Zdjęcie przedstawia antyczną rzeźbę kobiety na tle błękitnego nieba. Kobieta ma na sobie togę, w lewej ręce, zgiętej w łokciu, trzyma lirę. Kadr ukazuje postać od bioder w górę. Na środku napis: Muzyka starożytnej Europy
Zdjęcie przedstawia antyczną rzeźbę kobiety na tle błękitnego nieba. Kobieta ma na sobie togę, w lewej ręce, zgiętej w łokciu, trzyma lirę. Kadr ukazuje postać od bioder w górę. Na środku napis: Muzyka starożytnej Europy
Muzyka starożytnej Europy
Źródło: online-skills.
Pochodzenie muzyki helladzkiej
Wpływ na powstanie muzyki starożytnej Grecji miała kultura Wschodu, głównie Egiptu, Małej Azji, Syrii i Babilonii. Dlatego można powiedzieć, iż muzyka helladzka zalicza się do sztuki synkretycznejSynkretyzmsynkretycznej, czerpiącej w umiejętny sposób z wcześniejszego dorobku, łącząc muzykę z poezją i tańcem. Szczególnie ważny jest związek z literaturą: z epiki czerpała między innymi z Homera, wykonując jego słynne teksty (Iliadę czy Odyseję) jako śpiewną recytację, dużą popularnością cieszyły się: poezja miłosna Safony, czy liryka chóralna Stesichorosa z Himery, śpiewano głównie odyOdaody, hymnyHymnhymny, elegieElegiaelegie i trenyTrentreny.
Polecenie 1
Wysłuchaj utwór pt. Hymn do Dionizosa. Nagranie jest próbą odtworzenia brzmienia muzyki starogreckiej.
R6NavH0iL5qqN
Ilustracja interaktywna przedstawia „Posąg Dionizosa”. Na zdjęciu widnieje wyrzeźbiona w marmurze postać młodego, nagiego mężczyzny, opierającego się o pień drzewa z winoroślą. W prawej, uniesionej ręce trzyma zwój, natomiast w lewej, opartej o pień trzyma kiść winogron. Na głowie ma wieniec. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Hymn do Dionizosa, słowa Homera, wykonawca: grupa muzyczna PAN oraz odtworzony utwór muzyczny. Na wstępie słyszymy jeden instrument strunowy, o brzęczącym brzmieniu, po pewnym czasie pojawia się drugi instrument strunowy o niskim brzęczącym brzmieniu, a następnie dołączają instrumenty perkusyjne grzechotki i bębny. Śpiew rozpoczyna jeden mężczyzna, powtarzając w kółko jedną, przejmującą frazę, potem dołącza do niego drugi mężczyzna, który śpiewa to samo odrobinę wyżej. Potem następuje recytatyw, parlando wykonywane przez kobietę, później tę samą frazę powtarza cały chór, muzyka narasta, jest śpiewana na więcej głosów, dużo głośniejsza. Parlando i refren śpiewany przez chór powtarzają się jeszcze kilkukrotnie. Druga część utworu rozpoczyna się wokalizą, wykonywaną a capella przez kobietę, później dołącza do niej mężczyzna, później instrumenty, które grają wyraźny rytm.
Ilustracja interaktywna przedstawia „Posąg Dionizosa”. Na zdjęciu widnieje wyrzeźbiona w marmurze postać młodego, nagiego mężczyzny, opierającego się o pień drzewa z winoroślą. W prawej, uniesionej ręce trzyma zwój, natomiast w lewej, opartej o pień trzyma kiść winogron. Na głowie ma wieniec. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Hymn do Dionizosa, słowa Homera, wykonawca: grupa muzyczna PAN oraz odtworzony utwór muzyczny. Na wstępie słyszymy jeden instrument strunowy, o brzęczącym brzmieniu, po pewnym czasie pojawia się drugi instrument strunowy o niskim brzęczącym brzmieniu, a następnie dołączają instrumenty perkusyjne grzechotki i bębny. Śpiew rozpoczyna jeden mężczyzna, powtarzając w kółko jedną, przejmującą frazę, potem dołącza do niego drugi mężczyzna, który śpiewa to samo odrobinę wyżej. Potem następuje recytatyw, parlando wykonywane przez kobietę, później tę samą frazę powtarza cały chór, muzyka narasta, jest śpiewana na więcej głosów, dużo głośniejsza. Parlando i refren śpiewany przez chór powtarzają się jeszcze kilkukrotnie. Druga część utworu rozpoczyna się wokalizą, wykonywaną a capella przez kobietę, później dołącza do niej mężczyzna, później instrumenty, które grają wyraźny rytm.
Przeczytaj informacje na temat Hymnu do Dionizosa, którego autorem jest Homer.
