Utwór Rozłączenie – zgodnie z adnotacją autora – powstał 20 lipca 1835 roku w Szwajcarii. Juliusz Słowacki przebywał w tym czasie nad jeziorem Leman (dzisiejsza nazwa: Jezioro Genewskie). W liście do matki, Salomei Bécu, pisał:
Juliusz SłowackiListy do matki
Rs78OB1SCFArM1
Obraz przedstawia młodą kobietę. Na głowie ma czepiec. Włosy spięte. Ubrana w sukienkę. Na sukienkę narzucony szeroki szal.
Bonawentura Klembowski, Salomea Słowacka, ok. 1820.
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.
D. 23 sierpnia 1835 r.
Najukochańsza kuzynko! Od dwóch miesięcy już nie w mieście, ale na wsi zamieszkałem, nad jeziorem Leman, w najpiękniejszem miejscu. [...] Otóż przeniosłem się do wioski Oeglone, nająłem śliczny pokoik, błękitny, z okna widać winnicę, za winnicą jeziora, jak pół nieba wywróconego na ziemie, za jeziorem góry Meilleries, sławne w „Heloizie” Russa, słowem trudny do opisania widok; ludzie, którzy Neapol i Helespont widzieli, mówią, że ten im wyrówna. W dzień pokój mój, jezioro, niebo, góry, wszystko błękitne, ale dziwnie czyste i przeźroczyste.
1 Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, oprac. Z. Krzyżanowska, Wrocław 1952, s. 252.
Juliusz SłowackiListy do matki
Genewa, d. 20 października 1835 r.
Moja najdroższa! Po trzech miesiącach pustelniczego życia nad jeziorem wróciłem do mego dawnego mieszkania i z przyjemnością osiadłem w moim dawnym pokoju – przed kominkiem, bo takie mamy zimna, że już się drwa palą w kominie. Pisałem Ci już droga moja, jak żyłem samotny w górach, jak odbierałem tylko wizyty jaskółek wlatujących przez okno albo rozmawiałem o przyszłości drugiego życia z ministrem protestanckimminister protestanckiministrem protestanckim… […] Patrząc na jezioro, napisałem kilka lirycznych kawałkówkilka lirycznych kawałkówkilka lirycznych kawałków, które malują stan mojego umysłu przez te kilka miesięcy i dlatego może kiedyś podobająpodobająpodobają Ci się, moja droga. […] Trzy miesiące przepędzone pośród najpiękniejszych widoków przyrodzenia, były wielką dla mnie nauką. Uważałem harmonijąuważałem harmonijąUważałem harmoniją, która wszystko łączy i nalewa jednym kolorem. Postrzegłem, że sztuka powinna naśladować tę dziwną jedność wszystkiego. Zastanawiałem się długo – nad drzewami, kwiatami, szmerem, różnymi dźwiękami natury – widziałem ją z bliska błękitną albo chmurną. Raz, wyszedłszy na wielką górę, pod nogami miałem wielki parów zarosły sosnami, bardzo ciemny, przerżnięty potokiem. Było to w niedzielę rano. Dzwon kościoła wiejskiego, nadzwyczaj głośny i ponury, napełniał całe powietrze. Cały ten obraz ożywiony był duszą dzwonu – jak ciemny poemat, w którym grzmi imię Boga. […] AdieuadieuAdieu, najdroższa, najukochańsza! […] Adieu! Całuję rączki i oczy po kilkaset razy – moja droga – moja najmilsza!
Twój Juliusz
list Źródło: Juliusz Słowacki, Listy do matki, oprac. Z. Krzyżanowska, Wrocław 1952, s. 257–262.
Veytoux Près de Montreux...
(franc., [wejtu pre de mątro]) – Veytoux koło Montreux, 23 sierpnia 1835 roku. Juliusz Słowacki przeniósł się do Veytoux koło Montreux – szwajcarskiej miejscowości uzdrowiskowej położonej nad Jeziorem Genewskim – w czerwcu 1835 roku.
kuzynko
zwrot mający zmylić rosyjską cenzurę; poeta obawiał się, by matka nie była represjonowana przez władze carskie za kontakty z emigrantem
zachorowała niebezpiecznie
w Szwajcarii poeta mieszkał w pensjonacie pani Pattey; córka właścicielki kochała się w Słowackim, ale on nie przejawiał zainteresowania panną; w pensjonacie tym spotkał poeta także młodziutką, zaledwie czternastoletnią Marię Wodzińską
minister protestancki
pastor protestancki
kilka lirycznych kawałków
oprócz wiersza Rozłączenie były to utwory: Stokrótki, Przekleństwo, Wspomnienie Laury
podobają
tu: spodobają
uważałem harmoniją
widziałem harmonię
adieu
(franc.) żegnaj
Przebywając w pięknych alpejskich krajobrazach, poeta dużo pisał – w Szwajcarii powstały m.in. dramaty Kordian i Balladyna oraz utwory poetyckie takie, jak Stokrótki, Ostatnie wspomnienie. Do Laury. Wiersze te są przykładami liryki miłosnej. Do tego typu poezji należy również Rozłączenie. Długo uważano, że adresatką utworu jest poznana w Szwajcarii Maria Wodzińska, która wywarła na wieszczu duże wrażenie. Słowacki spotkał piętnastoletnią wówczas pannę w Genewie i był pod jej wielkim urokiem, szczególnie z uwagi na talenty artystyczne dziewczyny i piękną grę na fortepianie. Choć postać Marii stała się inspiracją kilku utworów wieszcza, Rozłączenie wydaje się być kierowane do innej kobiety. Wiersz ma charakter intymnego wyznania i jest formą listulist poetyckilistu, który podmiot liryczny pisze do ukochanej osoby. Słowa postaci mówiącej świadczą o tym, że rozmyśla o kimś, kogo bardzo dobrze zna. Przyjęto zatem, że adresatką wiersza może być matka Słowackiego, Salomea Bécu, z którą poeta był silnie związany i za którą bardzo tęsknił. Zawsze pamiętał o pozostającej w odległym Krzemieńcu matce i często do niej pisał.
