1919 – rozpoczęcie edukacji muzycznej (klasa skrzypiec, fortepianu oraz teorii muzyki) w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej‑Dobkiewiczowej w Łodzi
1924 – kontynuacja nauki w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Warszawie (klasa kompozycji – Kazimierz Sikorski, klasa skrzypiec – Józef Jarzębski, klasa fortepianu – Józef Turczyński)
1932 – ukończenie Konserwatorium Warszawskiego w klasie kompozycji i skrzypiec
1932‑33 – nauka kompozycji pod kierunkiem Nadii Boulanger w Paryżu (dzięki wsparciu I. J. Paderewskiego, który ufundował stypendium)
1933 – uzyskanie pierwszej ważnej nagrody w konkursie kompozytorskim: I nagroda za Kwintet na instrumenty dęte na Konkursie Kompozytorskim Towarzystwa „Aide aux femmes de professions libres” w Paryżu
1935 – zdobycie pierwszego wyróżnienia na I Międzynarodowym Konkursie Skrzypcowym im. H. Wieniawskiego w Warszawie
1945 – rozpoczęcie pracy jako wykładowca przedmiotów teoretycznych i klasy skrzypiec w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi
1949 – otrzymanie Nagrody muzycznej miasta Warszawy za całokształt działalności kompozytorskiej, wirtuozowskiej, organizatorskiej i pedagogicznej
1955‑57 oraz 1960‑69 – pełnienie funkcji wiceprezesa Związku Kompozytorów Polskich
1960 – zdobycie III lokaty (najwyższej w dziale utworów orkiestrowych) za utwór Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję na Międzynarodowej Trybunie Kompozytorów UNESCO w Paryżu oraz Nagrody Związku Kompozytorów Polskich za wybitne osiągnięcia w dziedzinie twórczości kompozytorskiej
1965 – nagroda Rządu Belgijskiego i złoty medal na Międzynarodowym Konkursie Kompozytorskim w Brukseli za utwór Koncert skrzypcowy nr 7
1966 – rozpoczęcie pracy w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie (wykładowca klasy kompozycji)
1968‑69 powstanie ostatniego utworu kompozytorki – baletu w 2 aktach Pożądanie
1969 – data śmierci, Warszawa
1970 – I wydanie tomiku opowiadań Znak szczególny (Czytelnik, Warszawa 1970)
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1IaVCT5MTzSw1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: neoklasycyzm;
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Grażyna Bacewicz.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych.
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
4. formułuje logiczną wypowiedź na temat dzieł, form, gatunków, stylów, technik i twórców muzycznych, uwzględniając zależności między nimi w kontekście: genezy, przeobrażeń, porównań.
Nauczysz się
- wymieniać najważniejsze fakty z biografii Grażyny Bacewicz;
- charakteryzować twórczość wybitnej polskiej kompozytorki;
- identyfikować przemiany stylistyczne w twórczości Grażyny Bacewicz;
- definiować pojęcie neoklasycyzmu i podawać przykłady utworów Grażyny Bacewicz reprezentujących wskazany kierunek muzyczny.
Sylwetka kompozytorki
R15Xqxaohs3UY
RUBqSlgCRqSjD
Rs9UcOnf5pwE6
Rn8AOEqVgPj2Q1
RUlpoXxeKcrI91
Grażyna Bacewicz urodziła się w 1909 roku w Łodzi, a zmarła w 1969 roku w Warszawie. Zainteresowania muzyczne rozwijała od pierwszych lat życia, ucząc się początkowo u swojego ojca, Wincentego Bacewicza. Następnie kontynuowała edukację muzyczną w Konserwatorium Muzycznym Heleny Kijeńskiej‑Dobkiewiczowej w Łodzi w klasie skrzypiec, fortepianu i teorii muzyki. W latach 1924‑32 była studentką Państwowego Konserwatorium Muzycznego w Warszawie, gdzie studiowała kompozycję w klasie Kazimierza Sikorskiego, grę na skrzypcach u Józefa Jarzębskiego oraz grę na fortepianie pod kierunkiem Józefa Turczyńskiego (ukończyła klasę kompozycji i skrzypiec). Warto wspomnieć, że Grażyna Bacewicz uczyła się kompozycji także w Paryżu pod kierunkiem Nadii Boulanger, znanej francuskiej kompozytorki i znakomitego pedagoga. Wielu znakomitych polskich twórców zgłębiało tajniki kompozycji u Nadii Boulanger m.in. Zygmunt Mycielski, Tadeusz Szeligowski, Wojciech Kilar, Zygmunt Krauze czy Marta Ptaszyńska.