R1360XRa1Wwx9
Ilustracja interaktywna przedstawia „Posąg Dionizosa”. Na zdjęciu widnieje wyrzeźbiona w marmurze postać młodego, nagiego mężczyzny, opierającego się o pień drzewa z winoroślą. W prawej, uniesionej ręce trzyma zwój, natomiast w lewej, opartej o pień trzyma kiść winogron. Na głowie ma wieniec. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Hymn do Dionizosa, słowa Homera, wykonawca: grupa muzyczna PAN oraz odtworzony utwór muzyczny. Na wstępie słyszymy jeden instrument strunowy, o brzęczącym brzmieniu, po pewnym czasie pojawia się drugi instrument strunowy o niskim brzęczącym brzmieniu, a następnie dołączają instrumenty perkusyjne grzechotki i bębny. Śpiew rozpoczyna jeden mężczyzna, powtarzając w kółko jedną, przejmującą frazę, potem dołącza do niego drugi mężczyzna, który śpiewa to samo odrobinę wyżej. Potem następuje recytatyw, parlando wykonywane przez kobietę, później tę samą frazę powtarza cały chór, muzyka narasta, jest śpiewana na więcej głosów, dużo głośniejsza. Parlando i refren śpiewany przez chór powtarzają się jeszcze kilkukrotnie. Druga część utworu rozpoczyna się wokalizą, wykonywaną a capella przez kobietę, później dołącza do niej mężczyzna, później instrumenty, które grają wyraźny rytm.
Ilustracja interaktywna przedstawia „Posąg Dionizosa”. Na zdjęciu widnieje wyrzeźbiona w marmurze postać młodego, nagiego mężczyzny, opierającego się o pień drzewa z winoroślą. W prawej, uniesionej ręce trzyma zwój, natomiast w lewej, opartej o pień trzyma kiść winogron. Na głowie ma wieniec. Po naciśnięciu punktu aktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Hymn do Dionizosa, słowa Homera, wykonawca: grupa muzyczna PAN oraz odtworzony utwór muzyczny. Na wstępie słyszymy jeden instrument strunowy, o brzęczącym brzmieniu, po pewnym czasie pojawia się drugi instrument strunowy o niskim brzęczącym brzmieniu, a następnie dołączają instrumenty perkusyjne grzechotki i bębny. Śpiew rozpoczyna jeden mężczyzna, powtarzając w kółko jedną, przejmującą frazę, potem dołącza do niego drugi mężczyzna, który śpiewa to samo odrobinę wyżej. Potem następuje recytatyw, parlando wykonywane przez kobietę, później tę samą frazę powtarza cały chór, muzyka narasta, jest śpiewana na więcej głosów, dużo głośniejsza. Parlando i refren śpiewany przez chór powtarzają się jeszcze kilkukrotnie. Druga część utworu rozpoczyna się wokalizą, wykonywaną a capella przez kobietę, później dołącza do niej mężczyzna, później instrumenty, które grają wyraźny rytm.
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment wazy greckiej z przykładem malarstwa czerwono-figurowego. Malowidło ukazuje ucztę grecką. Na pierwszym planie widoczna jest postać kobiety grającej na aulos. Na drugim planie znajdują się czterej leżący mężczyźni z wieńcami na głowach. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Aulistka (kobieta grająca na aulosie), 2. Kobiety grały na aulosie podczas sympozjów, czyli uczt towarzyszących zebraniom, mających miejsce po głównym posiłku., 3. Przykład malarstwa czerwono-figurowego na wazie greckiej z ok. 420 roku p.n.e.
Ilustracja interaktywna przedstawia fragment wazy greckiej z przykładem malarstwa czerwono-figurowego. Malowidło ukazuje ucztę grecką. Na pierwszym planie widoczna jest postać kobiety grającej na aulos. Na drugim planie znajdują się czterej leżący mężczyźni z wieńcami na głowach. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje: 1. Aulistka (kobieta grająca na aulosie), 2. Kobiety grały na aulosie podczas sympozjów, czyli uczt towarzyszących zebraniom, mających miejsce po głównym posiłku., 3. Przykład malarstwa czerwono-figurowego na wazie greckiej z ok. 420 roku p.n.e.
Źródło: tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
Starożytna Grecja
W Starożytnej Grecji muzyka pełniła wyjątkową rolę. Była jednocześnie dziedziną nauki, jedną z dyscyplin olimpijskich, ale towarzyszyła także Grekom w wielu wydarzeniach życia codziennego, takich jak przyjęcia, pogrzeby czy teatr. Wierzono, że muzyka ma potężny wpływ na duszę człowieka; z tego powodu wykorzystywano ją nie tylko jako rozrywkę, ale także jako ważne narzędzie. W Grecji muzyka stała się obiektem kultu i była obecna na igrzyskach. Była wykorzystywana w medycynie, nauce moralności, a jej wykonywanie wiązało się ze zjawiskiem katharsisKatharsiskatharsis [czytaj: katarzis]. Istniały dwa instrumenty związane z kultem bogów: aulosAuolosaulos (należący do Dionizosa) oraz kithara Kitharakithara [czytaj: kitara] (należąca do Apollina). Muzyka miała dwie twarze - jedną z nich była edukacja i umoralnianie. Z tą częścią muzyki był kojarzony głównie kult Apollina oraz kithara. Uważano, że człowiek może nauczyć się postaw moralnych, a także doceniania estetyki i piękna poprzez słuchanie muzyki. Z drugiej strony, muzyka dionizyjska miała wpływać na bardziej zwierzęcą część człowieka i działać terapeutycznie. Wiązano z tym zjawisko katharsis, oczyszczania duszy poprzez sztukę. Dodatkowo, niektórzy z greckich uczonych wierzyli, że muzyka może wpływać nie tylko na zdrowie psychiczne, ale także fizyczne. Athenaios [czytaj: afenajos] zalecał grę na aulosie, jako skuteczną metodę walki z napadami rwy kulszowej.
