce
Wskaż zdania prawdziwe. Możliwe odpowiedzi: 1. Witalizm jest nurtem odwołującym się do pierwotnych instynktów człowieka i folkloru. 2. John Cage był przedstawicielem impresjonizmu. 3. Dodekafonia wywodzi się z malarstwa francuskiego. 4. Aleatoryzm polega na losowości w muzyce
Ćwiczenie 5
R1AErzxdG1gRF
Wyszukaj i zaznacz nazwy pięciu kierunków. Aby zakreślić słowo zaznacz (kliknij) pierwszą i ostatnią literę.
Wyszukaj i zaznacz nazwy pięciu kierunków. Aby zakreślić słowo zaznacz (kliknij) pierwszą i ostatnią literę.
Wszystkie te kierunki zostały opisane w tej lekcji.
Witalizm to kierunek w muzyce, który podkreśla energię, dynamikę i instynktowną siłę życia poprzez rytmiczne i dźwiękowe kontrasty. Aleatoryzm polega na wprowadzeniu elementów przypadku w procesie kompozycji lub wykonania utworu, gdzie niektóre aspekty są pozostawione wyborom wykonawcy. Impresjonizm w muzyce skupia się na oddawaniu subtelnych nastrojów i atmosfer poprzez subtelną harmonię, kolorystykę dźwięku i nietypowe skale. Dodekafonia to technika kompozytorska, w której wszystkie dwanaście dźwięków skali chromatycznej jest traktowanych równorzędnie, tworząc serie, które są podstawą utworu.
RxG36rUuwcnMK
Ćwiczenie 6
Podane nazwiska kompozytorów przyporządkuj do odpowiednich nazw kierunków muzyki XX wieku. A. Claude Debussy Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia B. Arnold Schönberg Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia C. Béla Bartók Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia D. John Cage Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia
Podane nazwiska kompozytorów przyporządkuj do odpowiednich nazw kierunków muzyki XX wieku. A. Claude Debussy Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia B. Arnold Schönberg Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia C. Béla Bartók Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia D. John Cage Możliwe odpowiedzi: 1. aleatoryzm, 2. witalizm, 3. impresjonizm, 4. dodekafonia
RxqKzJDcGUDn5
Ćwiczenie 7
Odpowiedz na pytanie: Kto skomponował Popołudnie Fauna?
Odpowiedz na pytanie: Kto skomponował Popołudnie Fauna?
Wysłuchaj nagrania dźwiękowego. Zaznacz tytuł dzieła.
Wariacje op. 31
Tacet 4’33’’
Popołudnie Fauna
Allegro Barbaro
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
R1df4ePvxQ9yr
„Popołudnia fauna” to poemat symfoniczny napisany przez Debussy’ego. Należy do arcydzieł impresjonizmu. Muzyka opowiada m.in. o marzeniach sennych fauna podczas spokojnego popołudnia, po wcześniejszej pogoni za nimfami. Faun to bóg lasów górskich, opiekun pasterzy, utożsamiany z Panem. Przedstaw plastyczną wizję tej opowieści. Możesz skorzystać z edytora graficznego lub innej dowolnej techniki tradycyjnej.
„Popołudnia fauna” to poemat symfoniczny napisany przez Debussy’ego. Należy do arcydzieł impresjonizmu. Muzyka opowiada m.in. o marzeniach sennych fauna podczas spokojnego popołudnia, po wcześniejszej pogoni za nimfami. Faun to bóg lasów górskich, opiekun pasterzy, utożsamiany z Panem. Przedstaw plastyczną wizję tej opowieści. Możesz skorzystać z edytora graficznego lub innej dowolnej techniki tradycyjnej.
RzXtaxhTV4EqK
Ćwiczenie 8
Przyporządkuj imię do nazwiska 1. Schönberg Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 2. Bartók Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 3. Cage Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 4. Debussy Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude.
Przyporządkuj imię do nazwiska 1. Schönberg Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 2. Bartók Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 3. Cage Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude. 4. Debussy Możliwe imiona: Béla, John, Arnold, Claude.
Ćwiczenie 8
RKXzQGLFBYUMk
Napisz dwa-trzy zdania na temat dowolnego kompozytora poznanego podczas dzisiejszej lekcji.
R13tTfnniyoYP
Ćwiczenie 9
Wymień co najmniej cztery kierunki w muzyce XX wieku.
Wymień co najmniej cztery kierunki w muzyce XX wieku.
