1851 – powstanie opery Giuseppe Verdiego Rigoletto
1867 – powstanie opery Giuseppe Verdiego Don Carlos
1889‑1890 – powstanie opery Pietra Mascagniego Rycerskość wieśniacza
1892 – powstanie opery Ruggera Leoncavallo Pajace
1858‑1924 – lata życia Giacomo Pucciniego
Ważniejsze opery Pucciniego:
Cyganeria (1896)
Tosca (1900)
Madama Butterfly (1904)
Turandot (ukończona przez Franco Alfano, 1925)
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RJ6F9Xn0d7fQL1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
7. Romantyzm. Uczeń:
2) omawia cechy wybranych form muzycznych:
a) wielkie (sonata, symfonia, opera, dramat muzyczny, poemat symfoniczny, koncert),
3) wymienia i klasyfikuje instrumenty muzyczne charakterystyczne dla epoki romantyzmu: fortepian, pianino, gitara, harfa; instrumenty smyczkowe (skrzypce, altówka, wiolonczela, kontrabas), instrumenty dęte: róg (waltornia), obój, flet, klarnet, saksofon; wymienia kompozytorów romantyzmu i charakteryzuje ich twórczość: Franz Schubert, Hector Berlioz, Felix Mendelssohn‑Bartholdy, Robert Schumann, Ferenc Liszt, Gioacchino Rossini, Giuseppe Verdi, Richard Wagner, Giacomo Puccini i późny romantyzm: Johann Brahms, Piotr Czajkowski, Gustav Mahler;
4) omawia szkoły narodowe: niemiecka (Carl Maria von Weber i Richard Wagner), czeska (Bedřich Smetana i Antonín Dvořák), polska (Stanisław Moniuszko, Fryderyk Chopin i Zygmunt Noskowski), rosyjska (Potężna Gromadka, a w niej przede wszystkim: Modest Musorgski, Aleksander Borodin i Nikołaj Rimski‑Korsakow), hiszpańska (Isaac Albéniz, Enrique Granados), francuska (César Franck), angielska (Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams), w Skandynawii: norweska (Edvard‑Grieg) i fińska (Jan Sibelius);
6) zna pojęcia: kantylena, tempo rubato, transkrypcja fortepianowa, wirtuoz, uwertura koncertowa, muzyka programowa, leitmotiv, szkoła narodowa, instrumentacja.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
3. zna konteksty kulturowe i naukowe powstawania muzyki.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1. wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja, prezentacja, debata) i/lub pisemnej (np. esej, referat) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
opisywać weryzm jako konsekwencję przemian we włoskiej operze XIX wieku;
przedstawiać najważniejsze informacje na temat oper Leoncavalla i Mascagniego;
charakteryzować dzieła Pucciniego.
Opera włoska XIX wieku
Opera, jeden z najważniejszych gatunków muzycznych XIX wieku, realizował postulaty romantyzmu, wpisywał się w ideę korespondencji sztuk, ale manifestował także reakcje kompozytorów na różnorodne wydarzenia polityczne.
Odpowiednio do powyższych uwag wskazać można kilka głównych zakresów tematycznych, jakie dominowały w XIX wieku: historia, patriotyzm, folkloryzm, baśniowość, fantastyka, egzotyzm, naturalizm. Wątki te realizowały zarówno opery klasycyzujące (nawiązujące do osiągnięć Wolfganga Amadeusza Mozarta), jak i typowe XIX‑wieczne upostaciowania: monumentalna opera grand (Francja), dramat muzyczny (Niemcy, Włochy) i opera werystyczna (Włochy).
Szczególnie interesująco gatunek ten ewoluował na obszarze Włoch. Jeśli będziemy pamiętać, że był to czas gwiazd operowych i wirtuozostwa wokalnego, a odbiorcą dzieł było najczęściej mieszczaństwo, w pewnym stopniu na gatunku tym odcisnął piętno sentymentalizm i rys banalności.
