Ilustracja przedstawia portret mężczyzny z wąsem. Jest zrobiona w formie znaczku pocztowego, posiada podobne do znaczka obramowanie. Mężczyzna jest widziany z profilu, ma dłuższe włosy, brodę i wąsy. Z boku widać napis: Międzynarodowe Konkursy im. H. Wieniawskiego.
Ważne daty
10.07.1835 – narodziny Henryka Wieniawskiego w Lublinie
1846‑1847 – lata powstania Wielkiego kaprysu fantastycznego op. 1
1850‑1855 – trasa koncertowa Wieniawskiego, którą odbył wraz z bratem Józefem
1853 – premiera I Koncertu skrzypcowego fis‑moll
1854 – powstaje kompozycja Souvenir de Posen
08.1860 – ślub z Izabelą Hampton
1860‑1872 – stała posada solisty dworu carskiego w Petersburgu
27.11.1862 – premiera II Koncertu skrzypcowego d‑moll
1872‑1874 – tournée koncertowe po Ameryce Północnej
1875‑1877 – Wieniawski na stanowisku profesora w Konserwatorium w Brukseli
31.03.1880 – śmierć Henryka Wieniawskiego w Moskwie
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
RBv7GAYD6bc0c1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka. 6. Klasycyzm. Uczeń: 5) omawia polską muzykę epoki klasycyzmu (polonez); 6) zna pojęcia: elementy allegra sonatowego (przetworzenie, repryza); 7. Romantyzm. Uczeń: 1) charakteryzuje muzykę romantyczną w kontekście estetyki epoki: c) wymienia charakterystyczne cechy romantyzmu (uczuciowość, elementy narodowe i ludowe, wirtuozeria (Henryk Wieniawski) d) dostrzega wątki narodowe w muzyce; 5) charakteryzuje polską muzykę romantyczną i jej reprezentantów (Henryk Wieniawski). II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń: 3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki. III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń: 1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię; 3. interpretuje i odczytuje w kontekście dokonań epoki wybrane dzieła muzyczne; 4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
Nauczysz się
przytaczać życiorys Henryka Wieniawskiego wraz ze wskazaniem najważniejszych wydarzeń jego życia;
przedstawiać Wieniawskiego jako skrzypka‑wirtuoza;
rozróżniać najważniejsze utwory Henryka Wieniawskiego;
przedstawiać twórczość Henryka Wieniawskiego;
przedstawiać własne przeżycia związane ze słuchaniem kompozycji Wieniawskiego;
charakteryzować skrzypce Henryka Wieniawskiego z 1846 roku;
W życiu muzycznym w Polsce dziewiętnastego wieku uczestniczyło wielu kompozytorów i wirtuozów polskich. Prawdą jest, że rozwój kultury hamowała ówczesna rusyfikacja i germanizacja, a w skutek upadku powstania listopadowego zamknięto nawet warszawskie Konserwatorium. Wymusiło to na młodych ludziach obdarzonych nieprzeciętnymi umiejętnościami muzycznymi wyjazdy za granicę na studia. W 1835 r. udało się przywrócić Konserwatorium, lecz jedynie w postaci szkoły śpiewu. Ważnym jest fakt, że powszechny dostęp do muzyki nie sprawiał wówczas zbyt wielu trudności – mieszkańcy dużych miast mogli zapoznawać się z nutami, a opery przedstawiane w warszawskim Teatrze Wielkim nie odbiegały znacząco od repertuaru europejskich scen.
Jedną z najwybitniejszych osobowości muzycznych XIX w. wśród rodzimych artystów był Henryk Wieniawski – wirtuoz skrzypiec, kompozytor i pedagog, który rozsławił Polskę w świecie. Na dzisiejszej lekcji poznacie najważniejsze wydarzenia z życia artysty oraz utwory zajmujące szczególne miejsce w jego twórczości.
Henryk Wieniawski
Henryk Wieniawski urodził się 10 lipca 1835 r. w Lublinie. Jego ojciec, Tadeusz, był chirurgiem, zaś matka Regina – pianistką. Dom państwa Wieniawskich był często odwiedzany przez wybitnych artystów, co oddziaływało na twórcze pierwiastki zarówno Henryka, jak i jego dwóch braci – Juliana, który wyrósł na prozaika i komediopisarza oraz Józefa, który związał swoją przyszłość z grą na fortepianie, dyrygenturą i kompozycją.