Ćwiczenie 9
RCCMq1yoiw32A
Skomponowane na początku XX wieku Allegro barbaroBartóka jest jednym z jego najbardziej znanych utworów na fortepian. Sam kompozytor często wykonywał ten utwór podczas koncertów. Charakterystyczną cechą utworu jest m.in. dosyć duża ilość taktów ostinato. Ostinato to wielokrotne powtarzanie struktury muzycznej. Ciekawostką jest to, że tytuł utworu jest atakiem na krytyków Bartóka, którzy nazywali go „barbarzyńcą”. Tytułowe „barbaro” zaś to określenie wykonawcze: dziko, w sposób nieokiełznany ale drugie znaczenie to właśnie barbarzyńca! Przedstaw swoją graficzną wizję ostinato nawiązując do znaczenia tytułu utworu.
Skomponowane na początku XX wieku Allegro barbaroBartóka jest jednym z jego najbardziej znanych utworów na fortepian. Sam kompozytor często wykonywał ten utwór podczas koncertów. Charakterystyczną cechą utworu jest m.in. dosyć duża ilość taktów ostinato. Ostinato to wielokrotne powtarzanie struktury muzycznej. Ciekawostką jest to, że tytuł utworu jest atakiem na krytyków Bartóka, którzy nazywali go „barbarzyńcą”. Tytułowe „barbaro” zaś to określenie wykonawcze: dziko, w sposób nieokiełznany ale drugie znaczenie to właśnie barbarzyńca! Przedstaw swoją graficzną wizję ostinato nawiązując do znaczenia tytułu utworu.
Muzyka XX wieku - tradycja i współczesność
Zdania dotyczące postrzegania muzyki w okresie XX wieku były bardzo podzielone. Niektórzy kompozytorzy nadal tworzyli według wcześniej ustalonych zasad, które wykształciły się w poprzednich epokach, inni odrzucili je całkowicie, tworząc nowe nurty. Muzykę tego okresu nazywamy muzyką XX wieku lub muzyką współczesną. Zapoznaj się z poniższym materiałem i wykonaj polecenie.
Polecenie 9
Wysłuchaj fragment Koncertu fortepianowego Es‑dur Franza Liszta i A Survivor from Warsaw Op. 46 (Ocalały z Warszawy)Arnolda Schönberga, porównaj kompozycje, wskaż różnice w stylu i podziel się swoimi odczuciami.
R1cDBR4AUJgVj
Ilustracja interaktywna przedstawia sepiową fotografię Ferenca Liszta. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna, w ciemnym garniturze z kamizelką oraz białym kołnierzykiem ze stójką. Kompozytor ma długie, siwe włosy, zaczesane do tyłu. Po bokach twarzy widnieją bokobrody. Spoglądająca ze zdjęcia postać ukazana jest z półprofilu. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Koncert fortepianowy Es-dur No. 1”, autorstwa Franza Liszta.
Koncert fortepianowy wykonywany jest przez solistę pianistę i towarzyszącą mu orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się wstępem orkiestry, która wprowadza słuchacza w dramatyczny i pełen grozy nastrój utworu. Potem następuje kilka srogich akordów, wykonanych na fortepianie. A następnie pasaże, które wznoszą się coraz wyżej. Następnie orkiestra powtarza frazy grane we wstępie, ale w dużo łagodniejszym wydaniu. Muzyka zmienia się i trochę łagodnieje. Następuje łagodny fragment, grany przez pianistę, z delikatnymi frazami granymi przez najpierw klarnet, a potem przez skrzypce, a następnie przez całą orkiestrę. Melodia grana przez pianistę jest piękna i smutna. Soliści instrumentaliści powtarzają frazy zagrane przez pianistę.
W trzeciej minucie muzyka staje się szybsza i gwałtowniejsza, apogeum osiąga poprzez pojawienie się instrumentów dętych blaszanych.
Na początku czwartej minuty znów staje się łagodniejsza i pianista gra spokojną, łagodną melodię.
W czasie utworu muzyka wielokrotnie się zmienia, pianista i orkiestra budują bardzo różne nastroje. Utwór jest bardzo ekspresyjny. Wykorzystane są możliwości różnych instrumentów. Oprócz solisty pianisty, inni instrumentaliści też mają swoje króciutkie fragmenty solowe.