RRf95ttZyX0MP
Ważnym filarem jej działalności artystycznej było także nauczanie w Państwowym Konserwatorium Muzycznym w Łodzi (klasa skrzypiec, przedmioty teoretyczne) oraz Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej w Warszawie (klasa kompozycji). O jej wszechstronności świadczy fakt, iż znajdowała czas na działalność organizacyjną m.in. jako wiceprezes Związku Kompozytorów Polskich, pracę w jury konkursów kompozytorskich i skrzypcowych w kraju i za granicą oraz nad twórczością literacką jako autorka kilku nowel i powieści.
Jej dorobek kompozytorski jest niezwykle bogaty, ponieważ tworzyła zarówno utwory przeznaczone na instrument solo (m.in. dwie sonaty na skrzypce solo czy liczne kompozycje fortepianowe), szereg utworów kameralnych (m.in. siedem kwartetów smyczkowych, dwa kwintety fortepianowe), ale także wielkie formy instrumentalne oraz wokalno‑instrumentalne: cztery symfonie, koncerty (m.in. siedem koncertów skrzypcowych, dwa koncerty wiolonczelowe, koncert altówkowy), muzykę teatralną i filmową, kantaty, balety (Z chłopa król, Esik w Ostendzie, Pożądanie) i opery radiowe (Przygoda króla Artura). W sposób szczególny kompozytorka była zainteresowana grupą instrumentów smyczkowych, ale także brzmieniem fortepianu. Jednym z interesujących utworów fortepianowych kompozytorki jest II Sonata fortepianowa, skomponowana w 1953 roku i prawykonana przez samą artystkę w tym samym roku. Utwór ten uznawany jest za jeden z najbardziej reprezentacyjnych dla formy sonaty fortepianowej w muzyce polskiej XX wieku.
RAIkrR0z4IrCe1
Warto przyjrzeć się ewolucji stylu wybitnej polskiej kompozytorki. W pierwszym okresie swojej twórczości fascynowała się muzyką Karola Szymanowskiego. Wynikiem tej fascynacji było powstanie takich utworów, jak m.in. Witraż na skrzypce i fortepian (1932) oraz innych wczesnych utworów skrzypcowych. Następnie kompozytorkę pochłonęła stylistyka neoklasyczna – Bacewicz tworząc swoje utwory wielokrotnie nawiązywała do form i gatunków muzycznych wykształconych w okresie klasycyzmu, ale także baroku. We wspomnianym nurcie utrzymane są takie kompozycje, jak: Kwintet na instrumenty dęte (1932) czy Suita dziecięca na fortepian (1933).
Drugi okres twórczości, przypadający na lata około 1944‑1958 wiązał się z formowaniem i utrwalaniem własnego języka muzycznego kompozytorki. Na szczególną uwagę w tym okresie twórczym zasługują tendencje stylizacyjne m.in. w pierwszych symfoniach czy Koncercie na orkiestrę smyczkową (1948). Kompozytorka niejednokrotnie inspirowała się polską muzyką ludową, często wykorzystując twórcze stylizacje oberka m.in. w III Koncercie skrzypcowym (1948) czy Koncercie fortepianowym (1949).