R8CNScfwMIBIv
Ilustracja przedstawia dwóch starożytnych greckich muzyków, jeden gra na aulosie, drugi na lirze. Mężczyźni są prawie nadzy, przysłonięci są tylko kawałkiem tkaniny. Aulos na ilustracji to podwójny rozszerzający się ku dołowi instrument dęty, lira to instrument strunowy. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetli się informacja dodatkowa: „Muzyka, którą słyszysz wydobywa się z rekonstrukcji starożytnego greckiego instrumentu - aulosu. Gra na tym instrumencie miała posiadać wiele leczniczych właściwości” oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu instrument, z którego jednocześnie wydobywają się dwa dźwięki. Jeden z nich jest niższy i stanowi rodzaj akompaniamentu, drugi jest wyższy, melodia grana na nim jest bardziej ruchliwa. Dźwięk aulosu jest przenikliwy, szorstki.
Ilustracja przedstawia dwóch starożytnych greckich muzyków, jeden gra na aulosie, drugi na lirze. Mężczyźni są prawie nadzy, przysłonięci są tylko kawałkiem tkaniny. Aulos na ilustracji to podwójny rozszerzający się ku dołowi instrument dęty, lira to instrument strunowy. Po naciśnięciu punktu aktywnego, wyświetli się informacja dodatkowa: „Muzyka, którą słyszysz wydobywa się z rekonstrukcji starożytnego greckiego instrumentu - aulosu. Gra na tym instrumencie miała posiadać wiele leczniczych właściwości” oraz pojawi się możliwość odtworzenia muzyki. Na nagraniu instrument, z którego jednocześnie wydobywają się dwa dźwięki. Jeden z nich jest niższy i stanowi rodzaj akompaniamentu, drugi jest wyższy, melodia grana na nim jest bardziej ruchliwa. Dźwięk aulosu jest przenikliwy, szorstki.
Muzycy starożytnej Grecji, Źródło: zpe.gov.pl
Formy muzyczne w Starożytnej Grecji
Najbardziej charakterystycznymi formami w Grecji były hymnyHymnhymny tworzone na cześć boga Apollina i dytyrambyDytyrambdytyramby na cześć Dionizosa śpiewane przy wtórze fletni PanaFletnia Panafletni Pana. DytyrambyDytyrambDytyramby wpłynęły na rozwój dramatu greckiego. Greckie tragedie powiązane były z kultem bogów. Oprócz nich rozwinęły się także pieśń ludowa i pieśń bohaterska, które nie były związane z kultem. Grecy ogromną wagę przywiązywali do skalSkalaskal dźwiękowych, którym nadali wartości etyczne. Z języka greckiego pochodzą pojęcia, które na stałe wpisały się jako muzyczne, między innymi: melodiaMelodiamelodia, rytmRytmrytm, harmoniaHarmoniaharmonia, gamaGamagama, homofoniaHomofoniahomofonia, kanonKanonkanon czy chórChórchór.
Do najpopularniejszych starożytnych instrumentów należały:
AulosAulosAulos – instrument składający się z dwóch piszczałek, na których grano jednocześnie. Jedna z nich była odpowiedzialna za niskie dźwięki, stanowiące podstawę harmoniczną. Na drugiej natomiast grano melodię;
SistrumSistrumSistrum – grzechotka wykonana z brązu;
LiraLiraLira – instrument strunowy (jedną z jej odmian była kitara);
Fletnia PanaFletnia PanaFletnia Pana – drewniane piszczałki ułożone w jednym lub dwóch rzędach.
Najpopularniejsze instrumenty starożytnej Grecji
Aulos
R17M442qrNOx5
Obraz przedstawia nagiego mężczyznę, który w ustach trzyma instrument muzyczny aulos. Tło obrazu jest czarne. Mężczyzna ma krótkie, czarne włosy. Na głowie nosi opaskę. Instrument składa się z dwóch teleskopowych rurek, które mężczyzna trzyma obiema rękami.
Malarz Euaion, „Młody mężczyzna grający na aulosie”, fragment malarstwa czerwonofigurowego z greckiego naczynia, 460‑450 r. p.n.e., Luwr, Paryż, Francja, wikimedia.org, domena publiczna; fotografia: Jastrow
Źródło: Euaion, Jastrow, Młody mężczyzna grający na aulosie, fragment malarstwa czerwonofigurowego z greckiego naczynia, Malarstwo czerwonofigurowe, Luwr, Paryż, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Banquet_Euaion_Louvre_G467_n2.jpg [dostęp 7.02.2022], domena publiczna.
RLDEZMFPUNEPA
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowany aulos. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument w postaci dwóch, połączonych ze sobą, prostych fletów. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Francesco Landucci oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk aulosu. Aulos ma przenikliwy, szybko drgający dźwięk.
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowany aulos. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument w postaci dwóch, połączonych ze sobą, prostych fletów. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Francesco Landucci oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk aulosu. Aulos ma przenikliwy, szybko drgający dźwięk.
Rekonstrukcja aulosu, ancient.eu, CC BY 3.0 (ilustracja)
Źródło: online-skills, licencja: CC BY 3.0.
R1VTFOkVyNIA7
Melodia starogrecka zagrana na aulosie w wykonaniu Stefana Hagela. Utwór trwający 1 minutę i 42 sekundy. Utwór został wykonany na aulosie, wywodzącym się ze starożytnej Grecji instrumencie dętym. Kompozycja ma dość szybkie tempo i nieco nietypowe, antyczne brzmienie. Nastrój utworu jest nieco nostalgiczny, przywodzący na myśl czasy starożytności oraz greckie polis.