R11VAYnW3X2Oo
Henryk Wieniawski zaczął komponować w wieku 11 lat. Skomponował wówczas Wielki kaprys fantastyczny op. 1 w formie wariacji na temat własny. Zadedykował go swojemu nauczycielowi Lambertowi Massarta’owi, do którego był bardzo przywiązany. Utwór docenionano nie tylko we Francji, ale i poza jej granicami.
Pierwsze kompozycje
RhzkyrXlk70xq
R4VrBWcvnNkZT
Po 1855 r. Wieniawski udał się w samotną trasę koncertową. Występował w Holandii, Belgii, Francji, Niemczech. Niemieckie recenzje koncertów nie zawsze były przychylne zarówno jego grze, jak i kompozycjom. Zarzucano mu w nich zbyt dużo wirtuozerii i jednocześnie zbyt mało emocjonalności. W opozycji do nich stały recenzje francuskie, wychwalające zdolności skrzypka.
Podróżowanie wiązało się głównie z obowiązkami koncertowymi, a co za tym następowało – z wysokimi honorariami. Kompozytor często pomagał potrzebującym, ale także – niestety – miał skłonność do hazardu. Wielokrotnie żartował, że czeka na dzień, w którym wygra ogromną sumę pieniędzy. Jak mówił – pozwoliłoby mu to zaprzestać koncertowania, dzięki czemu skupiłby się na komponowaniu utworów i muzykowaniu w domu.
W sierpniu 1860 r. wziął ślub z Izabelą Hampton – Angielką. To właśnie jej zadedykował miniaturę Legenda op. 17 – utwór o prostej budowie, którego głębia emocjonalna wykracza poza utarte schematy. Każdy element dzieła jest w nim przesycony rozmaitymi uczuciami, tj. np.: tęsknota, ból, żarliwa miłość. Posłuchajcie.
RXVEvmzntOk5S
Choć Izabela bardzo kochała Henryka, jej ojciec początkowo nie zgadzał się na zamążpójście. Twierdził, że zawód muzyka nie daje życiowej stabilności. Ostatecznie przekonał go sam Wieniawski, wykupując polisę ubezpieczeniową na życie i obiecując podjęcie stałej pracy. W efekcie młode małżeństwo przeniosło się do Petersburga, w którym spędziło kolejne 12 lat.
Schyłek życia
W Petersburgu był nadwornym solistą. Ponadto zaangażował się w pracę pedagogiczną w nowo otwartym konserwatorium petersburgskim, gdzie prowadził klasę skrzypiec. Stałą posadę starał się łączyć z aktywnym życiem koncertującego artysty, wyjeżdżając poza granice Rosji. Po dwunastu latach zrezygnował z pracy na dworze w Petersburgu i wyjechał na tournée wraz ze swoim przyjacielem, pianistą i kompozytorem, Antonim Rubinsteinem. Cenił on w grze Wieniawskiego najróżniejsze odcienie uczuć, polski temperament połączony z francuską delikatnością. W Stanach Zjednoczonych dali razem kilkaset koncertów, zbierając przy tym znakomite recenzje.
Po powrocie z Ameryki Północnej Wieniawski objął stanowisko profesora w Konserwatorium w Brukseli. Tam też zainicjonawał muzyczne wieczory kameralne o nazwie Union Instrumentale, podczas których występowali uzdolnieni muzycy. Nieustannie łączył obowiązki pedagogiczne z instensywnym życiem koncertowym. W latach 70. XIX w. przemieszczanie się pomiędzy miastami pochłaniało wiele czasu i energii. Podróże często były wielogodzinne, a to wzmagało nieregularny tryb życia, jaki prowadził Wieniawski. Ostatecznie doprowadziło to do wycieńczenia organizmu.
R1bCjT3rVx3ak
Polski Paganini
Twórczość Henryka Wieniawskiego to przede wszystkim utwory skrzypcowe solo lub z towarzyszeniem fortepianu, orkiestry. Prawie wszystkie jego kompozycje zostały wydane za życia. Zaczął je publikować w latach pięćdziesiątych. Bardzo dbał przy tym o to, by wydanie odpowiadało jego oczekiwaniom. Często odsyłał projekty wydawców, wprowadzając przy tym wiele korekt, a nawet – sugerując im brak profesjonalizmu.