Ilustracja interaktywna przedstawia sepiową fotografię Ferenca Liszta. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna, w ciemnym garniturze z kamizelką oraz białym kołnierzykiem ze stójką. Kompozytor ma długie, siwe włosy, zaczesane do tyłu. Po bokach twarzy widnieją bokobrody. Spoglądająca ze zdjęcia postać ukazana jest z półprofilu. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Koncert fortepianowy Es-dur No. 1”, autorstwa Franza Liszta.
Koncert fortepianowy wykonywany jest przez solistę pianistę i towarzyszącą mu orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się wstępem orkiestry, która wprowadza słuchacza w dramatyczny i pełen grozy nastrój utworu. Potem następuje kilka srogich akordów, wykonanych na fortepianie. A następnie pasaże, które wznoszą się coraz wyżej. Następnie orkiestra powtarza frazy grane we wstępie, ale w dużo łagodniejszym wydaniu. Muzyka zmienia się i trochę łagodnieje. Następuje łagodny fragment, grany przez pianistę, z delikatnymi frazami granymi przez najpierw klarnet, a potem przez skrzypce, a następnie przez całą orkiestrę. Melodia grana przez pianistę jest piękna i smutna. Soliści instrumentaliści powtarzają frazy zagrane przez pianistę.
W trzeciej minucie muzyka staje się szybsza i gwałtowniejsza, apogeum osiąga poprzez pojawienie się instrumentów dętych blaszanych.
Na początku czwartej minuty znów staje się łagodniejsza i pianista gra spokojną, łagodną melodię.
W czasie utworu muzyka wielokrotnie się zmienia, pianista i orkiestra budują bardzo różne nastroje. Utwór jest bardzo ekspresyjny. Wykorzystane są możliwości różnych instrumentów. Oprócz solisty pianisty, inni instrumentaliści też mają swoje króciutkie fragmenty solowe.
Utwór bardzo ekspresyjny, pełen zaskakujących brzmień, instrumenty raczej nie grają melodii, a dźwiękonaśladowcze plamy dźwiękowe. Muzyka jest bardzo nerwowa. W utworze występuje narrator. Po angielsku z pasją opowiada w pierwszej osobie historię ukrywającego się w podziemiach Warszawy, w czasie II Wojny Światowej, człowieka. Muzyka jest zgrzytliwa, dominują trąbki i instrumenty smyczkowe. Trąbki grają przeraźliwą fanfarę, a skrzypce często wydają dźwięki albo wysokie i świdrujące, albo bardzo skrzeczące i trzeszczące.
Punkt 1: Utwór pochodzi z albumu
Pelleas and Melisande...
Utwór bardzo ekspresyjny, pełen zaskakujących brzmień, instrumenty raczej nie grają melodii, a dźwiękonaśladowcze plamy dźwiękowe. Muzyka jest bardzo nerwowa. W utworze występuje narrator. Po angielsku z pasją opowiada w pierwszej osobie historię ukrywającego się w podziemiach Warszawy, w czasie II Wojny Światowej, człowieka. Muzyka jest zgrzytliwa, dominują trąbki i instrumenty smyczkowe. Trąbki grają przeraźliwą fanfarę, a skrzypce często wydają dźwięki albo wysokie i świdrujące, albo bardzo skrzeczące i trzeszczące.
Punkt 1: Utwór pochodzi z albumu
Pelleas and Melisande...
Arnold Schönberg
Źródło: online‑skills; https://www.youtube.com/watch?v=VuP0SExoojQ.
Koncert fortepianowy Es‑dur Franza Liszta to wirtuozerski, romantyczny utwór pełen błyskotliwych technik, melodyjności i emocjonalnej ekspresji, typowej dla epoki romantyzmu, gdzie fortepian dominuje jako instrument solowy. Z kolei Survivor from WarsawArnolda Schönberga to dodekafoniczna kompozycja o surowej, dramatycznej formie, w której muzyka towarzyszy narracji o Holokauście, ukazując brutalność i tragedię tamtych czasów poprzez atonalność i intensywne kontrasty dźwiękowe. Liszt stawia na melodyjne linie i imponujące popisy techniczne, podczas gdy Schönberg posługuje się techniką serialną, tworząc muzykę wyzwoloną z tonalnych ograniczeń, co podkreśla niepokój i chaos. Wrażenie po wysłuchaniu Liszta to głębokie zanurzenie w emocjonalnym pięknie i blasku fortepianu, natomiast Schönberg pozostawia słuchacza poruszonym, z poczuciem niepokoju i refleksji nad historycznym bólem. Oba utwory różnią się diametralnie stylistycznie i emocjonalnie, co sprawia, że oferują skrajnie różne doświadczenia muzyczne.
