1959 – debiut Krzysztofa Pendereckiego na Festiwalu Warszawska Jesień
1961 – Ofiarom Hiroszimy - Tren
1969 – premiera opery Diabły z Loudun
1972‑1987 – rektor Państwowej Wyższej Szkoły Muzycznej w Krakowie (od 1979 Akademii Muzycznej w Krakowie)
1984 – prawykonanie Polskiego Requiem (bez części Sanctus skomponowanej w 1993)
1988 – nagroda Grammy w kategorii Best Classical Contemporary Composition (Najlepsza kompozycja współczesna muzyki klasycznej) za płytę z II Koncertem wiolonczelowym w wykonaniu Mścisława Rostropowicza pod dyrekcją Krzysztofa Pendereckiego
1993 – prawykonanie całości Polskiego Requiem
1997 – prawykonanie utworu Siedem bram Jerozolimy
1999 – nagroda Grammy w kategorii Best Classical Contemporary Composition (Najlepsza kompozycja współczesna muzyki klasycznej) oraz dla najlepszego dyrygenta za płytę z II Koncertem skrzypcowym w wykonaniu Anne Sophie‑Mutter i London Symphony Orchestra
2000 – nagroda dla Najwybitniejszego Żyjącego Kompozytora Roku podczas Międzynarodowych Targów Muzycznych Midem (tzw. „muzyczny Oscar”)
2001 – nagroda Grammy w kategorii Best Choral Composition (Najlepsza kompozycja na chór) za płytę z nagraniem Credo
2017 – nagroda Grammy w kategorii Best Choral Performance (Najlepsze wykonanie chóralne) za płytę Penderecki Conducts Penderecki Vol. 1 w wykonaniu Chóru i Orkiestry Filharmonii Narodowej oraz solistów: Agnieszki Rehlis, Johanny Rusanen i Nikolaya Didenko pod dyrekcją kompozytora
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RZm2gAFJIjAPn1
1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
4) omawia polską muzykę XX wieku i jej twórców, dokonując klasyfikacji zgodnie ze stylami i kierunkami: Mieczysław Karłowicz, Karol Szymanowski, Grażyna Bacewicz, Witold Lutosławski, Andrzej Panufnik, Tadeusz Baird, Kazimierz Serocki, Wojciech Kilar, Henryk Mikołaj Górecki, Krzysztof Penderecki, Eugeniusz Knapik, Aleksander Lasoń, Andrzej Krzanowski, Paweł Szymański, Hanna Kulenty, Paweł Mykietyn, Agata Zubel i in.;
6) zna pojęcia: pokolenie 1933, pokolenie 1951/pokolenie Stalowej Woli, festiwal Warszawska Jesień, festiwal Młodzi Muzycy Młodemu Miastu w Stalowej Woli; potrafi wskazać kompozytorów polskich tworzących obecnie, korzystając z pomocy internetu.
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1. zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
5. rozpoznaje cechy stylistyczne utworu reprezentującego określoną epokę muzyczną.
Nauczysz się
charakteryzować kim jest Krzysztof Penderecki i poznasz najważniejsze fakty z jego biografii;
wymieniać przykłady jego twórczości;
identyfikować przemiany stylistyczne w twórczości Krzysztofa Pendereckiego;
definiować pojęcie sonoryzmu oraz wykazywać najważniejsze cechy tej muzyki;
rozwijać uwrażliwienie na piękno muzyki współczesnej;
przedstawiać muzyczny potencjał dźwięków otoczenia;
rozwijać umiejętność pracy w grupie.
