Patriotyzm to miłość i przywiązanie do ojczyzny. W zależności od okresu dziejów Polaków i państwa polskiego przyjmował on różnorakie formy – od walki zbrojnej i poświęcania własnego życia dla ojczyzny do udziału w pochodach z okazji ważnych rocznic narodowych i wywieszania flag na balkonach.

Bogurodzica

Jest to utwór, który łączy treści religijne z czynnikiem narodowym oraz patriotycznym; była nazywana po łacinie pieśnią ojczystą (Carmen patrium czyt. karmen patrium. Była wykonywana zarówno podczas liturgii kościelnej przez wiernych, jak i przed ważnymi bitwami przez polskie rycerstwo, a także służyła jako pieśń koronacyjna polskich królów.

RtrUwrFaqzR9j

Ilustracja przedstawia rękopis utworu „Bogurodzicy” z 1407 roku. Zapis nutowy składa się z siedmiu pięciolinii. Nuty mają kształt kropek lub falek. Na stronie znajdują się również ręcznie kaligrafowane teksty. Każde zdanie zaczyna się dużą, ozdobną literą. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Bogurodzica składa się z kilkunastu zwrotek, jednak za najstarsze uznawane są dwie pierwsze. Jest to tak zwana część archaiczna, do której w późniejszym czasie dodano kolejne - tzw. pieśń wielkanocną oraz pieśń pasyjną. Niżej znajduje się zapis pieśni właściwej (czyli dwóch pierwszych zwrotek):

Ilustracja przedstawia rękopis utworu „Bogurodzicy” z 1407 roku. Zapis nutowy składa się z siedmiu pięciolinii. Nuty mają kształt kropek lub falek. Na stronie znajdują się również ręcznie kaligrafowane teksty. Każde zdanie zaczyna się dużą, ozdobną literą. Na ilustracji umieszczony jest aktywny punkt, po wybraniu którego wyświetli się dodatkowa informacja: 1. Bogurodzica składa się z kilkunastu zwrotek, jednak za najstarsze uznawane są dwie pierwsze. Jest to tak zwana część archaiczna, do której w późniejszym czasie dodano kolejne - tzw. pieśń wielkanocną oraz pieśń pasyjną. Niżej znajduje się zapis pieśni właściwej (czyli dwóch pierwszych zwrotek):

1

1. Bogurodzica składa się z kilkunastu zwrotek, jednak za najstarsze uznawane są dwie pierwsze. Jest to tak zwana część archaiczna, do której w późniejszym czasie dodano kolejne - tzw. pieśń wielkanocną oraz pieśń pasyjną. Niżej znajduje się zapis pieśni właściwej (czyli dwóch pierwszych zwrotek):

Gaude Mater Polonia

Gaude Mater Polonia jest jednym ze najstarszych polskich utworów religijnych. Został skomponowany najprawdopodobniej przez Wincentego z Kielczy na kanonizację biskupa Stanisława ze Szczepanowa w 1253 roku, a pierwsze wykonanie pieśni datuje się na 8 maja 1254 roku. Najstarszy zachowany zapis utworu pochodzi z 1372 roku. Tekst jest łaciński, a nazwę można przetłumaczyć jako Raduj się, Matko Polsko.

Patriotyzm jest podstawą wspólnoty, wzmacniają go symbole reprezentujące ważne dla tej wspólnoty wartości, które z czasem stają się jej znakami rozpoznawczymi. Jednym ze źródeł polskiego kanonu symboli patriotycznych jest kultura średniowiecza, która łączy służbę ojczyźnie z wiarą w Boga. Kanon ten rozwinął się w okresie zaborów, manifestując się m. in. w romantycznym kulcie walki zbrojnej o niepodległość i w mesjanistycznej sakralizacji śmierci za ojczyznę. Symbole patriotyczne zyskały nowe znaczenie po odzyskaniu niepodległości. Ich potencjał tworzenia wspólnoty patriotów i mobilizacji do wspólnego działania widoczny jest w wojennych piosenkach żołnierskich.

Rota

Rota początkowo była wierszem Marii Konopnickiej, napisanym w 1908 roku. Została napisana jako protest przeciwko germanizacji ludności polskiej w zaborze pruskim. Posiadała cztery zwrotki; dość szybko trzy z nich zostały wykorzystane jako tekst polskiej pieśni patriotycznej o tym samym tytule (muzykę skomponował Feliks Nowowiejski). Pierwsze publiczne wykonanie pieśni miało miejsce w 1910 roku, w dzień rocznicy bitwy pod Grunwaldem podczas uroczystości odsłonięcia pomnika Grunwaldzkiego. Wykonały ją chóry z terenów zaborów (łącznie kilkaset osób), którymi dyrygował kompozytor.

Wiersz Marii Konopnickiej składa się z czterech zwrotek, z czego trzy są używane w pieśni (są przytoczone poniżej). Poetka chciała wyrazić swoje oburzenie przeciw germanizacji Polaków, a także wzbudzić ducha narodowego oraz wolę walki. Pieśń stała się na tyle popularna, iż po odzyskaniu przez Polskę niepodległości była jedną z kandydatur do roli hymnu Polski.