Kompozycje pisane były w związku ze wspomnianą już działalnością koncertową Wieniawskiego. Wiele z nich służyło popisowi wirtuozerii technicznej – nie bez powodu bowiem nazywany był polskim Paganinim. Jego utwory nasycone są problemami technicznymi. Jako wykonawca mistrzowsko doprowadzał do współdziałania strony emocjonalnej i technicznej dzieła. Ceniono go również za liryzm, który uszlachetniał brzmienie każdej frazy.
Skomponował łącznie około 50 utworów, z czego aż sześć mazurków. Powszechnie panuje przekonanie, że Wieniawski podniósł mazurki do apoteozy. Wśród najważniejszych znajduje się Souvenir de Posen op. 3, czyli Pamiątka z Poznania. Kompozycja powstała w Poznaniu w 1854 r. Jest to tzw. mazurek charakterystyczny, czyli mazurek stylizowany, będący dźwiękową kroniką podróży. Utwór ma prostą budowę, wyróżnia się żywiołową narracją, flażoletami oraz wysokimi rejestrami wybranych strun. Zaznaczają się w nim indywidualne cechy stylu kompozytorskiego.
R9m0xLGzowA1L
R1B4BUZm5vSmq1
Dorobek Henryka Wieniawskiego
R908SXczjQhhm1
Oprócz mazurków, Wieniawski skomponował także cztery polonezyPolonezpolonezy. Jest pierwszym kompozytorem, który wprowadził ten taniec do literatury skrzypcowej. Za chwilę wysłuchacie Poloneza D‑dur op. 4 – najtrudniejszy utwór lat młodzieńczych. Dedykowany jest Karolowi Lipińskiemu, którego artysta poznał w 1848 r. Kompozycja była poprawiana kilkakrotnie, co z pewnością związane było z brakiem znajomości zasad kontrapunktu i harmonii. Ostatecznie powstała w dwóch wersjach – na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. Ma budowę repryzową i obfituje w kontrasty wyrazowe, agogiczne. Środkowa część jest liryczna z elementami wirtuozowskimi, będąc tym samym odwrotnością części skrajnych. Wysłuchajcie teraz fragmentu tego utworu.
RWyF383s9ENNt1
Ważnymi dziełami w twórczości Wieniawskiego były jego dwa koncerty skrzypcowe: pierwszy – fis‑moll oraz drugi – d‑moll.
I Koncert skrzypcowy miał swoją premierę w 1853 r. w Lipsku. Kompozycja zachowana jest w stylu epoki. Jest w niej jednak kilka nowatorskich rozwiązań – w części pierwszej kadencja staje się nierozłącznym współczynnikiem, zaś w drugiej narracja przypomina średniowieczną muzykę, natomiast w części finałowej pojawia się szereg motywów pochodzących z węgierskich melodii ludowych
Arcydziełem kompozycji wiolinistycznych XIX w. jest przede wszystkim II Koncert skrzypcowy d‑moll. Prace nad nim twórca rozpoczął trzy lata po premierze I Koncertu, a zakończył dopiero u schyłku lat sześćdziesiątych. W porównaniu do poprzedniego – jest dojrzalszy i przy tym prostszy technicznie. Części następują w niej attaccaAttaccaattacca. Pierwsza część pozbawiona jest przetworzeniaPrzetworzenieprzetworzenia i repryzyRepryzarepryzy, co jest wynikiem zastosowania typowo romantycznego rozumienia form. Romans, czyli część druga – koresponduje z materiałem melodycznym części poprzedniej, natomiast finał koncertu zawiera trzy tematy wnoszące cygański folklor i materiał tematyczny części pierwszej. Za chwilę wysłuchacie pierwszej części koncertu – Allegro moderato, którą rozpoczyna orkiestrowy wstęp zawierający jedynie zarys tematów rozwiniętych następnie w partii solisty.
R166j1REKEhzc
Oprócz wymienionych dzieł Wieniawski skomponował także m.in.: 4 cykle wariacji, kaprysy, miniatury skrzypcowe, w tym popularne Scherzo‑Tarantela. Wydano także Szkołę gry skrzypcowej, w której umieszczono etiudy‑kaprysy na skrzypce solo, dwoje skrzypiec.
