Konstrukcje więźb dachowych
BUD.02. Wykonywanie robót ciesielskich - cieśla 711501
Słownik pojęć dla e‑materiału
pozioma belka łącząca od góry główne słupy
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wykonywana z blachy, charakteryzuje się niewielką masą, jest odporna na rdzę i uszkodzenia mechaniczne, nie wymaga konserwacji, jednak farba, ze względu na promieniowanie słoneczne, może płowieć. Można ją kłaść na każdym dachu z kątem nachylenia nieprzekraczającym 9°. Blachodachówka jest dostępna na rynku w różnych wariantach kolorystycznych i kształtach.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Dach czterospadowy, zbudowany jest z dwóch bocznych połaci o rzucie trójkąta oraz przylegających do nich dwóch połaci podłużnych trapezowych. Pomimo tego, iż stanowi skomplikowane i drogie rozwiązanie, dach ten jest często wykorzystywany zarówno w przypadku gotowych projektów domów, jak i w planach indywidualnych. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach dwuspadowy, którego zaletami są prostota i niskie koszty wykonania, jest zbudowany z dwóch skośnych prostokątnych połaci, zamkniętych ścianami szczytowymi od strony dwóch pozostałych elewacji; stykają się one w kalenicy (linii szczytowej utworzonej na przecięciu połaci dachowych), która biegnie równolegle do szerokości budynku. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach dwuspadowy, którego połacie mają różne nachylenia. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach jednospadowy to konstrukcja posiadająca jedną połać dachową, najczęściej na planie prostokąta. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach dwu- lub czterospadowy, posiadający dwa rodzaje połaci dachowych: górną i dolną. To dach dwukondygnacyjny o konstrukcji łamanej, oddzielającej od siebie dwie połacie murem, gzymsem lub uskokiem.
Wyróżniamy dwa typy dachu mansardowego:
francuski – górna połać ma spadek około 30°, zaś dolna około 60°,
polski – dolna i górna połać mają ten sam spadek.
Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach dwu- lub czterospadowy, posiadający dwa rodzaje połaci dachowych: górną i dolną. To dach dwukondygnacyjny o konstrukcji łamanej, oddzielającej od siebie dwie połacie murem, gzymsem lub uskokiem. Dolna i górna połać mają ten sam spadek. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Odmiana dachu dwuspadowego o ściętych narożach, tworzących tzw. naczółki. Dach naczółkowy może pokrywać zarówno poddasze użytkowe, jak i nieużytkowe. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach składający się z czterech połaci – każda o rzucie trójkąta – połączonych punktem szczytowym. Dach ten usytuowany jest na planie kwadratu, zatem wszystkie jego połacie mają tę samą długość. Konstrukcja ta wymusza również brak kalenicy. Jak sama nazwa wskazuje, dach namiotowy przypomina namiot lub piramidę. Dach ten może pokrywać poddasze użytkowe lub nieużytkowe. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach płaski charakteryzuje się pochyleniem połaci dachowej, czyli jego spadkiem, pod kątem 2‑15°. Dach ten, nazywany stropodachem (ocieplanym w budynkach mieszkalnych), pełni podwójną funkcję – dachu i stropu nad ostatnią kondygnacją.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Odmiana dachu dwuspadowego z umieszczonym w ścianie szczytowej szerokim okapem. Fragment ściany, który znajduje się nad okapem, to półszczyt górny lub przyczółek. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach składający się z kilku części, w których każda jest dachem dwu- lub czterospadowym o takim samym lub zbliżonym kącie nachylenia połaci. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach, w którym jego połacie krzyżują się. To skomplikowana konstrukcja, kontaminacja różnych rodzajów dachów, łączących się wzdłuż krawędzi ukośnych (gdzie umieszcza się krokwie) i poziomych, czyli w kalenicach. Dach wielospadowy jest często wykorzystywany w większych domach jednorodzinnych, pokrywając poddasze użytkowe. Jeden z rodzajów dachu spadzistego.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach namiotowy na planie wieloboku lub koła; przyjmuje kształt stożka (kopuły).
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Dach namiotowy na planie wieloboku lub koła; przyjmuje kształt wysokiego, zwężonego ostrosłupa.
Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”Wizualizacja 3D „Rodzaje dachów”
Wizualnie i pod względem technologicznym przypomina papę. Posiada oblewany masą asfaltową oraz pokrywany granulatem mineralnym rdzeń w postaci mocnej osnowy wykonany z włókna szklanego bądź tworzyw sztucznych oraz masy celulozowej. Dachówka ta jest lekka, odporna na zmiany temperatur, odkształcenia i wilgoć.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Dachówka ta przypomina ceramiczną, mimo iż różnią się technologią produkcji oraz materiałem, z którego są wytwarzane. Dachówkę cementową, lżejszą od ceramicznej, produkuje się z mieszaniny piasku cementu i wody. Jest odporna na warunki atmosferyczne i charakteryzuje się dużą izolacyjnością termiczną oraz akustyczną. Ze względu na to, że jest malowana farbą akrylową, może przyjmować dowolny kolor. Wymaga regularnej
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Jedno z bardziej popularniejszych i najstarszych pokryć dachowych. Materiał niepalny, odporny na czynniki atmosferyczne, a także na promieniowanie słoneczne i uszkodzenia mechaniczne. Dachówka ceramiczna sprawdza się w przypadku lukarn, dachów dwuspadowych, czterospadowych i wielospadowych. Ze względu na technologię produkcji dachówki ceramiczne dzielą się na: naturalne, angobowane, glazurowane. Dachówki naturalne produkuje się z surowej gliny; przybierają odcienie czerwieni. Są matowe, umiarkowanie nasiąkliwe i mają powierzchnię porowatą. Sprawdzają się w renowacji zabytkowych budynków. Dachówki angobowane, w odcieniach czerwieni, brązów, miedzi, żółci, zieleni, niebieskiego i czarnego, posiadają dodatki barwników naturalnych. Dachówki glazurowane powlekane są kolorowym lub bezbarwnym szkliwem, przybierając różne kolory.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Poziomy lub ukośny element konstrukcji o dużych rozpiętościach, którego zadaniem jest przenoszenie działających prostopadle do jego osi wzdłużnej obciążeń na podpory. Zalicza się do niego: pojedyncze układy prętowe, blachownice, drewniane wiązary dachowe, stalowe kratownice.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Polegają na obsiewaniu dachów roślinnością.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Niegdyś bardzo popularny, dziś stosowany nieczęsto. Gont to drewniana deseczka wykonana z drewna iglastego. Najczęściej spotykane są gonty, w których wzdłuż długiej krawędzi przebiega wpust pozwalający na łączenie jednej deseczki z drugą. Gont cięty wykonany jest z balika o gładkiej powierzchni; metoda jego produkcji ingeruje w naturalne włókna drewna. Gont łupany, wytwarzany ręcznie lub maszynowo, formowany jest zgodnie z warstwowym przebiegiem włókien drewna.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Pozioma belka, której długość nie powinna przekraczać 3,5 m, znajdująca się w górnej części wiązara dachowego pełnego i niepełnego. Łączy, w celu usztywnienia konstrukcji, parę krokwi, jednocześnie dzieląc każdą z nich na dwa odcinki. Przy parciu wiatru przenosi siły poziome z jednej krokwi na drugą, zabezpieczając je przed ugięciem lub rozsunięciem.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Nazwa pochodzi od „skalania”, czyli połączenia słomy, która była maczana w rozrobionej glinie i układana na szczycie dachu, aby uzyskać większą szczelność strzechy. Kalenica główna to górna, pozioma krawędź dachu, miejsce, w którym stykają się krawędzie połaci dachowych. Kalenice narożne tworzą linie przecięcia skośnych krawędzi dachu.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Drewniana listwa lub deska, zamocowana równolegle do krokwi, umożliwiająca wentylację dachu; wraz z łatami tworzy podstawę, na której opiera się pokrycie dachu.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wklęsła, nachylona krawędź, znajdująca się w miejscu przecięcia dwóch połaci dachowych; jej zadaniem jest zbieranie wody z połaci.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Górna bądź boczna krawędź połaci dachu na jej przecięciu ze ścianą szczytową; może albo wychodzić nad dach, albo być nim przykryta.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Elementy, na których opiera się całe pokrycie dachu. Mają formę pochyłych belek o prostokątnym przekroju poprzecznym: 7x14 cm lub 8x16 cm. Grubość belek wynosi min. 5 cm, zaś rozstaw krokwi waha się w przedziale 0,8 – 1,2 m.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Drewniany element o niewielkim przekroju poprzecznym przymocowany do krokwi, poziomy, biegnący w poprzek połaci dachowej; wraz z kontrłatą stanowiący ruszt, na którym opiera się pokrycie.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Poziome, drewniane belki o wymiarach od 10x10 cm do 15x15 cm, ułożone na murze budynku. Murłaty przenoszą obciążenia z więźby dachowej na ściany.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Element architektoniczny – pionowe okienko konstrukcyjne, nierzadko ozdobione, z oddzielnym daszkiem, umieszczone na bądź w dachu, doświetlające poddasze.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Ukośny element łączący dwa inne; zmniejsza rozpiętość płatwi oraz usztywnia konstrukcję dachową. Tram to główna pozioma dolna belka w drewnianych wiązarach, łącząca parę krokwi.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Grzbiet dachu; miejsce, w którym pod kątem ostrym łączą się dwie połaci dachowe.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Stosowana sporadycznie, dająca interesujący, rustykalny efekt wizualny.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Odprowadzająca wodę z dachu pozioma dolna krawędź ukośnej połaci dachu; okap wysunięty jest poza linię zewnętrznych murów budynku.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Belki usytuowane równolegle do kalenicy, czyli linii szczytowej dachu utworzonej na przecięciu połaci dachowych, na których opierają się krokwie.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Element konstrukcyjny i dekoracyjny, zbudowany z przezroczystych warstw PCV, przepuszczający promienie słoneczne, a jednocześnie nienagrzewający się od nich, a także zabezpieczający przed wiatrem i opadami. Śliska powierzchnia nie wymaga większych prac konserwacyjnych prócz oczyszczenia kurzu i pyłów.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Powierzchnia dachu, ograniczona przez linie naroża, kosza okapu oraz – opcjonalnie – kalenicy.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Ograniczony połaciami dachu fragment ściany na wysokości poddasza bądź ozdobne zwieńczenie elewacji lub jej części w kształcie trójkąta.
