Ilustracja przedstawia trzy postaci. Dwie po prawej stronie grają na instrumentach. Kobieta po prawej stronie klęczy na jednym kolanie i trzyma kartkę z nutami. Tytuł lekcji: Ars nova i ars antiqua w muzyce.
Ważne daty
476‑1453 – tradycyjnie przyjęte ramy czasowe średniowiecza (od upadku Cesarstwa Zachodniorzymskiego do upadku Cesarstwa Bizantyjskiego)
1180 – Magnus Liber Organi Leoninusa Magistra (Wielka Księga Organum na cały rok liturgiczny)
1180‑1250 – rytmika modalna (dwie podstawowe wartości rytmiczne: długa (longa) i krótka (brevis), z których układano sześć schematów wywiedzionych z antycznych stóp poetyckich)
1250‑1600 – rytmika menzuralna (większe urozmaicenie wartości rytmicznych i dokładniejsze określenie czasu trwania dźwięków)
XIII w. – ars antiqua w muzyce
1315‑1400 – ars nova w muzyce
1320 – traktat Ars nova Philippe’a de Vitry
1323 – bulla papieża Jana XXII nakazująca pielęgnować chorał, organum i motet XIII‑wieczny
1380‑1400 – ars subtilior w muzyce
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela.
R1DlEooKrTkbK1
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
3) omawia początki wielogłosowości w muzyce kościelnej:
a) formy: organum;
5) charakteryzuje ars antiqua (muzyka menzuralna i jej notacja, szkoły klasztorne jako ośrodki kultury muzycznej) i ars nova (muzyka świecka, dworska, rozwój muzyki instrumentalnej);
6) omawia cechy wybranych form muzycznych (organum, motet).
III. Tworzenie wypowiedzi związanych z historią i kulturą muzyczną. Uczeń:
1) wypowiada się w formie ustnej (np. dyskusja) o dziełach muzycznych w oparciu o podstawową terminologię.
Nauczysz się
określać ramy czasowe epoki średniowiecza;
określać ramy czasowe stylu ars antiqua w muzyce, wyjaśnić znaczenie nazwy, scharakteryzować styl, wymienić i opisać typowe dla stylu gatunki muzyczne, wskazać głównych reprezentantów i przyporządkować im tytuły najważniejszych kompozycji;
określać ramy czasowe stylu ars nova w muzyce, wyjaśnić znaczenie nazwy, scharakteryzować styl, wymienić i opisać typowe dla stylu gatunki muzyczne, wskazać głównych reprezentantów i przyporządkować im tytuły najważniejszych kompozycji.
Ars antiqua
RxSr2WXUcUuMW1
Średniowiecze to epoka przypadająca na okres od V do XV wieku. Jej ramy czasowe wiążą się z istotnymi wydarzeniami z zakresu historii powszechnej: upadkiem Cesarstwa Zachodniorzymskiego (476 r.) oraz upadkiem Cesarstwa Bizantyjskiego (1453 r.) i odkryciami geograficznymi, zaś przede wszystkim Ameryki (1492 r.).
W muzyce ostatnich wieków średniowiecza wyraźnie zaznaczyły się dwa style – ars antiqua (sztuka dawna) i ars nova (sztuka nowa).
Paryż w XIII w. stanowił muzyczną stolicę Europy. Miasto liczyło około 200 tysięcy mieszkańców, było usytuowane na skrzyżowaniu wielu szlaków prowadzących z całego kontynentu. W 1163 r. rozpoczęto tam budowę katedry Notre Dame – największego i najbardziej kunsztownego budynku sakralnego owych czasów. Wokół katedry zgromadzili się wybitni kompozytorzy i teoretycy średniowiecza, tworzący tzw. szkołę Notre Dame.
Ars antiqua (sztuka dawna) to okres w dziejach muzyki przypadający na XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Nazwa tego nurtu nadana została w XIV stuleciu przez kolejne pokolenia kompozytorów, w kontraście do głoszonej przez nich ars nova (sztuki nowej).