RBiQVVG38Y8vY1
W pierwszych dekadach XIX wieku opera powstająca we Włoszech zdominowana została osiągnięciami Mozarta. Kolejni twórcy próbowali udramatyzować przebieg dzieł scenicznych, dążąc do połączenia arii w numery, tych zaś w rozbudowane sceny. Ze względu na panujące mody operę „bel canto” (bo tak nazywano opery tworzone w pierwszych 30‑40 latach XIX wieku przez Gioacchino Rossiniego, Gaetano Donizettiego i Vincenzo Belliniego) cechowało wyeksponowanie melodyki przy prostocie rytmu, ukazywanie skrajności emocjonalnych (np. sceny obłędu) oraz prezentowanie rozbudowanych, kunsztownych finałów.
Rl2rvpaBPaNsG1
Sceny obłędu tytułowej bohaterki opery Gaetano Donizettiego Łucja z Lammermoore
R1FJqdCuuOphW1
RIblQ7IGW0WYe1
RqRmFbn33743z1
R1Wz1lHBCO9Rh1
W nowy etap wkroczyła włoska opera w połowie XIX wieku, kiedy na scenie muzycznej pojawił się Giuseppe Verdi, twórca indywidualnej propozycji dramatu muzycznego (równolegle z koncepcją niemieckiego kompozytora Ryszarda Wagnera). Jego przełomowe dzieła powstałe w połowie wieku (Rigoletto, Trubadur, Traviata) stanowiły wyłom w dotychczasowej „produkcji” operowej, prezentując mało patetycznych bohaterów (błazna, kurtyzanę). Elementy, jakie zarysowane zostały przez Verdiego w tych dziełach, m.in. eksponowanie realistycznych przeżyć bohaterów, stały się siłą jego kolejnych oper (m.in. Don Carlos, Aida, Otello, Falstaf).
RRzSrSIZvSYav1
U schyłku XIX wieku, w związku z popularnym w kręgach literackich naturalizmem, próbowano przeszczepić jego elementy na grunt opery. Kierunek ten, w którym eksponowano realizm, współczesne problemy społeczne, brutalność, nazwano weryzmem. Typowa operowa konwencja – „śpiew” łamała jednak postulaty naturalizmu, nikt w życiu nie porozumiewa się z innymi za pośrednictwem śpiewu…
Choć weryzm był propozycją, która w odniesieniu do opery nie do końca się sprawdziła, można wskazać kilka wspaniałych przykładów nawiązujących do postulatów weryzmu, w szczególności dzieła Giacomo Pucciniego.
R1Sj1tFCSPRTD1
ma3ea064b66748b0b_0000000000070
W stronę weryzmu
Przemiany, jakie zachodziły we włoskiej twórczości operowej w XIX wieku, stanowiły konsekwencję przeobrażeń języka muzycznego, prądów pojawiających się w sztuce tego czasu oraz sytuacji społeczno‑politycznej. OperaOperaOperabel cantoBel cantobel canto, wiązana z nazwiskami Rossiniego, Belliniego i Donizettiego, przejęta przez Giuseppe Verdiego, wyewoluowała w stronę dramatu muzycznego, a w ostatniej dekadzie tego stulecia, ulegając modzie i tematom, jakie zdominowały literaturę II połowy XIX stulecia, sięgnęła po elementy charakterystyczne dla naturalizmuNaturalizmnaturalizmu. W odniesieniu do realistycznych wątków najczęściej przywołuje się nazwisko Emila Zoli, który odrzucił tzw. romantyczny rozmach, prezentując w swych powieściach świat bez upiększeń.
Operowy odpowiednik naturalizmu, jakim stał się weryzmWeryzmweryzm, uwypuklał rolę libretta, w treści sięgając po namiętność, brutalność i gwałtowność wydarzeń rozgrywających się najczęściej na prowincji, gdzie relacje między bohaterami są ściśle ustalone. Próbując oddać te emocje, kompozytorzy kształtowali narrację muzyczną przesyconą wielkim dramatyzmem, gwałtownymi kontrastami, wplatając w tkankę dźwiękową lokalne wątki muzyczne.