Krzysztof Penderecki
RDEHDTG4OeTOC
Penderecki urodził się 23 listopada 1933 roku w Dębicy. Pierwsze lekcje kompozycji pobierał u Franciszka Skołyszewskiego. Podczas studiów kompozytorskich w Państwowej Wyższej Szkole Muzycznej kształcił się pod kierunkiem Artura Malawskiego i Stanisława Wiechowicza. Twórca zadebiutował w wieku 26 lat podczas Festiwalu Warszawska Jesień w 1959 roku gdzie prawykonane zostały Strofy na sopran, głos recytujący i 10 instrumentów. Ów debiut zapewnił młodemu Krzysztofowi Pendereckiemu dodatkowo rozgłos za sprawą konkursu Związku Kompozytorów Polskich, w którym to Strofy otrzymały pierwszą nagrodę. Nie byłoby w tym nic nadzwyczajnego gdyby nie fakt, że Penderecki wysłał na konkurs jeszcze dwa inne utwory (Emanacje i Psalmy Dawida), którym przyznano ex aequo drugie miejsce. W efekcie cała pula nagród przypadła jednemu twórcy. Od tego momentu kariera kompozytorska Pendereckiego nabiera ogromnego rozpędu. Mimo trudnej sytuacji Polski w tym czasie i ograniczonych możliwości prezentowania twórczości polskich artystów zagranicą, Penderecki szybko zyskuje międzynarodowy rozgłos. Jest twórcą, który uosabia nowoczesność, awangardowość, nowatorstwo. Szokuje swoimi kompozycjami, które dostarczają mu zarówno rzeszę zwolenników jak i przeciwników, nierzadko również wśród wykonawców. Głównym idiomem charakteryzującym utwory tamtego czasu jest sonoryzm, a zatem rozszerzony sposób myślenia o barwie, brzmieniu, technikach wydobycia dźwięku, fakturze muzycznej. Elementy charakterystyczne dla epok minionych, takie jak: harmonia, melodyka, przewidywalna narracja zostają odrzucone na rzecz zupełnie nowego spojrzenia na muzykę. Kompozytor nieustannie eksperymentuje, stosuje indywidualne techniki notacyjne, wyraźnie sygnalizuje w swoich utworach upodobanie do instrumentów smyczkowych. Dzieła takie jak I Kwartet smyczkowy (1960), Ofiarom Hiroszimy - Tren (1961), Polymorphia (1961) stają się swego rodzaju traktatami rozpatrującymi o nowoczesnym wykorzystaniu tego instrumentarium.
Warto wiedzieć
Przykład muzyczny: Krzysztof Penderecki – I Kwartet smyczkowy
W formacji instrumentów smyczkowych Penderecki bardzo chętnie wykorzystuje konstrukcje klasteroweKlasterklasterowe, a więc masy dźwiękowe, które tworzy się za pomocą współbrzmienia wszystkich dźwięków pomiędzy wyznaczonym dźwiękiem najniższym i najwyższym, co więcej, oprócz skali chromatycznej wykorzystuje również odległości mniejsze od półtonu, a zatem mikrotony.
Rjet5ZT2aEUN0
Poza upodobaniem do sonorystykiSonorystykasonorystyki wykazuje również zainteresowania techniką serialną, wykorzystującą serię 12 dźwięków. Chętnie poszerza tradycyjny skład wykonawczy utworu o rzadko wykorzystywane instrumenty oraz przedmioty codziennego użytku np. maszyna do pisania, piła, syrena alarmowa, boobam (instrument perkusyjny, membranofon), dzwony katedry gotyckiej. Kompozycje orkiestrowe takie jak Wymiary czasu i ciszy (1960), Fluorescencje (1962), De natura sonoris I (1966) spotykają się z ogromnym zainteresowaniem jego twórczością, którą określa się mianem muzyki świeżej, odkrywczej i wielobarwnej. Dokonania te postrzegane są w ówczesnym świecie muzycznym jako cechy indywidualne dla polskiej awangardy muzycznej. Mówi się nawet o polskiej szkole kompozytorskiej.
RyMO2bBra2PZV
W 1966 roku powstaje Pasja według św. Łukasza napisana dla uczczenia 700‑lecia katedry w Münster. Do utworu Penderecki włączył skomponowane w 1962 roku Stabat Mater na trzy chóry mieszane. Pasja staje się momentem przełomowym w karierze kompozytora. Awangardowa domena rezygnacji z osiągnięć przeszłości ustępuje na rzecz zwrotowi ku tradycji. W utworze widać czytelne nawiązania do chorału, polifonii. Klasterowe współbrzmienia, operowanie mikrotonami, znaczące rozszerzenie ekspresji wokalnej o krzyki, glissandaGlissandoglissanda, technikę mormoracyjnąTechnika mormoracyjnatechnikę mormoracyjną (bocca chiusa).