Melodia starogrecka zagrana na aulosie w wykonaniu Stefana Hagela. Utwór trwający 1 minutę i 42 sekundy. Utwór został wykonany na aulosie, wywodzącym się ze starożytnej Grecji instrumencie dętym. Kompozycja ma dość szybkie tempo i nieco nietypowe, antyczne brzmienie. Nastrój utworu jest nieco nostalgiczny, przywodzący na myśl czasy starożytności oraz greckie polis.
Melodia starogrecka zagrana na aulosie, wykonanie Stefan Hagel, oeaw.ac.at, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Stefan Hagel, Melodia starogrecka zagrana na aulosie, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Melodia starogrecka zagrana na aulosie, wykonanie Stefan Hagel, oeaw.ac.at, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: Stefan Hagel, Melodia starogrecka zagrana na aulosie, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Melodia starogrecka zagrana na aulosie w wykonaniu Stefana Hagela. Utwór trwający 1 minutę i 42 sekundy. Utwór został wykonany na aulosie, wywodzącym się ze starożytnej Grecji instrumencie dętym. Kompozycja ma dość szybkie tempo i nieco nietypowe, antyczne brzmienie. Nastrój utworu jest nieco nostalgiczny, przywodzący na myśl czasy starożytności oraz greckie polis.
Sistrum
RAXSTGLK2lvQa
Na obrazie widoczny jest instrument o nazwie sistrum łukowe. Jest ono wykonane z brązu. Górna część instrumentu ma kształt bramy, przez które na różnych wysokościach przełożone są trzy metalowe pręty zagięte na obu końcach.
Sistrum łukowe z epoki rzymskiej wykonane z brązu, wikimedia.org, CC BY‑SA 3.0; fotografia: Lalupa
Źródło: Lalupa, Sistrum łukowe z epoki rzymskiej wykonane z brązu, Fotografia, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Mostra_Olearie_-_sistro_1010384.JPG [dostęp 7.02.2022], licencja: CC BY-SA 3.0.
R6Y6zgDrP5HuW
Dźwięk instrumentu Sistrum. Fragment trwający 11 sekund. Pochodzący ze starożytnego Egiptu instrument ma bardzo ostry, przenikliwy dźwięk, wynikający z uderzeń metalowych prętów o pałąk.
Dźwięk instrumentu Sistrum. Fragment trwający 11 sekund. Pochodzący ze starożytnego Egiptu instrument ma bardzo ostry, przenikliwy dźwięk, wynikający z uderzeń metalowych prętów o pałąk.
Dźwięk instrumentu Sistrum, instrumentsoftheworld.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: http://www.instrumentsoftheworld.com/instrument/162-Sistrum.html, Dźwięk instrumentu Sistrum, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Dźwięk instrumentu Sistrum, instrumentsoftheworld.com, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu)
Źródło: http://www.instrumentsoftheworld.com/instrument/162-Sistrum.html, Dźwięk instrumentu Sistrum, Materiał wykorzystany na podstawie art. 29 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych (prawo cytatu).
Dźwięk instrumentu Sistrum. Fragment trwający 11 sekund. Pochodzący ze starożytnego Egiptu instrument ma bardzo ostry, przenikliwy dźwięk, wynikający z uderzeń metalowych prętów o pałąk.
Lira
R1MrYw7w5GbAa
Obraz przedstawia dwie kobiety. Jedna z nich siedzi na zdobionym drewnianym krześle, a druga stoi za krzesłem. Kobieta na krześle ubrana jest w czarną suknię oraz jasny, kremowy płaszcz. W rękach trzyma pozłacany instrument – kitar. Kobieta posiada biżuterię w postaci dwóch złotych kolczyków oraz złotej opaski na włosy. Kobieta za krzesłem ubrana jest w czarną suknię oraz posiada podobną mniej widoczną nie pozłacaną biżuterię. Ściana pokoju, w którym znajdują się kobiety, ma czerwony, wyblakły kolor.
„Siedząca kobieta grająca na kitarze”, 40 - 30 r. p.n.e., Willa Fanniusza Synistora, Boscoreale, Włochy, wikimedia.org, domena publiczna; fotografia: Ranvelg
Źródło: Ranvelg, Siedząca kobieta grająca na kitarze, Fresk, Willa Fanniusza Synistora, Boscoreale, dostępny w internecie: https://pl.wikipedia.org/wiki/Plik:Boscoreale_fresco_woman_kithara.jpg [dostęp 7.02.2022], domena publiczna.
R10XvnJgYabHL
Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym w wykonaniu zespołu Petros Tabouris Ensemble. Fragment trwający 22 sekundy. Kompozycja jest przeznaczona na starożytny instrument strunowy (podobny do cytry) wraz z akompaniamentem zespołu. Utwór ma zdecydowanie antyczny, ludowy charakter oraz nostalgiczne, melancholijne brzmienie przywodzące na myśl starożytną Grecję i jest wykonywany w szybkim tempie.
Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym w wykonaniu zespołu Petros Tabouris Ensemble. Fragment trwający 22 sekundy. Kompozycja jest przeznaczona na starożytny instrument strunowy (podobny do cytry) wraz z akompaniamentem zespołu. Utwór ma zdecydowanie antyczny, ludowy charakter oraz nostalgiczne, melancholijne brzmienie przywodzące na myśl starożytną Grecję i jest wykonywany w szybkim tempie.
Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym (fragment), wykonanie Petros Tabouris Ensemble, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Petros Tabouris Ensemble, Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym (fragment), licencja: CC BY 3.0.
Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym (fragment), wykonanie Petros Tabouris Ensemble, online‑skills, CC BY 3.0
Źródło: Petros Tabouris Ensemble, Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym (fragment), licencja: CC BY 3.0.
Etiuda „Dorios Harmonia” w systemie molowym w wykonaniu zespołu Petros Tabouris Ensemble. Fragment trwający 22 sekundy. Kompozycja jest przeznaczona na starożytny instrument strunowy (podobny do cytry) wraz z akompaniamentem zespołu. Utwór ma zdecydowanie antyczny, ludowy charakter oraz nostalgiczne, melancholijne brzmienie przywodzące na myśl starożytną Grecję i jest wykonywany w szybkim tempie.
Fletnia Pana
RyWEMtDMR9eeU
Na obrazie widoczny jest instrument fletnia pana. Instrument składa się z 24 piszczałek. Piszczałka po lewej stronie jest najmniejsza, a każda następna po niej piszczałka jest od siebie coraz większa. Piszczałki połączone są poprzez dwie rozpołowione piszczałki oraz sznurek.
Fletnia Pana z poł. XIX wieku, rodzina Brambilla, Bernareggio, Muzeum Instrumentów Muzycznych Castello Sforzesco, Mediolan, Włochy, wikimedia.org, CC BY‑SA 4.0, fotografia: Phyrexian
Źródło: Phyrexian, Fletnia Pana z poł. XIX wieku, Fotografia, Castello Sforzesco, Mediolan, dostępny w internecie: https://commons.wikimedia.org/wiki/File:Milano_-_Castello_Sforzesco_0232.JPG [dostęp 8.02.2022], licencja: CC BY-SA 4.0.
Ra4TwI6UXUT4P
Przykładowa melodia zagrana na Fletni Pana w wykonaniu Carlosa Carty. Fragment trwający 40 sekund. Fletnia Pana ma dość delikatne, ciepłe brzmienie, które nadaje utworowi podobnego nastroju; kompozycja ma dość ludowy, ciepły i pogodny, nieco antyczny charakter oraz jest wykonywana w średnio szybkim tempie.
Przykładowa melodia zagrana na Fletni Pana w wykonaniu Carlosa Carty. Fragment trwający 40 sekund. Fletnia Pana ma dość delikatne, ciepłe brzmienie, które nadaje utworowi podobnego nastroju; kompozycja ma dość ludowy, ciepły i pogodny, nieco antyczny charakter oraz jest wykonywana w średnio szybkim tempie.
Przykładowa melodia zagrana na Fletni Pana, wykonawca: Carlos Carty, freesound.org, CC BY 3.0
Źródło: Carlos Carta, Przykładowa melodia odegrana na Fletni Pana, mp3, licencja: CC BY 3.0. https://freesound.org/people/CarlosCarty/sounds/444233/.
Przykładowa melodia zagrana na Fletni Pana, wykonawca: Carlos Carty, freesound.org, CC BY 3.0
Źródło: Carlos Carta, Przykładowa melodia odegrana na Fletni Pana, mp3, licencja: CC BY 3.0. https://freesound.org/people/CarlosCarty/sounds/444233/.
Przykładowa melodia zagrana na Fletni Pana w wykonaniu Carlosa Carty. Fragment trwający 40 sekund. Fletnia Pana ma dość delikatne, ciepłe brzmienie, które nadaje utworowi podobnego nastroju; kompozycja ma dość ludowy, ciepły i pogodny, nieco antyczny charakter oraz jest wykonywana w średnio szybkim tempie.
Polecenie 2
R1GWeUHUmgGhV
Wysłuchaj nagrań instrumentów. Wyszukaj informacje na ich temat i napisz po jednym zdaniu na temat każdego z instrumentów.
RieoplS2qxBfs
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowaną kitharę. Na zdjęciu widnieje instrument strunowy. Jego korpus wykonany jest z drewna. Do korpusu przymocowane jest siedem strun. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Petros Tabouris Ensemble oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk kithary w towarzystwie aulosu i triangla (trójkąta), Kithara brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną. Aulos to instrument dęty o dość miłym brzmieniu. Trójkąt ma jasne i metaliczne brzmienie.
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowaną kitharę. Na zdjęciu widnieje instrument strunowy. Jego korpus wykonany jest z drewna. Do korpusu przymocowane jest siedem strun. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Petros Tabouris Ensemble oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk kithary w towarzystwie aulosu i triangla (trójkąta), Kithara brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną. Aulos to instrument dęty o dość miłym brzmieniu. Trójkąt ma jasne i metaliczne brzmienie.
Ilustracja interaktywna przedstawia Fletnię Pana. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument, składający się z szeregu, połączonych ze sobą rurek o różnej długości, powiązanych trzciną. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlony napis: fletnia pana oraz odtworzony utwór prezentujący dźwięk instrumentu. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
Ilustracja interaktywna przedstawia Fletnię Pana. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument, składający się z szeregu, połączonych ze sobą rurek o różnej długości, powiązanych trzciną. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlony napis: fletnia pana oraz odtworzony utwór prezentujący dźwięk instrumentu. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
Wyszukaj informacje na temat kitary i fletni Pana i napisz po jednym zdaniu na temat każdego z instrumentów.