Polecenie 9
R1VUVD8F9NEHM
Po zapoznaniu się z informacjami dotyczącymi Koncertu fortepianowego Es‑dur Franza Liszta i A Survivor from Warsaw Op.46 Arnolda Schönberga porównaj kompozycje, wskaż różnice w stylu i podziel się swoimi odczuciami.
RJCOKD1HUES18
Ilustracja interaktywna przedstawia sepiową fotografię Ferenca Liszta. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna, w ciemnym garniturze z kamizelką oraz białym kołnierzykiem ze stójką. Kompozytor ma długie, siwe włosy, zaczesane do tyłu. Po bokach twarzy widnieją bokobrody. Spoglądająca ze zdjęcia postać ukazana jest z półprofilu. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Koncert fortepianowy Es-dur No. 1”, autorstwa Franza Liszta.
Koncert fortepianowy wykonywany jest przez solistę pianistę i towarzyszącą mu orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się wstępem orkiestry, która wprowadza słuchacza w dramatyczny i pełen grozy nastrój utworu. Potem następuje kilka srogich akordów, wykonanych na fortepianie. A następnie pasaże, które wznoszą się coraz wyżej. Następnie orkiestra powtarza frazy grane we wstępie, ale w dużo łagodniejszym wydaniu. Muzyka zmienia się i trochę łagodnieje. Następuje łagodny fragment, grany przez pianistę, z delikatnymi frazami granymi przez najpierw klarnet, a potem przez skrzypce, a następnie przez całą orkiestrę. Melodia grana przez pianistę jest piękna i smutna. Soliści instrumentaliści powtarzają frazy zagrane przez pianistę.
W trzeciej minucie muzyka staje się szybsza i gwałtowniejsza, apogeum osiąga poprzez pojawienie się instrumentów dętych blaszanych.
Na początku czwartej minuty znów staje się łagodniejsza i pianista gra spokojną, łagodną melodię.
W czasie utworu muzyka wielokrotnie się zmienia, pianista i orkiestra budują bardzo różne nastroje. Utwór jest bardzo ekspresyjny. Wykorzystane są możliwości różnych instrumentów. Oprócz solisty pianisty, inni instrumentaliści też mają swoje króciutkie fragmenty solowe.
Ilustracja interaktywna przedstawia sepiową fotografię Ferenca Liszta. Na zdjęciu ukazany jest starszy mężczyzna, w ciemnym garniturze z kamizelką oraz białym kołnierzykiem ze stójką. Kompozytor ma długie, siwe włosy, zaczesane do tyłu. Po bokach twarzy widnieją bokobrody. Spoglądająca ze zdjęcia postać ukazana jest z półprofilu. Po zaznaczeniu kursorem myszy grafiki, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa oraz odtworzony utwór muzyczny „Koncert fortepianowy Es-dur No. 1”, autorstwa Franza Liszta.
Koncert fortepianowy wykonywany jest przez solistę pianistę i towarzyszącą mu orkiestrę symfoniczną. Utwór rozpoczyna się wstępem orkiestry, która wprowadza słuchacza w dramatyczny i pełen grozy nastrój utworu. Potem następuje kilka srogich akordów, wykonanych na fortepianie. A następnie pasaże, które wznoszą się coraz wyżej. Następnie orkiestra powtarza frazy grane we wstępie, ale w dużo łagodniejszym wydaniu. Muzyka zmienia się i trochę łagodnieje. Następuje łagodny fragment, grany przez pianistę, z delikatnymi frazami granymi przez najpierw klarnet, a potem przez skrzypce, a następnie przez całą orkiestrę. Melodia grana przez pianistę jest piękna i smutna. Soliści instrumentaliści powtarzają frazy zagrane przez pianistę.
W trzeciej minucie muzyka staje się szybsza i gwałtowniejsza, apogeum osiąga poprzez pojawienie się instrumentów dętych blaszanych.
Na początku czwartej minuty znów staje się łagodniejsza i pianista gra spokojną, łagodną melodię.
W czasie utworu muzyka wielokrotnie się zmienia, pianista i orkiestra budują bardzo różne nastroje. Utwór jest bardzo ekspresyjny. Wykorzystane są możliwości różnych instrumentów. Oprócz solisty pianisty, inni instrumentaliści też mają swoje króciutkie fragmenty solowe.