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Główna pozioma belka w drewnianych konstrukcjach trójkątnego wiązara, łącząca u dołu parę krokwi.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Belka usztywniająca konstrukcja budowlaną.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Drewniana deska albo łata, przymocowana do krokwi ukośnie od spodu przez całą połać dachową, usztywniająca i wzmacniająca konstrukcję w kierunku podłużnym; dzięki niej podczas obciążenia wiatrem wiązary korelują ze sobą.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Podstawowy składnik konstrukcji dachu, element nośny więźby dachowej, najczęściej przyjmujący formę równoramiennego trójkąta.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wiązar drewniany o rozpiętościach do 9 m, oparty na belkach wiązarowych lub ścianie za pośrednictwem murłaty lub belki oczepowej. Składa się z krokwi przenoszących naprężenia zginające i ściskające, oraz jętki, która przenosi naprężenia rozciągające.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Mają zastosowanie w budynkach z nieużytkowym poddaszem. W skład wiązara pełnego wchodzi para krokwi, słupy i kleszcze, które obejmują słupy i krokwie z obu stron, usztywniając połączenie. Słupki wraz z płatwiami i mieczami tworzą tzw. ścianki stolcowe. Wiązary te ustawia się co 4 m. Obciążenia w takiej konstrukcji przekazywane są częściowo na strop, a częściowo na ściany zewnętrzne.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Mają zastosowanie w budynku z poddaszem użytkowym. Krokwie oparte są tu na płatwiach. Wiązary te ustawia się co 3‑5 m. Obciążenia w takiej konstrukcji przekazywane są częściowo na strop, a częściowo na ściany zewnętrzne.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wiązar dachowy z rozwiązaniem jednowieszakowym lub dwuwieszakowym, w którym wieszak, czyli element rozciągany, dźwiga kilka par krokwi za pośrednictwem płatwi. Rozwiązania jednowieszakowe stosuje się do rozpiętości 8 m. Przy większych rozpiętościach konieczne jest zastosowanie dodatkowych krzyżulców i większej liczby wieszaków.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Element wieszara do podpierania płatwi.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Rama składająca się z wieszaka, zastrzału, miecza i tramu.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Układ konstrukcyjny zbudowany z grupy wiązarów, przenoszący obciążenia dachu i pokrycia dachowego.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja ta stosowana jest przy większych wymiarach dachu – od 6,0 do 9,0 m. Często wznosi się ją w domach z poddaszem użytkowym, ponieważ umożliwia uzyskanie odpowiedniego kształtu pomieszczeń mieszkalnych. Składa się z krokwi o długości powyżej 4,5 m połączonych w kalenicy i opartych na murłatach oraz z jętek łączących naprzeciwległe krokwie, a tym samym przejmujących siły rozporowe, nadających sztywność konstrukcji. Ważne jest, aby jętka spinała krokiew na odpowiedniej wysokości: część dolna, licząc od murłaty, nie powinna przekraczać 4,5 m, natomiast górna, licząc od kalenicy, 2,5 m. Konstrukcję tę wzmacnia się w kierunku podłużnym za pomocą wiatrownic lub łat.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja będąca wariantem krokwiowo‑jętkowej, w którym znajdują się ściany stolcowe, czyli rzędy słupów opartych w dolnej części na belce podwalinowej, a od góry spiętych płatwią pośrednią. Zwiększa to stabilność dachu w sytuacji, gdy jętki są długie. Rozwiązanie to jest stosowane w budynkach, w których ściany stolcowe mają rozpiętość – w przypadku jednej ściany – do 10 m, a w przypadku dwóch ścian stolcowych – nawet do 12 m.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja nośna dachu bez podpór pośrednich, stosowana w przypadku, gdy odległość pomiędzy punktami podparcia nie przekracza 6 m. Składa się z par krokwi, stykających się ze sobą w części górnej, w dolnej zaś opartych na murłatach.