RlLhGG8cBvUnz
Jednym z najbardziej znanych utworów Grażyny Bacewicz jest Koncert na orkiestrę smyczkową (1948), nazywany niejednokrotnie jej IX Symfonią. Stefan Kisielewski w następujący sposób wypowiadał się na temat tej znakomitej kompozycji po jej prawykonaniu: Z czystym sumieniem powiedzieć można, że honor kompozytorów polskich uratowała tym razem ‘baba’ – Grażyna Bacewicz. Jej Koncert na orkiestrę smyczkową napisany z rozpędem i energią, pełen płynnej inwencji i świetnych pomysłów instrumentacyjnych, obudził nas w końcu z letargu. Utwór nawiązuje do jakiegoś Bacha czy Haendla – taki współczesny Koncert Brandenburski. Poczuliśmy tu wreszcie ‘krwisty kawał’ zdrowej i smacznej muzyki, napisanej z potencją twórczą – iście męską. Koncert jest przykładem twórczego czerpania z tradycji muzycznej poprzez współdziałanie neoklasycznejNeoklasycyzmneoklasycznej formy i neobarokowej treści.
RyCPNjKVBpQ0e1
Zapowiedzią trzeciego okresu twórczości były takie kompozycje Grażyny Bacewicz, jak: Muzyka na smyczki, trąbki i perkusję (1958), Pensieri notturni na orkiestrę kameralną (1961), Koncert na wielką orkiestrę symfoniczną (1962) czy II Koncert wiolonczelowy (1963). W kolejnych latach swojej działalności twórczej kompozytorka coraz większą uwagę poświęcała kolorystyce dźwiękowej, zwracając się w stronę sonoryzmuSonoryzmsonoryzmu, w związku z czym często stosowała nietypową instrumentację, skomplikowane zabiegi rytmiczne i różne interesujące rodzaje artykulacji (np. poprzez wykorzystanie możliwości perkusyjnych instrumentów smyczkowych). Warto wspomnieć o finale II Sonaty na skrzypce solo (1958), w całości ukształtowanym za pomocą artykulacji glissando spiccato. Kompozytorka w dojrzałej twórczości eksperymentowała na gruncie harmoniki na równi traktując wszystkie typy interwałów i akordów w przebiegu pionowym, a w przebiegu poziomym często stosując pochody diatoniczne, chromatyczne, a nawet nawiązania do dodekafoniiDodekafoniadodekafonii, jak np. w ostatnich kwartetach smyczkowych.
R1BOTs51RxIso1
Mimo ewolucji stylu Grażyny Bacewicz możemy wyróżnić szereg cech wspólnych dla wszystkich etapów twórczości Grażyny Bacewicz. Jedną z takich cech jest jednorodność preferowanych gatunków oraz jasność w kształtowaniu formy muzycznej. W twórczości kompozytorki dominują wzorce sonatowe: symfonie, koncerty, tria, kwintety, kwartety, sonaty instrumentalne itp. Możemy wyróżnić także szereg kompozycji o charakterze ludowo‑tanecznym. Warto jednak podkreślić, iż wiele utworów, szczególnie tych powstałych w późniejszym okresie, charakteryzuje się oryginalnym kształtowaniem formy muzycznej, np. Pensieri notturni (1961) oraz Contradizione na orkiestrę kameralną (1966).
Kompozytorka w sposób twórczy odwoływała się do poprzednich epok. Często inspirowała się cechami muzyki barokowej m.in. operując całymi grupami instrumentów poprzez powierzanie tego samego materiału różnym grupom jednocześnie lub na przemian; stosując bogaty arsenał środków polifonicznych czy poprzez wykorzystanie powtarzalności i sekwencyjności. Ważną rolę odgrywały także cechy charakterystyczne dla muzyki klasycznej, takie jak: dualizm tematów, praca motywiczno‑przetworzeniowa czy dzielenie orkiestry na odrębne plany: tematyczny, harmoniczny i wypełniający (często figuracyjny). W twórczości Grażyny Bacewicz zauważalne są również odwołania do typowych cech romantyzmu, jak np. rozbudowanie wszystkich współczynników formy, tworzenie wielkich napięć czy ekspresyjność utworów. Jak wspominała sama kompozytorka: W mojej muzyce dużo się dzieje, jest ona drapieżna, a jednocześnie liryczna. Utworem o silnej ekspresji, łączącym wyżej wymienione cechy jest niewątpliwie I Kwintet fortepianowy (1952).
