Temat: Źródła i obszary prawa

Autorka: Anna Rabiega

Adresat

uczeń liceum ogólnokształcącego i technikum

Podstawa programowa:

• stara podstawa programowa:

poziom podstawowy:

2. Prawo i sądy.

Uczeń:

3) wymienia źródła prawa; znajduje wskazany akt prawny i interpretuje proste przepisy prawne.

poziom rozszerzony:

29. Prawo.

Uczeń:

3) rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych (prawo: zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne).

• nowa podstawa programowa

poziom podstawowy:

V. Prawo w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

2) przedstawia źródła prawa w Rzeczypospolitej Polskiej – wykazuje szczególną moc konstytucji; przedstawia procedurę ustawodawczą.

poziom rozszerzony:

XI. System prawa w Rzeczypospolitej Polskiej.

Uczeń:

1) rozróżnia źródła, z których wywodzą się normy w różnych systemach prawnych (prawo: zwyczajowe, precedensowe, religijne, pozytywne).

Ogólny cel kształcenia:

Uczeń charakteryzuje instytucje polskiego systemu prawnego.

Cele operacyjne:

Uczeń:

• przedstawia znaczenie pojęć norma prawna, przepis prawny, akt prawny.

• przedstawia rodzaje aktów prawa w Polsce.

• analizuje najczęściej występujące systemy prawa i wyjaśnia różne rodzaje prawa.

• wskazuje, w jakim organie publikacyjnym można znaleźć poszczególne źródła prawa.

Kształtowane kompetencje kluczowe:

• porozumiewanie się w języku obcym,

• kompetencje informatyczne,

• umiejętność uczenia się,

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody nauczania:

• mapa myśli,

• rozmowa nauczająca z wykorzystaniem schematu interaktywnego, ćwiczeń interaktywnych.

Formy pracy:

• indywidualna,

• zbiorowa.

Środki dydaktyczne:

• komputery z głośnikami i dostępem do internetu, słuchawki,

• zasoby multimedialne zawarte w e‑podręczniku,

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Przebieg zajęć:

Faza wstępna:

1. Nauczyciel przedstawia cel zajęć: Przeanalizujecie źródła prawa obowiązujące w Polsce; poznacie różne systemy prawa i sposoby podziału prawa.

2. Nauczyciel prosi uczniów, by przypomnieli sobie, kiedy i w jaki sposób dowiedzieli się, że nie wolno przechodzić przez jezdnię na czerwonym świetle. Prawdopodobnie uczniowie podadzą wczesne dzieciństwo i wiedzę czerpaną od kogoś bliskiego. Nauczyciel pyta następnie, czy to możliwe, że przeczytali wtedy odpowiedni przepis Kodeksu ruchu drogowego i stąd dowiedzieli się o funkcjonującej zasadzie? Skoro zaś nie znali przepisu, to co było im znane? Nauczyciel wykorzystuje przykład, by w rozmowie nauczającej przybliżyć uczniom zagadnienie normy prawnej, przepisu prawnego oraz aktu normatywnego.

Faza realizacyjna:

1. Nauczyciel pyta uczniów, czy oglądali kiedyś film lub serial o tematyce prawniczej, którego akcja ma miejsce w Wielkiej Brytanii, Stanach Zjednoczonych Ameryki lub innym kraju o kulturze anglosaskiej. Pyta uczniów, jakie dostrzegają różnice między przebiegiem procesu sądowego w tych państwach w porównaniu do naszego kraju. Uczniowie zapisują swoje propozycje na tablicy. W rozmowie nauczającej wyjaśnia uczniom, że różnice te wynikają z odmiennego systemu prawnego (system prawa cywilnego i zwyczajowego).

2. Nauczyciel prosi uczniów o rozwiązanie Ćwiczenia 1. Uczniowie rozwiązują ćwiczenie, a następnie chętni/wybrani uczniowie weryfikują poprawność swoich odpowiedzi na forum klasy.

3. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej schemat „Various types of law”. Przedstawia uczniom kolejno różne rodzaje prawa i prosi, aby podali przykłady przepisów/norm prawnych lub całych aktów prawnych z danego zakresu. Chętni wybrani uczniowie podają swoje propozycje, nauczyciel w razie potrzeby poprawia i uzupełnia je.

4. Nauczyciel informuje uczniów, że na podstawie fragmentu Konstytucji RP zawartego w abstrakcie oraz wiedzy własnej stworzą mapę myśli ilustrującą źródła prawa w Rzeczypospolitej Polskiej. Wyznacza czas realizacji zadania oraz moderatora, który będzie zapisywał propozycje kolegów i koleżanek na tablicy, a także lektora, który na głos odczytuje kolejne fragmenty Konstytucji wprowadzające poszczególne źródła prawa. Uczniowie na podstawie Konstytucji wypisują źródła prawa, a następnie uzupełniają informacje o nich, dopisując na przykład:

• Kto uchwala/wydaje dany akt prawny?