Rf7R9DJWifoFL
Warto wiedzieć
Przykład muzyczny: Krzysztof Penderecki – Stabat Mater
Pasja Krzysztofa Pendereckiego to również początek jego upodobań do monumentalnych form wokalno‑instrumentalnych. Na zamówienie Opery w Hamburgu kompozytor pisze swoją pierwszą operę Diabły z Loudun (1968‑69), która temat czerpie z powieści Aldousa Huxleya o tym samym tytule oraz opracowanego na jego podstawie dramatu Nowy Wspaniały Świat Johna Whitinga. Po dwóch dniach od hamburskiej premiery kompozycja zabrzmiała w Stuttgarcie. Druga prezentacja utworu stała się sukcesem choć przebiegła w atmosferze skandalu. Po latach Penderecki w Rozmowach lusławickich z Mieczysławem Tomaszewskim tak opisywał szok wywołany inscenizacją autorstwa reżysera Günthera Rennera: „Rennert tak porozbierał zakonnice, że biskup napisał protest. Oczekiwał, że Diabły zostaną zdjęte z afisza. Mnie to wtedy bardzo zbulwersowało. Byłem dumny z tego, że biskup mi nie pozwala…”.
Ra5h8jxe5G0W2
Twórczość
Utwory Krzysztofa Pendereckiego wykonują najwybitniejsi artyści na świecie. Na szczególną uwagę zasługuje postać wirtuoza, wiolonczelisty i dyrygenta Mścisława Rostropowicza. Artystów łączyła wieloletnia przyjaźń, która zaowocowała m.in. prawykonaniem dedykowanych Rostropowiczowi II Koncertu wiolonczelowego (1982) oraz kompozycji solowej Per Slava (1986).
Warto wiedzieć
Przykład muzyczny: Krzysztof Penderecki – Per Slava
Krzysztof Penderecki za pomocą swoich kompozycji wielokrotnie wskazuje na rolę twórcy jako uczestnika wydarzeń historii narodu i świata. Działo się tak choćby we wspomnianym już utworze Tren poświęconym pamięci ofiar bomby atomowej zrzuconej przez Amerykanów na Hiroszimę w 1945 roku, Dies Irae (Oratorium Oświęcimskie, 1967) upamiętniającym ofiary faszyzmu w Auschwitz, Lacrimosa (1980) powstałej na prośbę Lecha Wałęsy dla uczczenia poległych stoczniowców, Agnus Dei (1981) napisane pod wpływem silnych przeżyć kompozytora po śmierci kardynała Stefana Wyszyńskiego, Siedmiu Bramach Jerozolimy (1996) zamówione na rocznicę 3000 lat Jerozolimy, czy Preludium (2009) dla pokoju z okazji 70. rocznicy wybuchu II wojny światowej.
RhqFgEAcriwm7
Faza przemian prowadzi kompozytora na przełomie wieków w stronę powrotu do melodyki, ekspresji, emocjonalności, które wpisują twórczość mistrza w nurt neoromantyzmu. Ów duch nowego romantyzmu jest silnie odczuwalny w treściach muzycznych utworów, ale daje się również zauważyć w tytułach kolejno powstających kompozycji Pendereckiego: VIII Symfonia - Pieśni Przemijania (2005), Powiało na mnie morze snów…, Pieśni zadumy i nostalgii (2010).
R16qdgo3IRVPu
Prezentacja pt. Europejskie Centrum Krzysztofa Pendereckiego w Lusławicach
R1J2cGW9qjmze1
m2f5e81a063ecaf40_0000000000150
Zadania
Polecenie 1
Scharakteryzuj twórczość Pendereckiego.
R116yQqGPtjE4
Ćwiczenie 1
Polecenie 2
Podzielcie się na 4 grupy. Wysłuchajcie utworu Pacay Tree (48 Responses to Polymorphia) z płyty Krzysztof Penderecki And Jonny Greenwood. Kompozycję stworzył gitarzysta grupy Radiohead Jonny Greenwood zafascynowany sonorystyczną twórczością Krzysztofa Pendereckiego. Wyznaczcie lidera grupy i skonstruujcie wspólnie odpowiedzi na poniższe pytania. Po wykonaniu lider przedstawi powstałe refleksje na forum klasy.
1. Jakie dostrzegasz związki pomiędzy klasyczną muzyką współczesną a muzyką rozrywkową?
2. Czy twórcy muzyki rozrywkowej powinni czerpać inspiracje z muzyki klasycznej? Uzasadnij swoją odpowiedź.
3. Jakie walory kompozycji Krzysztofa Pendereckiego mogły skłonić Johnny Greenwooda do stworzenia własnych utworów inspirowanych muzyką mistrza?