ReRsJ3zsuElhF1
Podsumowanie wiadomości
Podsumowując należy podkreślić wszechstronny talent wybitnej polskiej kompozytorki, o której Zygmunt Mycielski wypowiadał się w następujący sposóbm02d4639b85d3fd4f_0000000000006Zygmunt Mycielski wypowiadał się w następujący sposób: Ciekawa jest twórczość Grażyny Bacewiczówny. Jej zdumiewającą cechą jest gatunek uporu, który w naturalny sposób walczy o swoje miejsce bez względu na to, co się dokoła dzieje lub bez względu na to, że nic się dookoła nie dzieje. Bacewiczówna jest kompozytorką czystej krwi nie tylko dlatego, że pozostaje wierna sobie, że nie ogląda się na to co nowe, a co stare, co modne a co nie. Proporcje instynktu, spekulacij i potrzeby twórczej wydają się być u niej w dużej, naturalnej zgodzie.
Podczas zajęć pojawiło się kilka pojęć, które warto zapamiętać. Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. Sonoryzm. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Neoklasycyzm. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Glissando. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Dodekafonia. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku.
Podczas zajęć pojawiło się kilka pojęć, które warto zapamiętać. Połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją. Sonoryzm. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Neoklasycyzm. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Glissando. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku. Dodekafonia. Możliwe odpowiedzi: 1. technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, 2. technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, 3. rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, 4. kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku.
Podczas zajęć pojawiło się kilka pojęć, które warto zapamiętać. Przeciągając podane elementy z prawej kolumny do lewej połącz w pary słowo z odpowiadającą mu definicją.
rodzaj artykulacji, oznacza płynne przejście od jednego do drugiego dźwięku, technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie, kierunek w muzyce XX wieku nawiązujący do klasycyzmu i baroku
Sonoryzm
Neoklasycyzm
Glissando
Dodekafonia
Rt2Gb8sZg5g21
Ćwiczenie 6
R1RYXCL3SvJTW
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Dodekafonia
Dodekafonia
technika komponowania za pomocą dwunastu dźwięków, stworzona przez austriackiego kompozytora Arnolda Schönberga w latach 20. XX wieku
Neoklasycyzm
Neoklasycyzm
kierunek w muzyce XX wieku, który nawiązuje do klasycyzmu i baroku, przedstawiciele neoklasycyzmu w muzyce polskiej: m.in. G. Bacewicz, M. Spisak, B. Szabelski
Opera radiowa
Opera radiowa
opera skomponowana z myślą o jej wykonaniu radiowym (studyjnym), bez elementu scenografii
Sonoryzm
Sonoryzm
technika kompozytorska, która na pierwszy plan wysuwa brzmienie przy prawie całkowitej rezygnacji z tradycyjnie dominujących elementów (melodyki, harmoniki). Kierunek pojawił się w latach 60. XX wieku w muzyce polskiej
Źródło:
Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998
Biblioteka muzyczna
RUlpoXxeKcrI91
Utwór muzyczny: Grażyna Bacewicz, „Oberek na skrzypce i fortepian”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się wesołym, skocznym charakterem.
RAIkrR0z4IrCe1
Utwór muzyczny: Grażyna Bacewicz, „II Sonata fortepianowa”, cz. III. „Toccata”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się skocznym charakterem.
R1BOTs51RxIso1
Utwór muzyczny: Grażyna Bacewicz, „VII Kwartet smyczkowy”, cz. I „Allegro”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
ReRsJ3zsuElhF1
Utwór muzyczny: Grażyna Bacewicz, „I Kwintet fortepianowy”, cz. II „Presto”. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
RlLhGG8cBvUnz
Utwór muzyczny:Koncert na orkiestrę smyczkową, cz. I Allegro, autorstwa Grażyny Bacewicy Wykonawca: Warsztatowa orkiestra smyczkowa, pod dyrygenturą Mateusza Rusowicza Koncert odbył się 12 lipca 2014 roku w Inowrocławiu. Kompozycja posiada szybkie tempo. Cechuje się żywiołowym charakterem.
Przewiń
Głośność
Bibliografia
Encyklopedia muzyczna PWM, pod red. E. Dziębowskiej, PWM, Kraków 1998