Do znanych twórców ars antiqua należeli Leoninus Magister, Perotinus Magnus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce. Kompozytorzy ci uprawiali przede wszystkim gatunki polifoniczne, jak organumOrganumorganum, conductusConductusconductus i motetMotetmotet.
Organum w epoce ars antiqua
R1RwRaoCsq5dS1
Mistrzami organumOrganumorganum byli główni przedstawiciele epoki ars antiqua: Leoninus Magister i Perotinus Magnus. Leoninus zasłynął jako autor „Magnus Liber Organi” („Wielkiej Księgi Organum”) na cały rok liturgiczny. Księga, zawierająca około 100 dwugłosowych organum, spisana została w latach 1160–1180. „Magnus Liber Organi” to pierwszy znany w dziejach muzyki tak obszerny zbiór dzieł przypisany jednemu autorowi.
„Magnus Liber Organi” została przerobiona przez ucznia Leoninusa – Perotinusa. Dwugłosowe organum rozbudował on do trzech głosów; włączył także dwa organa czterogłosowe: „Viderunt omnes” („Ujrzeli wszyscy”) i „Sederunt principes” („Zasiedzieli książęta”). Pierwsze z nich uświetniło uroczystości Bożego Narodzenia w Notre Dame w 1198 r., drugie odśpiewano rok później, w uroczystość św. Szczepana (27 grudnia 1199 r.).
Zarówno u Leoninusa jak i Perotinusa melodia chorałowa (vox principalis) organum występuje – zgodnie z tradycją – w głosie dolnym. Głos wyższy w dwugłosowych organum Leoninusa nazywa się duplum. W trzygłosowych organum Perotinusa głosy wyższe określa się odpowiednio jako duplum i triplum, zaś w konstrukcjach czterogłosowych jako duplum, triplum i quadrumplum (mamy więc schemat: vox principalis, duplum, triplum, quadrumplum).
Organa Leoninusa i Perotinusa utrzymane były w rytmice modalnejRytmika modalnarytmice modalnej wykorzystującej dwie podstawowe wartości: długa (longa) i krótka (brevis). Rytmika ta bazowała na sześciu schematach wywiedzionych z antycznych stóp poetyckich:
trochej (długa, krótka) _u
jamb (krótka, długa) u_
daktyl (długa, krótka, krótka) _uu
anapest (krótka, krótka, długa) uu_
spondej (długa, długa, długa) _ _ _
trybrach (krótka, krótka, krótka) uuu
Za chwilę wysłuchacie czterogłosowego organum Perotinusa Magnusa Sederunt principes. Po zakończeniu odtwarzania wymieńcie się spostrzeżeniami.
ReMFn6Wkr9yyv1
Conductus i motet w epoce ars antiqua
R15jyfvUdL2s21
Chętnie uprawiany przez kompozytorów epoki ars antiqua był też conductusConductusconductus (kondukt) – nowo powstały gatunek muzyki religijnej przypominający zwrotkową pieśń o prostej, nieraz tanecznej rytmice (z tego powodu z czasem stał się on także utworem świeckim). Conductus wykonywano przed czytaniem Pisma Świętego, mając na celu wprowadzenie słuchających w tematykę danego tekstu (stąd nazwa od łac. conducto – wprowadzam). Stanowił on pierwszy gatunek, w którym wszystkie głosy pochodziły z inwencji kompozytora. Mógł on wykorzystywać cantus firmusCantus firmuscantus firmus religijny lub świecki i posiadać jeden lub wiele głosów (w przypadku wielu głosów często utrzymany był w fakturze nota contra notamNota contra notamnota contra notam).
W epoce ars antqua narodził się też inny gatunek – motet. Powstał on w wyniku dodawania tekstu do melizmatuMelizmatmelizmatu. Początkowo mianem motetus (fr. le mot – słowo) oznaczano tylko pojedynczy głos z dodanym, nowym tekstem. Z czasem utekstowione fragmenty rozrastały się, stając się osobnym utworem – motetem.