RDkfNGlxvNTmz
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowaną kitharę. Na zdjęciu widnieje instrument strunowy. Jego korpus wykonany jest z drewna. Do korpusu przymocowane jest siedem strun. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Petros Tabouris Ensemble oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk kithary w towarzystwie aulosu i triangla (trójkąta), Kithara brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną. Aulos to instrument dęty o dość miłym brzmieniu. Trójkąt ma jasne i metaliczne brzmienie.
Ilustracja interaktywna przedstawia zrekonstruowaną kitharę. Na zdjęciu widnieje instrument strunowy. Jego korpus wykonany jest z drewna. Do korpusu przymocowane jest siedem strun. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlona informacja dodatkowa: Petros Tabouris Ensemble oraz odtworzony utwór, prezentujący dźwięk kithary w towarzystwie aulosu i triangla (trójkąta), Kithara brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną. Aulos to instrument dęty o dość miłym brzmieniu. Trójkąt ma jasne i metaliczne brzmienie.
Ilustracja interaktywna przedstawia Fletnię Pana. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument, składający się z szeregu, połączonych ze sobą rurek o różnej długości, powiązanych trzciną. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlony napis: fletnia pana oraz odtworzony utwór prezentujący dźwięk instrumentu. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
Ilustracja interaktywna przedstawia Fletnię Pana. Na zdjęciu widnieje drewniany instrument, składający się z szeregu, połączonych ze sobą rurek o różnej długości, powiązanych trzciną. Po naciśnięciu punktu interaktywnego, zostanie wyświetlony napis: fletnia pana oraz odtworzony utwór prezentujący dźwięk instrumentu. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
Rzymianie przejęli z Grecji zaledwie kilka instrumentów i teorię. Ze względu na warunki historyczne i pod wpływem tradycji rozwinęła się muzyka wojskowa. Pielęgnowano także muzykę obrzędową i związaną z widowiskami. To właśnie w Rzymie muzyka oddzieliła się od poezji, stając się samodzielną formą. W wyniku rozwoju chrześcijaństwa po edykcie mediolańskim cesarza Konstantyna Wielkiego z 313 roku , pod wpływem Wschodu upowszechniły się psalmodiePsalmodiapsalmodie i starożydowskie śpiewy kultowe. Rozwinął się śpiew dialogowany, w którym solista przeciwstawiany był chórowi. Muzyka stała się wyłącznie sztuką wokalną, pozbawioną instrumentów i tańca.
Muzyka odgrywała ważną rolę w różnych aspektach życia rzymskiego społeczeństwa. Była obecna w domach, w publicznych ceremoniach, w teatrach, na arenach walk gladiatorów i w uroczystościach religijnych.
R6cZcJBF7QRVh1
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę, ukazującą trio muzyków rzymskich. Na wielobarwnym obrazie widnieje dwóch mężczyzn oraz kobieta, grających na instrumentach. Obok grupy stoi dziecko. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane, aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje. Punkt pierwszy znajduje się przy instrumencie, składającym się z dwóch drewnianych rurek z otworami. Po naciśnięciu punktu, wyświetla się napis: aulos, Punkt drugi umieszczony jest przy dwóch metalowych, maleńkich talerzykach, wyświetla się napis: Talerzyki. Punkt trzeci znajduje się przy dość dużym bębenku o średnicy ok. 60 cm. Po naciśnięciu punktu, wyświetla się napis: Tympanon.
Ilustracja interaktywna przedstawia mozaikę, ukazującą trio muzyków rzymskich. Na wielobarwnym obrazie widnieje dwóch mężczyzn oraz kobieta, grających na instrumentach. Obok grupy stoi dziecko. Na ilustracji umieszczone są kolejno ponumerowane, aktywne punkty, po wybraniu których wyświetlą się dodatkowe informacje. Punkt pierwszy znajduje się przy instrumencie, składającym się z dwóch drewnianych rurek z otworami. Po naciśnięciu punktu, wyświetla się napis: aulos, Punkt drugi umieszczony jest przy dwóch metalowych, maleńkich talerzykach, wyświetla się napis: Talerzyki. Punkt trzeci znajduje się przy dość dużym bębenku o średnicy ok. 60 cm. Po naciśnięciu punktu, wyświetla się napis: Tympanon.
Źródło: tylko do użytku edukacyjnego na zpe.gov.pl.
R1OSWG3FkISZI
Ćwiczenie 1
Przyporządkuj rzymskie instrumenty: talerzyki, aulos, tympanon do opisów. Opis pierwszy: instrument dęty złożony z dwóch rurek z otworami. Opis drugi: maleńkie, metalowe talerzyki. Opis trzeci: dość duży bębenek ręczny.
Przyporządkuj rzymskie instrumenty: talerzyki, aulos, tympanon do opisów. Opis pierwszy: instrument dęty złożony z dwóch rurek z otworami. Opis drugi: maleńkie, metalowe talerzyki. Opis trzeci: dość duży bębenek ręczny.
Przypisz instrumenty do kraju pochodzenia. Instrumenty: 1. kithara 2. tympanon 3. aulos. Kraje A: Grecja B: Rzym
Wysłuchaj nagrania i zaznacz kraj jego pochodzenia.