RvJSU3VK7hVeu
Obraz - szkic przedstawia młodą kobietę. Ma spięte włosy. Na sukienkę narzucona jest peleryna. Pod szyją kokarda. Wąską talię podkreśla pasek.
Maria Wodzińska, autoportret, 1836
Źródło: domena publiczna.
Kimkolwiek jest tajemnicza adresatka, utwór portretuje przede wszystkim osobę mówiącą – jest wyrazem jej doznań i uczuć. Mówi też wiele o miłości romantycznejmiłość romantycznamiłości romantycznej: doskonałej, wiecznej, przynoszącej ból i cierpienie, ale przy tym odkrywającej całe bogactwo wewnętrznych przeżyć.
R1DPDOTLDGhyx
Film z nagraniem utworu Rozłączenie Juliusza Słowackiego.
Film z nagraniem utworu Rozłączenie Juliusza Słowackiego.
Film z nagraniem utworu Rozłączenie Juliusza Słowackiego.
Juliusz SłowackiRozłączenie
Rozłączeni — lecz jedno o drugim pamięta; Pomiędzy nami lata biały gołąb smutku I nosi ciągłe wieści. Wiem, kiedy w ogródku, Wiem, kiedy płaczesz w cichej komnacie zamknięta;
Wiem, o jakiej godzinie wraca bólu fala, Wiem, jaka ci rozmowa ludzi łzę wyciska. Tyś mi widna jak gwiazda, co się tam zapala I łzę różową leje, i skrą siną błyska.
A choć mi teraz ciebie oczyma nie dostać, Znając twój dom — i drzewa ogrodu, i kwiaty, Wiem, gdzie malować myślą twe oczy i postać, Między jakimi drzewy szukać białej szaty.
Ale ty próżno będziesz krajobrazy tworzyć, Osrebrzać je księżycem i promienić świtem: Nie wiesz, że trzeba niebo zwalić i położyć Pod oknami, i nazwać jeziora błękitem.
Potem jezioro z niebem dzielić na połowę, W dzień zasłoną gór jasnych, w nocy skał szafirem; Nie wiesz, jak włosem deszczu skałom wieńczyć głowę, Jak je widzieć w księżycu odkreślone kirem.
Nie wiesz, nad jaką górą wschodzi ta perełka, Którąm wybrał dla ciebie za gwiazdeczkę‑stróża; Nie wiesz, że gdzieś daleko, aż u gór podnóża, Za jeziorem — dojrzałem dwa z okien światełka.
Przywykłem do nich, kocham te gwiazdy jeziora, Ciemne mgłą oddalenia, od gwiazd nieba krwawsze, Dziś je widzę, widziałem zapalone wczora, Zawsze mi świecą — smutno i blado — lecz zawsze…
A ty — wiecznie zagasłaś nad biednym tułaczem; Lecz choć się nigdy, nigdzie połączyć nie mamy, Zamilkniemy na chwilę i znów się wołamy Jak dwa smutne słowiki, co się wabią płaczem.
Nad jeziorem Leman, d. 20 lipca 1835 r.
2 Źródło: Juliusz Słowacki, Rozłączenie, [w:] tegoż, Dzieła. t. 1: Liryki i inne wiersze, red. J. Krzyżanowski, Wrocław 1949, s. 61–62.
Słownik
list poetycki
list poetycki
utwór pisany wierszem z wyraźnie przedstawionym nadawcą, mający formę listu do fikcyjnego lub rzeczywistego adresata; zwykle ma charakter lirycznego wyznania
miłość romantyczna
miłość romantyczna
motyw miłości to jeden z głównych tematów sztuki romantyzmu; uczucie to było najczęściej ukazywane jako wszechogarniające, ale nieszczęśliwe i niemożliwe do spełnienia. Model miłości romantycznej nawiązywał najczęściej do koncepcji pierwotnie połączonych dusz, zesłanych na ziemię, gdzie próbują się odnaleźć. Siła ich przyciągania jest silniejsza nawet od śmierci
psychizacja krajobrazu
psychizacja krajobrazu
zabieg służący obrazowemu uzewnętrznianiu stanu duszy. Uczucia rodzące się w duszy są wyniesione w krajobraz i powracają jako impulsy płynące od natury do człowieka