Dekolonizacja Indii

Po II wojnie światowej rozpoczęła się dekolonizacjadekolonizacjadekolonizacja na kontynencie azjatyckim. Jej najważniejszym aktem było wycofanie się Brytyjczyków z Półwyspu Indyjskiego w 1947 roku. Pokojowy przebieg tego procesu był możliwy nie tylko dzięki temu, że Wielka Brytania zapobiegała zazwyczaj ostrym konfliktom, lecz także dzięki wyrzeczeniu się przemocy przez Indyjski Kongres NarodowyIndyjski Kongres NarodowyIndyjski Kongres Narodowy i jego przywódcę, Mahatmę Gandhiego, na rzecz taktyki biernego oporu wobec Brytyjczyków.

RAxY9WU5gCxms1

Czarno-białe zdjęcie przedstawia mężczyznę. Jest to mały starszy mężczyzna o krótkich włosach. Nosi okulary i jest ubrany jedynie w białe krótkie spodnie. Siedzi na podłodze i z uwagą zapisuje coś na kartce.

Mohandas Karamchand Gandhi, zwany Mahatmą (wielki duchem), stał się symbolem walki mieszkańców Indii o suwerenność. Początkowo był on zwolennikiem wprowadzenia w Indiach jedynie swobód samorządowych, później występował na rzecz pełnej niepodległości państwa. Sformułował zasadę satjagrahy (sanskr. – siły prawdy), która oznaczała domaganie się przestrzegania praw i opór wobec niesprawiedliwości, ale bez stosowania przemocy. Ważnym jej elementem było także bierne poddanie się prześladowaniom. Jako formę oporu propagował nieposłuszeństwo obywatelskie, które polegało m.in. na ignorowaniu rozporządzeń władz kolonialnych i bojkociebojkotbojkocie towarów sprowadzanych z Wielkiej Brytanii. Występował przeciwko działaniom odwetowym i przewodził demonstracjom przeciwko udziałowi Indii w II wojnie światowej. W 1947 r. kilkudziesięcioletnia walka o niepodległość Indii prowadzona pokojowymi metodami przez Mahatmę Gandhiego zakończyła się sukcesem.

Mimo wysiłków Gandhiego nie udało się jednak zachować jedności Indii. Powstały dwa odrębne państwa: zdominowane przez hinduistów Indie i muzułmański Pakistan. W czasie wytyczania granic i przesiedleń milionów ludzi dochodziło do aktów przemocy, a później – do wojen. Indie, choć formalnie neutralne, niejednokrotnie popierały Związek Sowiecki, Pakistan natomiast sympatyzował z Zachodem. U podłoża trwającego do dziś konfliktu leżą kwestie religijne i terytorialny spór o Kaszmir. Do początku lat 70. Pakistan składał się z części wschodniej i zachodniej, rozdzielonych terytorium indyjskim. Po krwawej wojnie wschodni Pakistan, już jako niepodległe państwo, przyjął nazwę Bangladesz.

RVZqAdW20nf0B

Nagranie filmowe dotyczące dekolonizacji Azji.

Nagranie filmowe dotyczące dekolonizacji Azji.

Film dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DfNBT6MRs

Nagranie filmowe dotyczące dekolonizacji Azji.

R1Sn1pvBhXiOp

Czarno‑białe zdjęcie przedstawia żołnierzy leżących za niewysokim wałem na trawie. Żołnierze mają hełmy, trzymają karabiny, którymi celują w dal.

Ciekawostka

Rb4TiyRKllqEF1

Na zdjęciu znajduje się flaga wspólnoty narodów. Jest to złota kula ziemska na niebieskim tle z zaznaczonymi południkami i równoleżnikami. Od planety we wszystkie strony z wyjątkiem wschodu odbijają złote promienie.