Wczesny motetMotetmotet z początku XIII w. cechował się dość prostą konstrukcją. Był gatunkiem wielogłosowym (najczęściej trzygłosowym), utrzymanym w rytmice modalnej. Najniższy z głosów (zwany tenorem lub cantus firmus), często wykonywany instrumentalnie, brany był z chorału lub muzyki świeckiej. Bazował on na najdłuższych wartościach rytmicznych. Nieco drobniejsze wartości wykorzystywał głos środkowy (motetus), zaś najbardziej ruchliwy był głos górny (triplum). Motet od swych narodzin był gatunkiem politekstowym (każdy z głosów posiadał inny tekst), z czasem nawet polijęzykowym (głosy operowały słowem w różnnych językach, głównie łacińskim i francuskim). W kompozycji mogły łączyć się teksty religijne i świeckie.
Za chwilę wysłuchacie czterogłosowego anonimowego motetuMotetmotetu epoki ars antiqua Plus bele que flors, pochodzącego ze znanego zbioru francuskiej muzyki polifonicznej XIII w., zwanego Kodeksem z Montpellier. Wymieńcie się spostrzeżeniami po zakończeniu odtwarzania utworu.
RfkYDhjARSl9Y1
Ars nova
RaFxwT2whItz01
Na początku XIV w. dzieła paryskich twórców, jeszcze niedawno wręcz rewolucyjne, uznano za przeżytek. Nastała nowa epoka – ars nova, której nazwa przejęta została z traktatu kompozytora i teoretyka muzyki Philippe’a de Vitry z 1320 r. o tym samym tytule.
Ars nova to termin określający sztukę francuską i włoską, związaną z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. W odniesieniu do muzyki włoskiej tego czasu częściej stosuje się jednak określenie trecento (czyli lata tysiąc trzysetne, a więc XIV w.).
W nowym muzycznym stylu muzyka świecka nabrała znaczenia równorzędnego muzyce religijnej. Pojawiły się zupełnie nowe gatunki, jak madrygałMadrygałmadrygał (wielogłosowa pieśń świecka w języku włoskim, bardzo często poświęcona tematyce miłosnej), caccia (wielogłosowa pieśń świecka w języku włoskim opowiadająca o polowaniu i życiu na wsi) czy virelai (jednogłosowa lub wielogłosowa francuska pieśń o ściśle określonej budowie; jej odpowiednikiem była włoska ballata). Zauważalny był dalszy, intensywny rozwój polifonii; na nowo rozważano pojęcia dysonansu i konsonansu.
Istotnym zjawiskiem, które można było dostrzec już pod koniec XIII w., było wprowadzenie nowego systemu rytmicznego – rytmiki menzuralnej. Coraz intensywniejszy rozwój wielogłosowości sprawiał, że oparta na sześciu schematach rytmika modalnaRytmika modalnarytmika modalna przestała wystarczać kompozytorom. Nowo wprowadzona rytmika menzuralnaRytmika menzuralnarytmika menzuralna dopuszczała większe urozmaicenie rozkładu akcentów muzycznych i pozwalała na dokładniejsze określenie czasu trwania dźwięków. Dodanie nowych wartości rytmicznych (jak fusa, semifusa, minima, semiminima, semilonga, semibrevis) i ich wyraźne sprecyzowanie, zwiększyło samodzielność każdego z głosów, co z kolei przyczyniło się do dalszego rozwoju polifonii.
Najważniejszymi przedstawicielami epoki ars nova byli pochodzący z Francji Philippe de Vitry i Guillaume de Machault oraz urodzeni we Włoszech Jacopo da Bologna i Marchettus z Padwy.