Utwór bardzo ekspresyjny, pełen zaskakujących brzmień, instrumenty raczej nie grają melodii, a dźwiękonaśladowcze plamy dźwiękowe. Muzyka jest bardzo nerwowa. W utworze występuje narrator. Po angielsku z pasją opowiada w pierwszej osobie historię ukrywającego się w podziemiach Warszawy, w czasie II Wojny Światowej, człowieka. Muzyka jest zgrzytliwa, dominują trąbki i instrumenty smyczkowe. Trąbki grają przeraźliwą fanfarę, a skrzypce często wydają dźwięki albo wysokie i świdrujące, albo bardzo skrzeczące i trzeszczące.
Punkt 1: Utwór pochodzi z albumu
Pelleas and Melisande...
Utwór bardzo ekspresyjny, pełen zaskakujących brzmień, instrumenty raczej nie grają melodii, a dźwiękonaśladowcze plamy dźwiękowe. Muzyka jest bardzo nerwowa. W utworze występuje narrator. Po angielsku z pasją opowiada w pierwszej osobie historię ukrywającego się w podziemiach Warszawy, w czasie II Wojny Światowej, człowieka. Muzyka jest zgrzytliwa, dominują trąbki i instrumenty smyczkowe. Trąbki grają przeraźliwą fanfarę, a skrzypce często wydają dźwięki albo wysokie i świdrujące, albo bardzo skrzeczące i trzeszczące.
Punkt 1: Utwór pochodzi z albumu
Pelleas and Melisande...
Arnold Schönberg
Źródło: online‑skills; https://www.youtube.com/watch?v=VuP0SExoojQ.
Koncert fortepianowy Es‑dur Franza Liszta to wirtuozerski, romantyczny utwór pełen błyskotliwych technik, melodyjności i emocjonalnej ekspresji, typowej dla epoki romantyzmu, gdzie fortepian dominuje jako instrument solowy. Z kolei Survivor from WarsawArnolda Schönberga to dodekafoniczna kompozycja o surowej, dramatycznej formie, w której muzyka towarzyszy narracji o Holokauście, ukazując brutalność i tragedię tamtych czasów poprzez atonalność i intensywne kontrasty dźwiękowe. Liszt stawia na melodyjne linie i imponujące popisy techniczne, podczas gdy Schönberg posługuje się techniką serialną, tworząc muzykę wyzwoloną z tonalnych ograniczeń, co podkreśla niepokój i chaos. Wrażenie po wysłuchaniu Liszta to głębokie zanurzenie w emocjonalnym pięknie i blasku fortepianu, natomiast Schönberg pozostawia słuchacza poruszonym, z poczuciem niepokoju i refleksji nad historycznym bólem. Oba utwory różnią się diametralnie stylistycznie i emocjonalnie, co sprawia, że oferują skrajnie różne doświadczenia muzyczne.
Polecenie 10
Spróbuj wcielić się w awangardowego twórcę muzyki. Przy pomocy dowolnej technologii stwórz utwór muzyczny. Staraj kierować się własną inwencją i kreatywnością. Możesz użyć gotowych aplikacji lub programów do tworzenia i zapisywania muzyki lub nagrać i przetworzyć materiał od samych podstaw. Możesz również stworzyć partyturę utworu, w którym zaproponujesz autorską notację muzyczną.