Podsumowanie
Jak już wspomniano – polski Paganini pisał utwory w nawiązaniu do swojej aktywności koncertowej. Jego życie było niekończącym się pasmem podróży artystycznych, dzięki czemu popularyzował polską kulturę muzyczną. Niestety, podróże te odcisnęły swoje piętno na stanie jego zdrowia. Jako skrzypek uznany był za swoją wirtuozerię, umiejętność wydobycia najgłębszych pokładów liryzmu muzyki, bogate brzmienie oraz bezbłędne prowadzenie linii frazy. Wiele jego dzieł zaginęło, a te, które zostały wydane, od zawsze wywoływały wśród krytyków muzycznych rozmaite opinie. Należy jednak pamiętać, że jego twórczość mistrzowsko ukazuje narodowy pierwiastek oraz łączy wirtuozerię z romantyczną ekspresją.
R1eAWR2smAkWI
R17m91ld9k8Oi1
Zadania
RYf9vxQGwo7BB
Ćwiczenie 1
R15YAJqBjDP2s
Ćwiczenie 2
R1T9dRBUdBZzp
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj podane kompozycje do właściwych opisów. Legenda op. 14 Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np..: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu Obertas Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry., 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np..: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu Polonez D-dur op. 4 Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np.: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu.
Przyporządkuj podane kompozycje do właściwych opisów. Legenda op. 14 Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np..: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu Obertas Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry., 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np..: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu Polonez D-dur op. 4 Możliwe odpowiedzi: 1. kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry. 2. kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np.: tęsknota, ból, żarliwa miłość. 3. kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludowe kwinty w partii akompaniamentu.
Przeciągając podane kompozycje przyporządkuj je do właściwych opisów.
kompozycja dedykowana Karolowi Lipińskiemu. Powstała w dwóch wersjach - na skrzypce z towarzyszeniem fortepianu oraz na skrzypce z towarzyszeniem orkiestry., kompozycja dedykowana Izabeli Hampton i nasycona różnymi uczuciami, np.: tęsknota, ból, żarliwa miłosć, kompozytor podkreśla w tym utworze typowo ludwe kwinty w partii akopaniamentu
Legenda op. 14
Obertas
Polonez D-dur op. 4
RleF686wn8gTP
Ćwiczenie 4
R17KsqMjRjy5X
Ćwiczenie 5
R1SNBLlBTRwlK
Ćwiczenie 6
RjNMPW4bnaHhr
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Wysłuchajcie uważnie utworu Scherzo‑Tarantelle op. 16 Henryka Wieniawskiego, a następnie opiszcie budowę i cechy charakterystyczne tego utworu. Podyskutujcie!
RyhRk85lK74Ui
Inna wersja zadania
Wyjaśnij pojęcie repryza.
mfeaabdb00c80ae99_0000000000205
Słownik pojęć
Attacca
Attacca
termin muzyczny występujący pomiędzy częściami dzieła muzycznego (na ogół zachowanego w formie cyklicznej) i oznaczający następstwo części bez przerwy.
Kujawiak
Kujawiak
polski taniec ludowy o umiarkowanym tempie, śpiewnej linii melodycznej; zachowany w metrum trójdzielnym.
Polonez
Polonez
polski taniec narodowy zachowany w tempie umiarkowanym, w metrum trójdzielnym o dostojnym, uroczystym charakterze; typowy dla poloneza jest stale powtarzający się schemat rytmiczny.
Przetworzenie
Przetworzenie
jest to jeden ze współczynników formy sonatowej występujący pomiędzy ekspozycją a repryzą. W jego obrębie następuje przekształcenie materiału tematycznego ekspozycji, które może polegać na zmianach w zakresie melodyki, rytmiki, harmoniki
Repryza
Repryza
jest to jeden ze współczynników formy sonatowej, występujący po przetworzeniu. Polega na powtórzeniu materiału ekspozycji z pewnymi zmianami.
Źródło:
enycklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
RWyF383s9ENNt1
Utwór muzyczny: H. Wieniawski, „Polonez D-dur”. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
R4VrBWcvnNkZT
Utwór muzyczny: Henryk Wieniawski, Souvenir de Moscou. Wykonawca: Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego w Poznaniu. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RXVEvmzntOk5S
Utwór: Henryk Wieniawski Légende Op.17. Wykonawca: Konstanty Andrzej Kulka - skrzypce, Andrzej Tatarski - pianino. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się hymnicznym charakterem.
R166j1REKEhzc
Utwór muzyczny: Henryk Wieniawski koncert skrzypcowy Op.22. Wykonawca: Towarzystwo Muzyczne im. H. Wieniawskiego w Poznaniu. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym charakterem.
RyhRk85lK74Ui
Utwór muzyczny: Henryk Wieniawski, Scherzo Tarantelle. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.