Miejsce dotychczasowych bohaterów dzieł operowych (postaci mitologicznych i historycznych, herosów, szeregu typów zakorzenionych w tradycji commedia dell’arte) zajęli teraz prawdziwi ludzie, a ich uczucia – zamiast wzruszać bądź bawić publiczność – wstrząsają, wsparte niezwykle dramatyczną, niekiedy wręcz przejaskrawioną muzyką.
ma3ea064b66748b0b_0000000000082
Pierwsze opery werystyczne
Za dzieło manifestujące nowe propozycje na gruncie teatru operowego uznaje się Rycerskość wieśniaczą Pietro Mascagniego (1890). Opera ta, napisana jako praca nadesłana na konkurs na jednoaktówkę ogłoszony przez rzymskiego wydawcę Edwarda Sonzogno (1889), oparta została na motywach opowiadania teoretyka dramatu werystycznego Giovanniego Vergi pod tym samym tytułem (Cavaleria rusticana). Rozgrywającą się na sycylijskiej wsi akcję sprowadzić można do łańcucha kluczowych emocji i uczuć charakterystycznych dla opery: miłość – zazdrość – zemsta.
Opera Mascagniego wystawiana jest najczęściej z młodszym o dwa lata dziełem RuggeroLeoncavalloPajace (1892), których sukces po części zawdzięczał kompozytor rozpuszczonej plotce, jakoby przedstawiona w operze historia (podobnie, jak u Mascagniego: miłości, zazdrości i zemsty, tym razem w środowisku trupy teatralnej) wydarzyła się w rzeczywistości.
R1NZ0vXzasiRF
RZFLEbbwzFAUo
R1cJmyabuI2vJ1
ma3ea064b66748b0b_0000000000092
Elementy weryzmu w twórczości Pucciniego
Weryzm, nazywany niekiedy włoskim melodramatem realistycznym, nie zdominował teatru muzycznego przełomu XIX i XX wieku, stał się jedynie pewną propozycją, której elementy przeniknęły do muzyki scenicznej. Z całą pewnością przyczynił się do dalszych przemian prowadzących do dramatu ekspresjonistycznego i symbolicznego w twórczości Ryszarda Straussa, Arnolda Schoenberga i Albana Berga.
Elementy weryzmu odnaleźć można także w twórczości Giacomo Pucciniego, kompozytora obwołanego następcą Giuseppe Verdiego. Choć tak naprawdę jego twórczość stanowi indywidualny konglomerat najlepszych XIX‑wiecznych tradycji muzycznych (włoskiej inwencji melodycznej, niemieckiej symfoniki, francuskiej harmonii i instrumentacji ), często nazywana bywa dojrzałym weryzmem. Puccini dołączył do tego fascynację na nowo odczytanym orientalizmemOrientalizmorientalizmem, wplatając w tkankę swych dzieł melodie japońskie (Madame Butterfly).
Bohaterkami poruszających historii przedstawionych w dojrzałych operach (Cyganeria, Tosca, Madama Butterfly) uczynił niezwykle intrygujące kobiety.
R1BWOSZH2SGZA1
R1UoJtDcRPM4b1
ma3ea064b66748b0b_0000000000108
Puccini o muzyce i jej funkcjach
RPQ3g5cNJUChb1
Rm36DIuUmHA8r1
R27w3dfm2hBue1
R1IAySwVSe8nx1
R1Qzn2ZGktmlq1
ma3ea064b66748b0b_0000000000193
Zadania
R1Err0B1ZZhEJ
Ćwiczenie 1
R1QSZieXF4ic5
Ćwiczenie 2
Rq5FejZRwxHkD
Ćwiczenie 3
RKpFK471000xz
Ćwiczenie 4
Dopasuj tytuły oper do nazwisk ich twórców. Giacomo Puccini Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Ruggiero Leoncavallo Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Giuseppe Verdi Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Pietro Mascagni Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace
Dopasuj tytuły oper do nazwisk ich twórców. Giacomo Puccini Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Ruggiero Leoncavallo Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Giuseppe Verdi Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace Pietro Mascagni Możliwe odpowiedzi: 1. Gianni Schicchi, 2. Otello, 3. Trubadur, 4. Rycerskość wieśniacza, 5. Turandot, 6. Pajace