Boże coś Polskę

Boże, coś Polskę (1816 r.) – hymn Alojzego Felińskiego (1771–1820). Pierwszą wersję muzyki napisał Jan Nepomucen Piotr Kraszewski. Hymn powstał na cześć cara Aleksandra I – króla Królestwa Polskiego (Kongresowego) i pierwotny jego tytuł brzmiał: Boże, zachowaj Króla (od 1818 r. występował pod nazwą Pieśń narodowa za pomyślność króla). Boże, coś Polskę było zamówieniem wielkiego Księcia Konstantego i pierwotnie w refrenie pieśni Felińskiego padały słowa: Przed Twe oblicze zanosim błaganie, naszego króla zachowaj nam Panie! na rocznicę ogłoszenia Królestwa Polskiego. Już w następnym roku nieoficjalnie zaczęto śpiewać w tym miejscu Naszą ojczyznę racz nam wrócić, Panie. Melodia pieśni została uproszczona i upodobniona do melodii pieśni religijnej Bądź pozdrowiona, Panienko Maryjo, tę samą melodię ma pieśń religijna Serdeczna Matko. Pieśń zaczęła funkcjonować w obiegu jako pieśń konspirantów, a po klęsce powstania listopadowego stała się manifestacją uczuć patriotycznych. Do początkowych dwóch zwrotek w 1828 r. dodano dwie kolejne z Hymnu do Boga o zachowanie wolności, którego autorem był Antoni Gorecki. Anonimowi autorzy dodawali później kolejne zwrotki tak, że w 1860 r. było ich aż 11. W zaborze rosyjskim została zakazana w 1862 r. W rok później towarzyszyła powstańcom i stąd nazwano ją Marsylianką 1863 roku.

Po odzyskaniu niepodległości w 1918 r., pieśń dzięki swojej patriotycznej tradycji i ze względu na podniosły charakter hymniczny, stała się jedną z kandydatek do miana hymnu państwowego. W refrenie zaczęto śpiewać Ojczyznę wolną pobłogosław, Panie, natomiast na Śląsku śpiewano ją jako śląski hymn narodowy z refrenem Spod jarzma Niemców wybawże nas Panie. Zwrot Ojczyznę wolną racz nam wrócić, Panie śpiewano ponownie w PRL.

Święta miłości kochanej Ojczyzny

Tekst tej pieśni napisał biskup warmiński Ignacy hrabia Krasicki, najwybitniejszy twórca literatury polskiego oświecenia. Pierwsza część tekstu powstała około 1772 r., po doświadczeniach konfederacji barskiej i pierwszym rozbiorze Polski. Na jednym z obiadów czwartkowych jesienią 1774 r. Krasicki czytał zebranym swój poemat Myszeis przygotowywany do druku jako debiut książkowy i w pieśni IX tego poematu ogłosił pierwszą strofę Święta miłości kochanej Ojczyzny, która jako apostrofa anonimowego autora, ukazała się tej jesieni w czasopiśmie Zabawy Przyjemne i Pożyteczne. Jeszcze w tym samym 1774 r. apostrofa do miłości ojczyzny była kolportowana przez księgarzy także w formie osobnej ulotki. Niebawem książę Adam Czartoryski, założyciel i komendant Szkoły Rycerskiej w Warszawie, włączył wiersz Krasickiego do Katechizmu moralnego dla uczniów Korpusu Kadetów. Tekst ten również został wywieszony na drzwiach pokoi kadetów. Odmawiano go w każdą sobotę przed oficerem dyżurnym jako modlitwę, był też śpiewany (nie wiadomo dziś z jaką melodią) – jako Pieśń Szkoły Rycerskiej. Z tego powodu innym znanym tytułem tej pieśni został Hymn Szkoły Rycerskiej. Również Komisja Edukacji Narodowej propagowała ten hymn, wprowadzając go do podręczników gramatyki.

Tekst drugiej części Hymnu… pochodzi z innego utworu Krasickiego – Wojny chocimskiej (1780 r.). W XIX w. śpiewniki podawały już oba te wiersze jako jeden Hymn do miłości Ojczyzny.

Muzykę do tego tekstu pisało wielu twórców. Pierwszą znaną powszechnie wersję muzyczną skomponował Józef Elsner. Jednakże do dziś przetrwała napisana w 1831 r. na emigracji przez pianistę i kompozytora Wojciecha (Alberta) Sowińskiego (1805–1880) autora m.in. pierwszego w naszej muzykografii Słownika muzyków polskich dawnych i nowoczesnych, 1874 r.

My, Pierwsza Brygada/ Szara Piechota

RdwQaSXgg684k

Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.

Na ekranie pokazany jest panel sterowania z aktywnymi klawiszami do odtwarzania zawartości audiobooka. W części górnej części znajdują się trzy klawisze. Pierwszy od lewej „Widok” umożliwia przełączenie między odtwarzaczem dźwiękowym audiobooka oznaczonym jako „Odtwarzacz” na liście wyboru a podglądem treści audiobooka oznaczonym jako „Tekst”. Odtwarzacz dźwiękowy oznaczony jako „Odtwarzacz” przedstawia żółty pasek, na którym podczas odtwarzania pojawia się tekst. Widok „Tekst” prezentuje pełny tekst pojawiający się w nagraniu. Widok „Dynamiczny” stanowi połączenie widoku „Odtwarzacz” i „Tekst". Klawisz środkowy „Książka” umożliwia nawigację po treści audiobooka. Klawisz trzeci od lewej „Więcej” – zawiera informacje o programie. Poniżej oddzielony linią znajduje się panel sterowania odtwarzacza nagrania. Poniżej panelu sterowania znajduje się żółty pasek, na którym w trakcie odtwarzania pokazywany jest tekst nagrania.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DikoJVVk

Słownik pojęć