4. Co to są konstrukcje klasterowe?
R1V5gWwDSOQ9H
Ćwiczenie 2
Rd1nerLcMHlek
Ćwiczenie 3
RBiFABf08JAfc1
Rf6wlcvTqgdnF1
RcKA0uipqLWnc1
RrZhgiiKu1ExN
Ćwiczenie 4
R185V00P4t2Z0
Ćwiczenie 5
RYjRi1zvoxHR0
Ćwiczenie 6
R1XZ08QrfAQof
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Arboretum
Arboretum
miejsce, w którym kolekcjonuje się drzewa i krzewy.
Glissando
Glissando
płynne przejście z jednego dźwięku na drugi z wykorzystaniem dźwięków pośrednich skali danego instrumentu.
Klaster
Klaster
efekt brzmieniowy uzyskiwany poprzez współbrzmienie wszystkich pośrednich dźwięków wyznaczonego ambitusa. W przypadku klastera fortepianowego konstruuje się go za pomocą skali chromatycznej. W instrumentach smyczkowych istnieje możliwość budowy klastera w oparciu o skalę mikrotonową (odległość mniejsza niż półton).
Sonorystyka
Sonorystyka
(z łac. sonus = dźwięk, brzmienie) technika kompozytorska powstała w XX wieku. Traktuje brzmienie jako nadrzędną wartość dla struktury utworu.
Sul ponticello
Sul ponticello
(wł. przy podstawku) - w instrumentach smyczkowych sposób smyczkowania, polegający na pociąganiu smyczkiem po strunach możliwie jak najbliżej podstawka. Skutkuje to wydobyciem ostrego, szorstkiego, chropowatego brzmienia.
Sul tasto
Sul tasto
(wł. przy gryfie) – oznaczenie, które nakazuje wykonawcy pociąganie smyczkiem w okolicy gryfu instrumentu. Skutkuje to wydobyciem łagodniejszego, cieplejszego brzmienia.
Technika mormoracyjna
Technika mormoracyjna
(bocca chiusa) technika wokalna polegająca na śpiewaniu z zamkniętymi ustami.
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
m2f5e81a063ecaf40_0000000000253
Biblioteka muzyczna
R15pl9coxd1Vh1
Utwór muzyczny: K. Penderecki, „Sarabanda - J. S. Bach in memoriam”. Sarabanda J. S. Bach in memoriam jest utworem przeznaczonym na skrzypce. Posiada wolne tempo i instrumentalną fakturę monofoniczną z elementami homofonii. Cechuje się smutnym charakterem.
R18dNnjoLjlLT1
Utwór muzyczny: K. Penderecki, „3 miniatury”.3 miniatury to cykl przeznaczony na skrzypce i fortepian. Posiadają wolne tempo i instrumentalną fakturę. Cechują się atonalnym, tajemniczym charakterem.
RwWqxqHVkYdv51
Utwór muzyczny: K. Penderecki, „Divertimendo cz. I”. Nagranie przedstawia pierwszą część Divertimento. Utwór przeznaczony jest na wiolonczelę. Kompozycja posiada szybkie tempo i instrumentalną fakturę. Cechuje się awangardowym, atonalnym charakterem.
RXqRkyBJP4fnr1
Utwór muzyczny: K. Penderecki, „Divertimendo cz. III”. Nagranie przedstawia trzecią część Divertimento. Utwór przeznaczony jest na wiolonczelę. Kompozycja posiada wolne tempo i instrumentalną fakturę. Cechuje się awangardowym, tajemniczym charakterem.
RyMO2bBra2PZV
Utwór muzyczny: Krzysztof Penderecki, Fluorescencje. Fluorescencje to utwór przeznaczony na orkiestrę symfoniczną o rozbudowanym składzie. Dzieło posiada umiarkowane tempo i instrumentalną fakturę. Cechuje się apokaliptycznym, przerażającym charakterem.
RhqFgEAcriwm7
Utwór muzyczny: Krzysztof Penderecki, Siedem Bram Jerozolimy. Siedem Bram Jerozolimy to utwór przeznaczony na pięć głosów solowych, recytatora, trzy chóry mieszane i orkiestrę. Dzieło składa się z siedmiu części odpowiadających historycznym bramom Jerozolimy. Cechuje się zróżnicowanym charakterem, od spokojnego i tajemniczego, po ostry, ciężki, apokaliptyczny.