Najdoskonalszą postać epoka ars nova uzyskała w twórczości Guillaume’a de Machaulta. Zasłynął on głównie jako kompozytor muzyki świeckiej, nawiązującej do ideologii trubadurów i truwerów, sławiącej miłość dworską i rycerskie obyczaje. Do tego nurtu należą jego 33 virelai (w większości przeznaczone na głos z improwizowanym akompaniamentem) czy ballaty (na głos solowy i dwu- lub trzygłosowy akompaniament). Machault tworzył także mistrzowskie dzieła religijne, z których uwagę zwraca msza Notre Dame – najstarszy zachowany do naszych czasów cykl mszalny skomponowany przez jednego twórcę.
Za chwilę wysłuchacie Kyrie z mszy Notre Dame Guillaume’a de Machaulta. Po zakończeniu odtwarzania wymieńcie się spostrzeżeniami.
R1KR1pnXE2eYq1
Motet w epoce ars nova
Rt7OoPLX81lLX1
Uprawiany w epoce ars antiqua motetMotetmotet nie został zapomniany w kolejnym stuleciu. Od połowy XIII w. zyskiwał coraz większą popularność, stając się reprezentacyjną formą średniowiecza.
Motet czternastowieczny, nazywany motetem izorytmicznymIzorytmiaizorytmicznym, cechował się zdecydowanie większym skomplikowaniem niż trzynastowieczny. Jego fundamentem był krótki cytat z melodii chorałowej, umieszczony w najniższym głosie. Głos ten urytmizowywano za pomocą wielokrotnie powtarzanego wzoru rytmicznego, nazywanego talea. Powtarzalność schematu określała przebieg utworu, którego podstawą niezaprzeczalnie stawał się teraz rytm. Zauważalne było duże rozdrobnienie wartości rytmicznych; w kulminacji często następowało dodatkowe przyspieszenie i maksymalne skrócenie wartości. W wielu motetach poza schematami rytmicznymi pojawiały się też melodyczne, zwane color.
Na grunt motetu czternastowiecznego wprowadzono także technikę hoquetusuHoquetushoquetusu (fr. hoquet – czkawka), polegającą na śpiewie naprzemiennym: podczas śpiewu jednego z głosów, drugi wykonywał pauzy i odwrotnie. W wyniku tego zabiegu dochodziło do ciągłej zmiany głosów, zaś linia melodyczna rozdzielana została na krótkie motywy, a nawet pojedyncze dźwięki.
Najniższy głos w motecieMotetmotecie izorytmicznym określano – podobnie jak w motecie trzynastowiecznym – jako tenor. Głos środkowy nazywano kontratenorem, zaś najwyższy – motetusem.
Motet izorytmiczny, z równoczesnym brzmieniem głosów z różnymi tekstami (często w odmiennych językach) i rozdrobnioną rytmiką (opierającą się na powtarzalnych schematach i stanowiącą fragment pewnego continuum) traktowany był przez słuchaczy jako rozrywka intelektualistów. Treść utworu docierała do nich bowiem dopiero po wielokrotnym wykonaniu. Gatunek ten, podobnie jak cała sztuka epoki ars nova, został więc ostro skrytykowany przez papieża Jana XXII. W bulli z 1323 r. nakazywał on pielęgnować śpiewy chorałowe, organum i motet trzynastowieczny.
Najbardziej kunsztowne motety izorytmiczne odnaleźć można w twórczości Guillame’a de Machaulta. Spośród 23 skomponowanych przez niego motetów tylko trzy nie wyzyskują izorytmii.
Za chwilę wysłuchacie motetu „Quant en moy” Guillaume’a de Machaulta. Wymieńcie się spostrzeżeniami po zakończeniu odtwarzania utworu.