Słownik pojęć
Akord
Akord
współbrzmienie co najmniej 3 różnych co do wysokości dźwięków, których stosunki są regulowane zasadami akustyki, psychologii, estetyki, a zwłaszcza harmoniki
Aleatoryzm
Aleatoryzm
termin wprowadzony przez P. Bouleza na określenie typu nowoczesnej konstrukcji dzieła muzycznego, polegającej na zaleconej przez kompozytora, częściowo ustalonej, przypadkowości w realizacji wykonawczej pewnych elementów konstrukcji utworu (np.: w zakresie rytmu, dynamiki, czasu trwania, wysokości dźwięków)
Atonalny
Atonalny
o utworze muzycznym: polegający na braku zależności pomiędzy poszczególnymi dźwiękami wskutek nieistnienia centrum tonalnego
Blues
Blues
negro‑amerykański gatunek pieśni osobistej (solowej) o strukturze responsorialnej call and response [‘zawołanie i odpowiedź’]
Dodekafonia
Dodekafonia
technika dwunastodźwiękowa, atonalna, której cechą jest brak centrum tonalnego dzięki równouprawnieniu wszystkich 12 dźwięków oktawy, w przeciwieństwie do techniki tonalnej
Dominanta
Dominanta
piąty stopień gamy durowej lub molowej i akord zbudowany na tym stopniu
Ekspresjonizm
Ekspresjonizm
kierunek w literaturze i sztuce początku XX w. traktujący dzieło jako subiektywny wyraz spotęgowanych przeżyć artysty
Folklor
Folklor
ludowa twórczość muzyczna: pieśni, tance, muzyka instrumentalna
Forma
Forma
ogólna budowa utworu muzycznego
Generator dźwięków
Generator dźwięków
urządzenie elektroniczne służące do wytwarzania drgań elektrycznych o określonej częstotliwości i amplitudzie
Happening
Happening
(ang. zdarzenie) – jednorazowe wydarzenie artystyczne, zazwyczaj odbywające się przy współudziale publiczności, łączące elementy muzyki, teatru, baletu, działań plastycznych itp., często o przebiegu trudnym do przewidzenia
Harmonia
Harmonia
sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym
Impresjonizm
Impresjonizm
styl twórczy reprezentowany przez Claude Debussy’ego i jego naśladowców na przełomie XIX i XX wieku; powstał jako reakcja na muzykę klasyczną, romantyczną; styl ten na pierwszym miejscu stawia elementy kolorystyczne muzyki, stosowanie nie używanego dotąd materiału dźwiękowego, co w konsekwencji daje nowe efekty harmoniczne
Jazz
Jazz
jeden z nurtów muzyki współczesnej, powstały pod koniec XIX w. w kręgu Murzynów amerykańskich, łączący tradycje muzyczne euro‑amerykańskie z afrykańskimi
Melodyka
Melodyka
jeden z głównych elementów dzieła muzycznego. Jej istotą jest poziomy układ pojedynczych dźwięków
Minimalizm
Minimalizm
kierunek, którego podstawą jest prostota i przejrzystość materiału melodycznego i przejrzystość harmonii
Musical
Musical
amerykański gatunek komedii muzycznej, zwykle 2‑aktowej, składającej się z partii mówionych, partii śpiewanych solowych (songi) i zespołowych (duety, tercety, chóry) oraz tańca, pokrewny europejskiej operetce
Opera
Opera
dramatyczno‑muzyczny, wokalno‑instrumentalny, z akcją dramatyczną, monologami i dialogami ujętymi w, libretcie przeznaczony do wykonania na scenie (z odpowiednią scenografią), zwykle w specjalnie do tego celu zbudowanym teatrze operowym, również zwanym operą
Poemat symfoniczny
Poemat symfoniczny
forma i gatunek muzyczny o swobodnej budowie, zależnej od programu literackiego, tj. od treści pozamuzycznych., zaczerpniętej najczęściej z literatury, rzadziej z malarstwa lub rzeźby
Polifonia
Polifonia
muzyka mająca wiele linii melodycznych współbrzmiących ze sobą
Rewia
Rewia
teatralne przedstawienie rozrywkowe złożone z krótkich scenek i numerów estradowych (skecze, monologi, piosenki, tańce)
Serializm
Serializm
kompozytorska technika posługiwania się w utworze serią 12 różnych pod względem wysokości dźwięków
Skala durowa
Skala durowa
rodzaj skali diatonicznej z półtonami między 3. a 4. oraz 7. a 8. dźwiękiem (stopniem skali)
Skala molowa
Skala molowa
rodzaj skali diatonicznej, w swej naturalnej postaci z półtonami między 2. a 3. oraz 5. a 6. dźwiękiem (stopniem skali), zaś w tzw. postaci harmonicznej — także między 7. a 8. dźwiękiem
Sonoryzm
Sonoryzm
kierunek, technika charakterystyczna dla polskiej szkoły kompozytorskiej w latach 60‑tych, wysuwająca na pierwszy plan brzmienie
Spirituals
Spirituals
negro spirituals, religijne pieśni Afroamerykanów, tworzone przez nich od ok. XVIII w.; powstały wskutek zetknięcia się mieszkańców Afryki z ceremoniami religijnymi i liturgią Kościołów chrześcijańskich
Tacet
Tacet
(łac. milczy) - w zapisie nutowym, szczególnie w głosach instrumentalnych lub wokalnych, oznacza, że dany instrument lub głos w danej części utworu nie bierze udziału.
Tonacja
Tonacja
podstawa melodyczno‑harmoniczna utworu w systemie dur‑moll, wyznaczona przez związki funkcyjne między dźwiękami i akordami danej gamy durowej lub molowej
Tonika
Tonika
pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej i akord zbudowany na tym stopniu