Egipt
Rzym
Grecja
Mezopotamia
R17Wrfp5MSbOl
Na nagraniu utwór rozpoczynający się fragmentem instrumentalnym, wykonanym na kitarze i instrumentach perkusyjnych. Później chór śpiewa jedną, powtarzającą się frazę. Muzyka narasta i cichnie. Jako zwrotki występuje recytatyw.
Na nagraniu utwór rozpoczynający się fragmentem instrumentalnym, wykonanym na kitarze i instrumentach perkusyjnych. Później chór śpiewa jedną, powtarzającą się frazę. Muzyka narasta i cichnie. Jako zwrotki występuje recytatyw.
Na nagraniu utwór rozpoczynający się fragmentem instrumentalnym, wykonanym na kitarze i instrumentach perkusyjnych. Później chór śpiewa jedną, powtarzającą się frazę. Muzyka narasta i cichnie. Jako zwrotki występuje recytatyw.
RD3uoO5QTNcP6
Ćwiczenie 2
Wskaż instrument, o którym jest ten opis: Jest to drewniany instrument, składający się z szeregu, połączonych ze sobą rurek o różnej długości, powiązanych trzciną. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
RtDsYr47e2zGO
Ćwiczenie 3
Odpowiedz na pytanie: Jakie instrumenty są charakterystyczne dla muzyki starożytnej Grecji? Możliwe odpowiedzi: 1. kithara, 2. fletnia pana, 3. trąbka, 4. skrzypce.
Odpowiedz na pytanie: Jakie instrumenty są charakterystyczne dla muzyki starożytnej Grecji? Możliwe odpowiedzi: 1. kithara, 2. fletnia pana, 3. trąbka, 4. skrzypce.
Wysłuchaj nagrań i rozpoznaj, jakie to instrumenty.
Kitara, Aulos, Fletnia Pana
Dźwięk 1
Dźwięk 2
Dźwięk 3
RMphHc5qxISym
Brzmienie instrumentu strunowego. Instrument brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną.
Brzmienie instrumentu strunowego. Instrument brzmi dość ostro, szarpnięte struny dość szybko milkną.
Nagrane brzmienie instrumentu dętego. Instrument ma miłe, choć trochę piskliwe brzmienie, słychać powietrze, które nie całe zamienia się w dźwięk.
Ćwiczenie 3
R1APzZFMSrLu7
Wyszukaj informację na temat mitycznej historii powstania Fletni Pana. Napisz krótkie streszczenie tej historii.
RLo7xWRm5Nkb8
Ćwiczenie 4
Odpowiedz na pytanie: Kto ogłosił edykt mediolański? Możliwe odpowiedzi: 1. Konstantyn Wielki, 2. Oktawian August, 3. Marek Aureliusz, 4. Neron.
Zaznacz, kto ogłosił edykt mediolański.
Konstantyn Wielki
Oktawian August
Marek Aureliusz
Neron
ReL4OSWPrHnZf
Ćwiczenie 5
Odpowiedz na pytanie: Dla kogo Starożytni Grecy tworzyli hymny i dytyramby?
Odpowiedz na pytanie: Dla kogo Starożytni Grecy tworzyli hymny i dytyramby?
Uzupełnij luki w tekście.
Najbardziej charakterystycznymi formami w starożytnej ............ były hymny tworzone na cześć boga Apollina i dytyramby na cześć .................. śpiewane przy wtórze fletni Pana. Dytyramby wpłynęły na rozwój .............. greckiego.
RxbPCFmwfel5n
Ćwiczenie 6
Dopasuj opis formy do jego nazwy. Formy: 1. Oda, 2. Tren. Opisy: A. uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie B. utwór liryczny o charakterze elegijnym, opłakujący zmarłego oraz sławiący jego zalety i zasługi.
Dopasuj opis formy do jego nazwy. Formy: 1. Oda, 2. Tren. Opisy: A. uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie B. utwór liryczny o charakterze elegijnym, opłakujący zmarłego oraz sławiący jego zalety i zasługi.
Rozpoznaj rodzaj malarstwa greckiego, przedstawiającego motyw muzyczny.
Czarnofigurowe
Mozaika
Czerwonofigurowe
Ćwiczenie 6
RJzc0Ol96cIYP
Napisz na czym polegał sposób malowania naczyń w starożytnej Grecji nazywany stylem czerwonofigurowym?
RefmI3tOxNgz5
Ćwiczenie 7
Polecenie do zadania brzmi: Dokończ zdanie. Dytyramb to: 1. uroczysta pieśń pochwalna ku czci Dionizosa., 2. utwór liryczny o tematyce żałobnej, pożegnalnej., 3. zbiór utworów religijno‑dydaktycznych, wzorowanych na psalmach biblijnych., 4. uroczysty utwór poetycki, opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie itp.
Polecenie do zadania brzmi: Dokończ zdanie. Dytyramb to: 1. uroczysta pieśń pochwalna ku czci Dionizosa., 2. utwór liryczny o tematyce żałobnej, pożegnalnej., 3. zbiór utworów religijno‑dydaktycznych, wzorowanych na psalmach biblijnych., 4. uroczysty utwór poetycki, opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie itp.
Dokończ zdanie.
zbiór utworów religijno‑dydaktycznych wzorowanych na psalmach biblijnych., utwór liryczny o tematyce żałobnej, pożegnalnej., uroczysta pieśń pochwalna ku czci Dionizosa., uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie itp.
Dytyramb to: ..................................................................................................................................................................
R25XAYpQqYJgo
Ćwiczenie 8
Przyporządkuj instrumenty do grup.