R1qZYmXhq21Jh1
Ars subtilior
R16lqBkqBPTZc1
Końcową fazę epoki ars nova, przypadającą na lata 1380–1400, określa się nieraz mianem ars subtilior (łac. subtilis – subtelny, delikatny). Ars subtilior to synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. W sztuce tego czasu obok typowego zjawiska izorytmiiIzorytmiaizorytmii zaznaczyła się obecność kantylenowej melodyki i wyraźne wpływy kanonu. Spotęgowane zostało też zapoczątkowane w ars nova skomplikowanie rytmiczne i rozdrobnienie wartości.
Głównymi przedstawicielami epoki ars subtilior byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia. Tworzyli oni przede wszystkim madrygałyMadrygałmadrygały, caccie i ballaty.
Podsumowanie
RoCzZKlBwdwvz1
W muzyce ostatnich wieków średniowiecza wyraźnie zaznaczyły się dwa style – ars antiqua (sztuka dawna) i ars nova (sztuka nowa). Ars antiqua, przypadająca na XII i XIII wiek, wiązała się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych reprezentantów stylu należeli Leoninus Magister, Perotinus Magnus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce. Kompozytorzy ci uprawiali przede wszystkim gatunki polifoniczne, jak organum, conductusConductusconductus i motet. Tworzyli oni muzykę głównie religijną, trzygłosową, utrzymaną w rytmice modalnejRytmika modalnarytmice modalnej. Do najważniejszych zabytków epoki ars antiqua należy Magnus Liber Organi Leoninusa (Wielka Księga Organum, zawierająca około 100 dwugłosowych organum na cały rok liturgiczny), a także czterogłosowe organa Perotinusa: Viderunt omnes i Sederunt pricnipes. Z muzyki świeckiej na uwagę zasługuje tzw. Kodeks z Montpellier, zawierający ponad trzysta motetów w starym stylu.
Ars nova to termin określający sztukę francuską i włoską związaną z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Nazwa stylu przejęta została z traktatu kompozytora i teoretyka muzyki Philippe’a de Vitry o tym samym tytule. W odniesieniu do muzyki włoskiej tego czasu stosuje się też określenie trecento. W epoce ars nova muzyce świeckiej nadano znaczenia równorzędnego muzyce religijnej; pojawiły się też zupełnie nowe gatunki, jak madrygałMadrygałmadrygał, caccia czy virelai. Znany z XIII w. motet uległ przeobrażeniu i skomplikowaniu dzięki zastosowaniu izorytmiiIzorytmiaizorytmii. Istotne było wprowadzenie rytmiki menzuralnejRytmika menzuralnarytmiki menzuralnej, dopuszczającej większe urozmaicenie wartości rytmicznych. Najważniejszymi przedstawicielami epoki ars nova byli Philippe de Vitry, Jacopo da Bologna, Marchettus z Padwy i Guillaume de Machault – autor mszy Notre Dame, czyli pierwszego zachowanego do naszych czasów cyklu mszalnego, skomponowanego w całości przez jednego twórcę.
Końcowa faza ars nova, przypadająca na lata 1380–1400, określana jest nieraz mianem ars subtilior. Stanowiła ona szczególnie wyszukaną syntezę stylu włoskiego i francuskiego. W sztuce tego czasu obok izorytmii zaznaczyła się obecność kantylenowej melodyki i wyraźne wpływy kanonu; skomplikowanie rytmiczne i rozdrobnienie wartości uległo zaś spotęgowaniu. Głównymi przedstawicielami ars subtilior byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia.
Kompozytorzy epoki ars antiqua i ars nova
RNTCyO80i98QE1
RY4t4CMgUtOhS1
R5XO21Q25uPsu1
RzslZLZJdDHLV1
RYYiXmGS4htkZ1
RLMofesADVDHM1
Zadania
RLYX6ds1aY6R9
Ćwiczenie 1
Do każdego ze stylów średniowiecza przyporządkuj właściwą definicję. Ars antiqua Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia. Ars nova Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia. Ars subtilior Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia.
Do każdego ze stylów średniowiecza przyporządkuj właściwą definicję. Ars antiqua Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia. Ars nova Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia. Ars subtilior Możliwe odpowiedzi: 1. To okres w dziejach muzyki przypadający na k. XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce., 2. To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., 3. To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia.