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja stosowana wówczas, gdy rozpiętość dachu w świetle ścian nie przekracza 7 m (zalecana maksymalna rozpiętość to 6 m), a pochylenie połaci dachowej jest większe niż 45°; sprawdza się w przypadku budowy małych domków letniskowych. Wiązar składa się z dwóch połączonych w kalenicy krokwi, osadzonych na poziomej belce; przenosi ona siły rozpierające, przekazywane przez krokwie. Długość krokwi nie powinna przekraczać 5 m; jest to gwarantem stabilności konstrukcji.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja dachu, w którym oprócz krokwi stykających się w kalenicy i opierających się na murłatach znajduje się dodatkowa belka, poziomy element wzmacniający ‒ jętka. Dzięki niej możliwe jest wykonanie połaci wydłużonej i o większym nachyleniu niż w przypadku więźby krokwiowej. Typowe konstrukcje więźby krokwiowo‑jętkowe są stosowane w budynkach, w których odległość pomiędzy ścianami zewnętrznymi nie przekracza 7 m. W klasycznych konstrukcjach dachów jętki łączono z krokwiami na kształt „jaskółczego ogona”.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja dachu, w której dolne płatwie spoczywają na stropie lub ściance kolanowej, pozostałe zaś są podparte słupami. Jako element nośny, więźby te powinny mieć stosunkowo duży przekrój poprzeczny, np.16x20 cm.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Uniwersalna konstrukcja, stosowana w dachach jedno-, dwuspadowych, płaskich i stromych, w budynkach o rozpiętości ścian zewnętrznych sięgającej nawet 16 m. Więźba płatwiowo‑kleszczowa przypomina dach jętkowo‑płatwiowy z dwiema ścianami stolcowymi, z tą różnicą, że poziome płatwie nie podpierają jętek, ale ukośne krokwie. W dachu tego typu z reguły wykonuje się dwa rodzaje wiązarów ‒ główne i pośrednie. Wiązar główny jest tworzony przez parę krokwi opierających się na płatwiach, dwa słupy stolcowe oraz parę kleszczy, czyli parę belek. Ramy pośrednie są podpierane jedynie przez płatwie. Wszystkie wiązary opierają się w dolnej części krokwi na murłatach. Jest to najbardziej uniwersalny i najczęściej stosowany rodzaj więźby dachowej.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Konstrukcja dachu stosowana głównie wtedy, gdy odległości pomiędzy ścianami nośnymi są bardzo duże, wynoszą np. ok. 10 m, a wszystkie obciążenia, ze względu na brak ścian nośnych, muszą być przekazane na ściany zewnętrzne. Krokwie przekazują obciążenia np. na płatwie, a te zaś – na wieszaki zamiast na słupy.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wiązary kratowe, charakterystyczne dla dachów hal, budynków użyteczności publicznej bądź domów z poddaszem nieużytkowym, z dachami dwuspadowymi o stosunkowo małym kącie nachylenia (15‑20°). Składają się z kilku krawędziaków tworzących układ połączonych trójkątów. Wiązary te złożone są z: pasów górnych, dolnych, słupków oraz krzyżulców.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Tradycyjną więźbę dachową wykonuje się z elementów drewnianych – świerkowych lub sosnowych – czyli skręcanych lub zbijanych bali, belek, krawędziaków, łat i desek, mających długość do 7 m. Tradycyjne więźby wzmacniane są elementami stalowymi, wykorzystywanymi przy dużych rozpiętościach oraz w miejscach, w których przekroje drewniane są zbyt duże.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”
Wzorowana na budownictwie Bliskiego Wschodu forma architektoniczna w kształcie wyodrębnionego fragmentu budynku; usytuowany powyżej parteru wykusz poszerza przylegające wnętrze. Zazwyczaj ozdobiony oknami, wsparty jest na wspornikach, nakryty osobnym daszkiem. >
Infografika „Elementy składowe dachu”Infografika „Elementy składowe dachu”
Ukośny element konstrukcyjny, który usztywnia więźbę dachową oraz łączy słup z tramem bądź belką stropową.
Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”Plansza interaktywna „Więźby/wiązary dachowe”