Przyporządkuj instrumenty do grup.
Polecenie 3
RHvaRbL5aud8r
Wyszukaj informacje na temat instytucji upowszechniających kulturę muzyczną dotyczącą starożytności i zaproponuj wydarzenia artystyczne, które Twoim zdaniem można zarekomendować. Uzasadnij swój wybór. Korzystaj również ze stron obcojęzycznych.
Ten temat niejedno ma imię
Aby zrozumieć starożytną muzykę grecką, warto rozpatrywać ją holistycznie i brać pod uwagę różne aspekty, m.in. historyczne, filozoficzne, kulturowe i wykonawcze.
Historia i archeologia
Badanie starożytnych tekstów, zabytków i artefaktów muzycznych pomaga nam odkrywać, jak muzyka była praktykowana w starożytności. Prześledzenie ewolucji instrumentów muzycznych i sposobów ich używania może nam dostarczyć wiedzy na temat technik i stylów muzycznych tamtych czasów.
Literatura i filozofia
Analiza starożytnych tekstów literackich, takich jak dzieła Platona czy Arystotelesa, pozwala nam zgłębić starożytną filozofię muzyki. Wielu starożytnych filozofów uwzględniło rolę muzyki w społeczeństwie, jej wpływ na emocje i moralność. Teksty poetyckie, jak tragedie greckie czy hymny, także są źródłem informacji o muzycznym kontekście tamtych czasów.
Antropologia i etnologia
Porównanie muzyki starożytnej z innymi tradycjami muzycznymi może dostarczyć nam wglądu w uniwersalne cechy muzyczne oraz ewolucję muzyki. Możemy też badać społeczne i kulturowe konteksty, w których muzyka starożytna była wykonywana i odgrywała różne role.
Teoria muzyki
Starożytni Grecy mieli rozbudowaną teorię muzyki, w tym system skal i rytmu. Badanie tych teorii i zasad muzycznych pozwala nam lepiej zrozumieć, jak starożytni Grecy konstruowali i rozumieli muzykę.
Rekonstrukcja i wykonawstwo
Dzięki współczesnym badaniom jesteśmy w stanie próbować rekonstruować starożytną muzykę i odtwarzać ją na replikach historycznych instrumentów. To interdyscyplinarne podejście pozwala nam doświadczyć dźwięków, rytmów i melodii, jakie mogły być słyszane w starożytności. Udaną próbę rekonstrukcji muzyki starogreckiej podjęto w Polsce w Ośrodku Praktyk Teatralnych „Gardzienice”, gdzie w ramach projektu Orkiestra Antyczna m.in. została nagrana płyta z muzyką, została wydana książka Muzyka starożytnej Grecji i Rzymu oraz odbyło się wiele koncertów i warsztatów.
Słownik pojęć
Auolos
Auolos
starogrecki instrument dęty w kształcie długiej piszczałki
Chór
Chór
śpiew zbiorowy; też: utwór śpiewany przez zespół
Dytyramb
Dytyramb
w starożytnej Grecji: uroczysta pieśń pochwalna ku czci Dionizosa
Elegia
Elegia
utwór liryczny o tematyce żałobnej, pożegnalnej
Epika
Epika
jeden z trzech rodzajów literackich, obejmujący utwory, których podstawową formę wypowiedzi stanowi narracja
Fletnia Pana
Fletnia Pana
instrument muzyczny składający się z szeregu złączonych razem piszczałek różnej długości
Gama
Gama
następstwo dźwięków uporządkowanych według stosunków interwałowych określonej skali w systemie tonalnym
Harmonia
Harmonia
sposób łączenia i budowy akordów w utworze muzycznym
Homofonia
Homofonia
typ budowy wielogłosowych utworów muzycznych, w których tylko jeden głos prowadzi melodię
Hymn
Hymn
uroczysty i podniosły utwór poetycki lub oparty na nim wokalny utwór muzyczny, sławiący Boga, bohaterów, wielkie idee itp.
Kanon
Kanon
utwór polifoniczny, w którym linię melodyczną głosu rozpoczynającego powtarzają kolejno wszystkie występujące głosy
Katharsis
Katharsis
rozładowanie silnych uczuć w wyniku głębokiego przeżycia
Kithara
Kithara
instrument strunowy, odmiana liry
Melodia
Melodia
ciąg następujących po sobie dźwięków, uporządkowanych według zasad tonalnych, rytmicznych i formalnych, tworzących pewną całość
Oda
Oda
uroczysty utwór poetycki opiewający wybitną postać, doniosłe wydarzenie itp.
Psalmodia
Psalmodia
zbiór utworów religijno‑dydaktycznych wzorowanych na psalmach biblijnych
Rytm
Rytm
czynnik regulujący czas trwania dźwięków w utworze muzycznym i wyznaczający ich następstwo w czasie
Skala
Skala
układ dźwięków uszeregowanych według wysokości, o ustalonych odległościach między poszczególnymi stopniami, właściwy muzyce jakiejś epoki lub kultury
Synkretyzm
Synkretyzm
muz. zjawisko nierozłącznego współwystępowania elementów tańca, słowa i muzyki w sztuce społeczeństw pierwotnych i w kulturze antyku (np. gr. choreia — połączenie tańca ze śpiewem pieśni)
Tren
Tren
utwór liryczny o charakterze elegijnym, opłakujący zmarłego oraz sławiący jego zalety i zasługi