Brytyjski i francuski model dekolonizacji
Proces dekolonizacji przebiegał zazwyczaj zgodnie z jednym z dwóch modeli: brytyjskim, wykorzystującym drogę pokojową, lub francuskim, wiążącym się z walką zbrojną. Wielka Brytania przygotowania do dekolonizacji rozpoczęła jeszcze przed 1945 r., wprowadzając w większości swoich kolonii rządy autonomiczneautonomiaautonomiczne. Tak rozpoczął się proces odzyskiwania niepodległości przez Indie. W ten sposób metropolia chciała zachować pokojową współpracę z uzyskującymi niepodległość obszarami. Już w 1931 r. powstała Brytyjska Wspólnota Narodów (ang. British Commonwealth of Nations), obecnie działająca jako Wspólnota Narodów (ang. Commonwealth of Nations). Zrzesza ona Wielką Brytanię oraz jej byłe kolonie i dominia. Na czele Wspólnoty, do której należą m.in. Australia, Kanada i Nowa Zelandia, stoi królowa Wielkiej Brytanii Elżbieta II. Francja dla integracji swoich kolonii utworzyła w 1946 r. Unię Francuską. Ceną za członkostwo w niej miało być jednak ograniczenie ich autonomii. Napięcia polityczne między metropolią a koloniami prowadziły z reguły do konfliktów zbrojnych. Francja nie uznała niepodległości Wietnamu, czego efektem była wojna w Indochinach (1946‑1954).

Dekolonizacja w Azji Południowo‑Wschodniej

W 1946 r. niepodległość ogłosiły Filipiny (za zgodą Stanów Zjednoczonych, które nie chciały dopuścić do rozwoju partyzantki komunistycznej na tym terenie). Dwa lata później Brytyjczycy wycofali się z Birmy. W 1949 r., po czteroletniej wojnie z kolonistami holenderskimi, niepodległość zdobyła Indonezja.

RRedYnCwdAn2O1

Zdjęcie ukazuje żołnierzy podczas bitwy. Część żołnierzy biegnie z bronią, jeden żołnierz wychodzi z okopu, a kolejny jest w okopie.

Francuzi przez dziewięć lat walczyli o utrzymanie swojej zwierzchności nad Półwyspem IndochińskimPółwysep IndochińskiPółwyspem Indochińskim. We wrześniu 1945 r. wojska francuskie zostały wyparte z północnego Wietnamu przez siły komunistyczne, które utworzyły Demokratyczną Republikę Wietnamu ze stolicą w Hanoi. Wietnam Południowy ze stolicą w Sajgonie pozostał jednak w ich rękach. Dążąc do utrzymania wpływów w regionie, Francuzi zajęli znaczną część Wietnamu Północnego. Komuniści, wsparci przez Związek Sowiecki, odzyskali straty.

W 1954 r. Francuzi zostali ostatecznie pokonani pod Dien Bien Phu przez wietnamskich komunistów. W latach 60. niepodległość otrzymały Malezja i Singapur, a w 1971 r. wojska brytyjskie opuściły bazę w Singapurze.

Słownik

Słowa kluczowe

kolonializm, dekolonizacja, Mohandas Karamchand Gandhi, świat po II wojnie światowej

Bibliografia

Krasuski J., Europa Zachodnia po II wojnie światowej – dzieje polityczne, Poznań 1990.

Wielka historia świata. Kształtowanie średniowiecza, red. M. Salamon, Kraków 2005.

Tyszkiewicz J., Czapiewski E., Historia powszechna. Wiek XX, Warszawa 2010.

Najnowsza historia świata. 1945‑1963. T. I, pod red. A. Patka, J. Rydla, J.J.Więca, Kraków 2000.

Seria Historia powszechna, Wydawnictwo Naukowe PWN, Warszawa 2011‑2019.

Wybór tekstów źródłowych do historii powszechnej po II wojnie światowej. T. 1. 1945‑1955, wybór i opracowanie A. Basak i T. Marczak, Wrocław 1989.