Temat: Rewolucja społeczna i gospodarcza na ziemiach Piastów w XIII w.

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

V. Polska w okresie wczesnopiastowskim. Uczeń:

6. opisuje społeczeństwo Polski pierwszych Piastów.

VI. Polska w okresie rozbicia dzielnicowego. Uczeń:

1. umieszcza w czasie i przestrzeni Polskę okresu rozbicia dzielnicowego;

2. opisuje przyczyny oraz wskazuje skutki rozbicia dzielnicowego;

3. opisuje przemiany społeczne i gospodarcze, z uwzględnieniem ruchu osadniczego.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają, jakie zmiany gospodarczo‑społeczne zaszły na ziemiach polskich w okresie dzielnicowym.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• charakteryzować zmiany w XIII‑wiecznym rolnictwie;

• wyjaśniać działania osadników i ich skutki;

• chrakteryzować przemiany społeczno‑gospodarcze;

• wyjaśniać wpływ rozwoju osadnictwa na ożywienie gospodarcze.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni przypomnieć sobie, jakie czynniki wpłynęły na rozwój gospodarczy Europy Zachodniej w XI‑XIII wieku oraz do czego one doprowadziły.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji oraz kryteria sukcesu .

2. Następnie wprowadza uczniów w temat lekcji, podkreślając, że temat w sporym stopniu będzie odwoływał się do posiadanej już przez nich wiedzy.

3. Nawiązując do zadania domowego, pyta uczniów, jakie zmiany zaszły w Europie między XI a XIII wiekiem i do czego one doprowadziły? Z czego one wynikały? Czym różniła się Europa (jej gospodarka, społeczeństwo, kultura) od tej sprzed roku 1000? Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych .

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wykonali Ćwiczenie 1. Uczniowie czytają fragment kroniki Galla Anonima i wskazują właściwą odpowiedź. Następnie pyta uczniów, nawiązując do wstępu, jak myślą, jakie zmiany mogły zajść w Polsce w XIII wieku i czego dotyczyć? Jednocześnie wyjaśnia uczniom, że wpływ na nie miała sytuacja polityczna ziem polskich – rozbicie dzielnicowe. Uczniowie wykonują Polecenie 1.Dzielą się na trzy grupy i przeprowadzają burzę mózgów - zastanawiają się, jakie zmiany można byłoby wprowadzić w gospodarce kraju Piastów, by przynosiła większe zyski każdej z grup (władcom, Kościołowi i rycerstwu).

2. Nauczyciel wyjaśnia, czym były lokacje i dlaczego książęta piastowscy popierali rozwój gospodarczy swoich ziem. Zwraca uwagę, które ziemie były najbardziej rozwinięte i gdzie powstawało najwięcej miast (Śląsk). Uczniowie wykonują Polecenie 2 - na podstawie wysłuchanego nagrania odpowiadają na pytania. Następnie wykonują zadania związane z obowiązkami osadników i chłopów (Ćwiczenie 2 i Ćwiczenie 3). Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały wykonane poprawnie, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

3. Nauczyciel wyjaśnia różnice między lokacją na prawie niemiecki i na prawie polskim, a następnie na podstawie przykładów omawia wygląd średniowiecznego miasta na ziemiach polskich. Uczniowie zapoznają się z mapą kolonizacji (Polecenie 3), a następnie z planem XVI‑wiecznego Wrocławia i zdjęciem współczesnej stolicy Dolnego Śląska - na ich podstawie wykonują Ćwiczenie 4 oraz Ćwiczenie 5.

4. Następnie pyta uczniów, do czego mógł prowadzić napływ osadników i zakładanie przez nich wsi i miast na ziemiach polskich? Nauczyciel, nawiązując do odpowiedzi uczniów, wyjaśnia zmiany społeczne. Wspomina o asymilacji przyjezdnych oraz o grupach, które żyły w swoich społecznościach (Żydzi).

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję, nauczyciel prosi, aby uczniowie wykonali Ćwiczenie 6, uzupełniając poprawnie zdanie na podstawie fragmentu tekstu. Następnie odwołując się do niego pyta, jak wygląda sytuacja w dzisiejszym świecie? Dlaczego zaprasza się obcokrajowców do pracy w naszym kraju? Czy jest to dobre rozwiązanie?.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankiety ewaluacyjne, w których ocenią własną pracę na lekcji, pracę nauczyciela oraz kolegów i koleżanek.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Poszukaj informacji, na jakich prawach lokowane były miasta na ziemiach polskich. Czym różniły się między sobą i które z nich było najpopularniejsze na naszych ziemiach w średniowieczu?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Social and economic revolution on the lands of the Piast dynasty in the 13th century.

The changes that began to take place in western Europe between the 11th and 13th century in time also reached the Polish lands. The growing number of subjects of the Piast dynasty rulers and the frequent visits of the latter to western courts contributed to the transfer of many standards to Poland. However, as in the entire Europe, the most important problem was to provide food for all the subjects. Not only society as a whole was unable to function without food, but food was also a method of payment. Economic self‑sufficiency and the barter system were the most important features of the economy of the Piast dynasty until the middle 13th century. During this period, changes in agriculture began to slowly take place in Poland. Introduction of the new system of land cultivation – the three‑field rotation, which replaced the less efficient two‑field rotation, allowed to increase the acreage of fields and contributed to milder effects of a possible crop failure. Changes also happened in the cultivation techniques. The widespread use of heavy plough and horse‑collar helped to increase soil fertility and to improve yields, while the increasingly frequent mills made it possible to turn more grain into flour of better quality and to reduce the number of people involved in the process. In addition to the political weakening of the Piast dynasty, the steadily deepening district breakdown also had other effects. Shrinking principalities meant reduced income to their rulers, which in turn increased their interest in introducing beneficial changes. This contributed to the aforementioned changes in cultivation, but also to encouraging foreign newcomers (settlers) to settle on Polish lands as well as develop cities, wastelands and underdeveloped areas. The Silesian princes played a decisive role in this by establishing the first cities, Złotoryja and Środa Śląska, which were vested with town rights according to Magdeburg law. These changes quickly brought the intended effect - an increase in the income of princes and the development of trade and monetary economy, and thus of cities. As a result, the homogeneous society began to change. However, ethnic diversity in individual regions did not cause bigger social tensions. On the contrary, the assimilation of newcomers with the local population was quite often. Only the Jewish community, culturally and religiously distinct, remained largely unaffected by these changes. Deprived of the possibility to own land and to become involved in trade and craft, the Jewish community concentrated its efforts on financial services. This sometimes caused riots against them and was the reason why they were oppressed. The Piast dynasty rulers tried to prevent such events from happening by giving the Jews, who were paying high taxes, the status of „princely people” - any aggression against them had severe consequences. The changes taking place in the 13th century led to the growth of population and the „Europeanization” of Poland. However, the price to be paid for these changes was the weakening of bonds between Slavs living in different Piast principalities.