• Jaki jest związek tego aktu prawnego z aktami prawnymi wyższego rzędu?

• Jakie sprawy regulowane są zazwyczaj w danym akcie normatywnym?

• Jakie przykłady aktów tego rodzaju potrafią podać?

Nauczyciel w razie potrzeby może zadawać dodatkowe pytania naprowadzające, a także poprawiać i uzupełniać wypowiedzi uczniów.

5. Nauczyciel prosi uczniów o odliczenie do czterech. Informuje, że ich zadaniem będzie ustalenie – przy wykorzystaniu źródeł internetowych – jakiego rodzaju akty prawne znajdują się w poszczególnych oficjalnych publikatorach:

I. Dzienniku Ustaw,

II. Monitorze Polskim,

III. dziennikach urzędowych ministerstwa,

IV. wojewódzkich dziennikach urzędowych.

Uczniowie odwiedzają strony internetowe poszczególnych publikatorów (stosownie do wskazanej w odliczaniu liczby) i wynotowują rodzaje aktów prawnych, jakie uda im się tam znaleźć. Następnie nauczyciel prosi chętnych/wybranych uczniów, aby podzielili się z resztą klasy informacjami, jakie udało im się znaleźć. Nauczyciel w razie potrzeby poprawia i uzupełnia wypowiedzi uczniów.

Faza podsumowująca:

1. Na koniec zajęć nauczyciel prosi uczniów o rozwinięcie zdań:

• Dziś nauczyłem się…

• Zrozumiałem, że…

• Zaskoczyło mnie…

• Dowiedziałem się…

• Łatwe było dla mnie…

• Trudne było dla mnie…

Dwa ostatnie zdania oceniają trudność omawianego zagadnienia; dzięki nim uczeń dokonuje samooceny swoich wiadomości i umiejętności.

2. Propozycja zadania domowego:

a. Znajdź w internecie różne rodzaje oficjalnych publikatorów aktów normatywnych (Dziennik Ustaw, Monitor Polski, dziennik urzędowy województwa i ministerstwa) i wypisz po dwa różnorodne przykłady aktów normatywnych, jakie znalazłeś w tym publikatorze.

b. Odsłuchaj nagranie abstraktu, aby powtórzyć materiał i utrwalić nowe słówka. Następnie wykonaj ćwiczenie słownikowe na końcu rozdziału.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Sources and areas of law

Legal norm

A rule of behaviour established by a legitimate state authority that explains who and under what circumstances should behave in a certain way.

Structure of the legal norm:

• The hypothesis specifies the addressee of the norm and the conditions and circumstances in which the rule of behaviour applies.

• The disposition specifies the prohibited, prescribed or permitted behavior in the circumstances described in the hypothesis.

• The sanction determines the consequences connected with behavior incompatible with the disposition of the norm.

The relationship between a legal norm and a legal provision is the same as the relationship between content and form. The content defining the rules of behaviour is the legal norm, the provision is only a form in which the content of the norm is included. In other words, norms (rules of behaviour) can be derived from the analysis of legal provisions.

Normative acts vary depending on the organs authorized to issue them, subject to regulation or place in the hierarchy of sources of law.

In Poland, normative acts are published in various publishing organs (formal sources of law). At present, normative acts are also published online. To understand normative acts it is also useful to analyze case law including, for example, the Supreme Court, the Supreme Administrative Court or the European Court of Justice rulings.

The Online Legal Database is a very practical tool to search for legal acts.

Official publishing organs (formal sources of law) in Poland

• Journal of Laws (Dziennik Ustaw);

• Gazette of the Republic of Poland “Monitor Polski” (the Polish Monitor);

• journals of ministries, central offices and voivodeships.

Only legal acts published in the Official Journal or the Polish Monitor constitute a legitimate source of law in Poland. The journals of ministries, central offices and voivodeships only reprint the legal acts published elsewhere.

A legal system consists of structured and interrelated norms enshrined in normative acts binding at a given time in a state. In modern states there are two different types of legal systems. One of them is sometimes referred to as the system of continental law (or the civil law system), while the other is called the Anglo‑Saxon law system (or the common law system).

The legal system in Poland is a system of continental law. The key role in this system is played by positive, codified law, which should constitute a complete and consistent set of norms. The law is created as a result of decisions of the most important state authorities (the parliament, government, President of the Republic, local authorities). Today, however, we are also dealing with an increasing impact of international law and European Union law on the national Polish legal system. Most of the laws passed by our Sejm after Poland's accession to the European Union structures are connected with the necessity to introduce EU directives into domestic legislation.