Do każdego ze stylów średniowiecza przyporządkuj właściwą definicję.
To sztuka francuska i włoska związana z rozwojem polifonii w latach 1315–1400. Do jej reprezentantów należeli Philippe de Vitry i Guillaume de Machault., To przypadająca na lata 1380–1400 synteza stylu francuskiego i włoskiego, cechująca się niezwykłym wyszukaniem. Głównymi przedstawicielami stylu byli Francesco Landini i Johannes da Ciconia., To okres w dziejach muzyki przypadający na XII i XIII wiek, wiążący się z twórczością kompozytorów działających w paryskiej katedrze Notre Dame. Do znanych twórców należeli Leoninus, Perotinus, Franko z Kolonii i Petrus de Cruce.
Ars antiqua
Ars nova
Ars subtilior
RkWmPDWfB03cT
Ćwiczenie 2
Każdemu z kompozytorów przyporządkuj właściwy opis. Leoninus Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Perotinus Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Guillaume de Machault Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Francesco Landini Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Johannes da Ciconia Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj).
Każdemu z kompozytorów przyporządkuj właściwy opis. Leoninus Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Perotinus Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Guillaume de Machault Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Francesco Landini Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj). Johannes da Ciconia Możliwe odpowiedzi: 1. Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza Notre Dame)., 2. Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor Magnus Liber Organi (Wielkiej Księgi Organum) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., 3. Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: Viderunt omnes i Sederunt principes., 4. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., 5. Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest Ecco La Primavera (Wiosna jest tutaj).
Każdemu z kompozytorów przyporządkuj właściwy opis.
Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1335-1417. Jego styl komponowania znacząco różnił się od mu współczesnych, zaś twórczość (na którą składały się motety, chansons, madrygały i części mszalne) stanowiła pomost między muzyką średniowieczną a renesansową., Czołowy przedstawiciel epoki ars subtilior, żył w latach 1325-1397. Niewidomy od dzieciństwa na skutek przebytej ospy, od wczesnych lat życia poświęcił się muzyce. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej – ponad 150 ballat dwu- i trzygłosowych, z których najbardziej znana jest <i>Ecco La Primavera</i> (Wiosna jest tutaj)., Czołowy twórca epoki ars antiqua, znany autor czterogłosowych organum: <i>Viderunt omnes</i> i <i>Sederunt principes</i>., Czołowy kompozytor epoki ars antiqua. Zasłynął przede wszystkim jako autor <i>Magnus Liber Organi</i> (<i>Wielkiej Księgi Organum</i>) na cały rok liturgiczny, zawierającej około 100 dwugłosowych organum., Jeden z najważniejszych twórców epoki ars nova, żył w latach 1300-1377. Był kompozytorem, poetą i sekretarzem królewskim na dworze króla Czech Jana Luksemburskiego. Zasłynął jako twórca muzyki świeckiej (33 virelai, 23 motety, liczne ballaty) i religijnej (msza <i>Notre Dame</i>).
Leoninus
Perotinus
Guillaume de Machault
Francesco Landini
Johannes da Ciconia
R5Q9rXuVugU7u
Ćwiczenie 3
RHDCkOpggLuBj
Ćwiczenie 4
RJfRS90CLQpX2
Ćwiczenie 5
RttcYsAoNDk7V
Ćwiczenie 6
ROziiS9EJtT4I
Ćwiczenie 7
Polecenie 1
Zapisz nutami sześć stosowanych w średniowieczu modusów rytmicznych przejętych z antycznych stóp poetyckich (trochej, jamb, daktyl, anapest, spondej, trybrach). Za wartość longa obierz półnutę, zaś za brevis – ćwierćnutę. Każdemu schematowi przyporządkuj właściwe metrum. Wykonaj rytmy klaszcząc w dłonie. Porównaj swoje schematy ze schematami kolegów. Poprawność wykonania zadania oceni nauczyciel.
RO3ymnQVLGrIK
Słownik pojęć
Cantus firmus
Cantus firmus
najważniejszy głos konstrukcji wielogłosowej, przejęty najczęściej z chorału gregoriańskiego lub z utworu świeckiego, rzadziej stworzony przez kompozytora.
Conductus
Conductus
średniowieczny utwór religijny (później i świecki) przypominający zwrotkową pieśń o prostej, nieraz tanecznej, rytmice. Stanowił pierwszy gatunek, w którym wszystkie głosy pochodziły z inwencji kompozytora.
Izorytmia
Izorytmia
technika polegająca na stosowaniu wielokrotnie powtarzanego schematu rytmicznego (talea) jako podstawy utworu wielogłosowego (np. motetu).
Hoquetus
Hoquetus
gatunek muzyczny lub technika komponowania polegająca na przemiennym śpiewie głosów w kompozycji wielogłosowej (podczas śpiewu jednego z głosów, drugi wykonywał pauzy i odwrotnie), w wyniku czego melodia rozdzielona zostaje na krótkie motywy, a nawet pojedyncze dźwięki.
Madrygał
Madrygał
wokalny utwór wielogłosowy w języku włoskim, zwykle o tematyce świeckiej, popularny od XIV do początku XVII w.
Melizmat
Melizmat
rodzaj śpiewu polegający na wykonaniu na jednej sylabie wielu dźwięków (na przykład kościelne Alleluja).
Motet
Motet
gatunek wokalny lub wokalno‑instrumentalny, szczególnie popularny w średniowieczu i renesansie, gdzie stanowił główne pole dla rozwoju polifonii.
Nota contra notam
Nota contra notam
rodzaj średniowiecznej techniki kompozytorskiej polegającej na tym, że jednej nucie głosu głównego konstrukcji, odpowiadała jedna nuta głosu drugiego, kontrapunktującego (stąd nazwa: nuta przeciw nucie).
Organum
Organum
wielogłosowy odcinek chorału początkowo polegający na dublowaniu melodii chorałowej o kwartę, kwintę lub oktawę niżej.
Rytmika menzuralna
Rytmika menzuralna
typowa dla epoki średniowiecza i renesansu rytmika wprowadzająca większe urozmaicenie wartości rytmicznych (longa, brevis, fusa, semifusa, minima, semiminima, semilonga, semibrevis) i pozwalająca na dokładniejsze określenie czasu trwania dźwięków.
Rytmika modalna
Rytmika modalna
typowa dla epoki średniowiecza rytmika wykorzystująca dwie podstawowe wartości: długa (longa) i krótka (brevis), bazująca na sześciu schematach rytmicznych wywiedzionych z antycznych stóp poetyckich (trochej, jamb, daktyl, anapest, spondej, trybrach).
Źródło:
encyklopedia.pwn.pl
Biblioteka muzyczna
ReMFn6Wkr9yyv1
Utwór: „Perotinus Sederunt principes”. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się spokojnym, sentymentalnym charakterem.
RfkYDhjARSl9Y1
Utwór: „Anonim Plus bele que flors”. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada umiarkowane tempo. Cechuje się majestatycznym charakterem.
R1KR1pnXE2eYq1
Utwór: „Guillaume de Machaut Messe de Notre Dame - Kyrie”. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się chwalebnym charakterem.
R1qZYmXhq21Jh1
Utwór: „Guillaume de Machaut Quant en moy”. Wykonanie: AMFN. Kompozycja posiada wolne tempo. Cechuje się spokojnym, chwalebnym charakterem.
Przewiń
Głośność
Bibliografia
D. Gwizdalanka, Historia muzyki 1. Podręcznik dla szkół muzycznych, PWM Edition, Kraków 2006
J. Chomiński, K. Wilkowska‑Chomińska, Historia muzyki cz. I, PWM, Kraków 1989