Umarłaś, lecz niezupełnie… - o życiu i śmierci w poezji Władysława Broniewskiego

Odszukaj w dostępnych źródłach (np. słowniku terminów literackich) nazwę środka stylistycznego, który oznacza bezpośredni zwrot do adresata utworu.

Wiersz rozpoczyna apostrofa - bezpośredni zwrot do adresata utworu. Podmiot liryczny kieruje słowa wiersza do zmarłej córki, mówi o żałobie i wiążącym się z nią bólem, którego nie potrafi przezwyciężyć.

Zwróć uwagę, że podmiot liryczny mówi o swoich odczuciach i przeżyciach. Zastanawia się, jak poradzi sobie z ogromem doświadczanego cierpienia.

Podmiot liryczny koncentruje się na własnych przeżyciach - bólu, cierpieniu
i rozpaczy po stracie córki, dlatego używa określenia „o mnie”.

Przeczytaj uważnie drugą i czwartą zwrotkę wiersza. Zwróć uwagę na słowa:  „o mnie, osieroconym przez ciebie,” oraz „A ja myślę i myślę o tobie / po przebudzeniu, przed snem…”.

Podmiot liryczny pogodził się ze śmiercią matki i siostry. Nie radzi sobie jednak z cierpieniem po stracie córki.

Przeczytaj uważnie wersy od siódmego do dziesiątego. Zwróć uwagę na to, czego podmiot liryczny nie chce. O czym to świadczy?

Podmiot liryczny stwierdza: „nie widzę cię w żadnym niebie / i nie chcę takich nieb! / Żadna tu filozofia / sprawy tej nie zgładzi”. Cierpiący ojciec nie chce pogodzić się ze śmiercią córki. Nie szuka ukojenia w religii ani filozofii, ponieważ nie wierzy, że przyniesie to skutek.

Przypomnij sobie definicję trenu jako gatunku literackiego.

Wiersz *** [Anka! To już trzy i pół roku…] jest trenem. Świadczy o tym żałobny charakter utworu oraz smutny, refleksyjny nastrój. Podmiot liryczny wspomina osobę zmarłą, wyraża żal z powodu jej odejścia.

Podmiot liryczny to fikcyjna postać w utworze lirycznym, która mówi o swoich przeżyciach i przemyśleniach.

Podmiotem lirycznym jest ojciec opłakujący śmierć córki.

Nastrój to określone zabarwienie uczuciowe nadawane utworowi; może być tragiczny, smutny, poważny, wesoły, tęskny itp.

Nastrój wiersza jest smutny, pełen tęsknoty i cierpienia. Potwierdzają to słowa: „Jeszcze jedna noc przepłakana”, „A jak z bezdennej rozpaczy / dźwignąć się tyle”, „pisać nie mam odwagi / ani dla siebie miejsca”.

Odszukaj w słowniku terminów literackich termin eufemizm.

Sformułowanie „jesionowej, drewnianej, zimnej odzieży” to eufemizmeufemizmeufemizm. Jego użycie powoduje złagodzenie dramatyzmu opisywanych wydarzeń - śmierci i pochówku. Podmiot liryczny przyrównuje trumnę, do której została złożona zmarła, do odzieży - ostatniego ubioru córki. Towarzyszą mu epitety: jesionowej, drewnianej, zimnej. Określenia te nie kojarzą się z ubraniem, lecz z trumną.

Anafora to celowe powtórzenie tego samego wyrazu lub zwrotu na początku kolejnych zdań.

Anafory „jeszcze” oraz „to” podkreślają trwanie nieszczęsnego stanu, w jakim znajduje się podmiot liryczny, jego rozpacz i brak nadziei na poprawę.

Pytanie retoryczne to środek stylistyczny. Jest to pytanie, które zadaje się nie dla uzyskania odpowiedzi, lecz w celu podkreślenia ważności wypowiedzianych słów oraz skłonienia odbiorcy do przemyśleń.

W trzeciej strofie wiersza podmiot liryczny zwraca się do córki z pytaniem: 
„A jak z bezdennej rozpaczy
dźwignąć się tyle,
żeby cię jeszcze zobaczyć
przez chwilę?” 
Podmiot liryczny chciałby otrząsnąć się z rozpaczy i choć na chwilę zobaczyć ukochane dziecko. Swoje pragnienie wyraża pytaniem retorycznym. Użycie tego środka stylistycznego podkreśla dramatyzm sytuacji, w jakiej znajduje się podmiot liryczny.

Przeczytaj uważnie pierwszą i drugą zwrotkę wiersza. Zwróć uwagę na słowa, którymi podmiot liryczny zwraca się do córki.

Ojca i córkę łączyła niezwykle silna więź. Podmiot liryczny podkreśla swoją ogromną tęsknotę za zmarłą. Czuje bliskość ukochanej córki i składa jej obietnicę. Świadczą o tym cytaty: „serce krwawi i czeka, / ono nie potrafi zapomnieć”, „umarłaś lecz niezupełnie: / nadal razem się trudzim”, „com ci obiecał - spełnię”.

Słowo „niezupełnie” podkreśla, że zdaniem podmiotu lirycznego śmierć córki
nie jest definitywna, ostateczna. Zastanów się, w jaki sposób może przetrwać pamięć o zmarłej osobie.

Podmiot liryczny mówi, że córka nie umarła całkowicie, ponieważ pamięć o niej będzie żyła w jego wspomnieniach oraz wierszach, które napisze.

Aluzja literacka to świadome nawiązanie w tekście utworu do innego dzieła. Zastanów się, do którego z wydarzeń biblijnych nawiązuje cytat.

Słowa: „nieść wiersz i pod nim upadać” nawiązują do Biblii, do Chrystusa, który upadł pod dźwiganym krzyżem. Podmiot liryczny mówi o trudzie tworzenia poezji, która daje nadzieję i radość, kiedy on jest pogrążony w rozpaczy. Deklaruje jednak, że dotrzyma danej córce obietnicy i nie podda się.

Poezja nierozerwalnie wiąże się z uzewnętrznianiem przeżyć i emocji. Jej celem może być, np. pobudzanie wyobraźni, dostarczanie przeżyć estetycznych, niesienie nadziei, utrwalanie pamięci o kimś lub o czymś.

Strata bliskiej osoby stanowi źródło silnych, bolesnych przeżyć. W ukojeniu cierpienia pomocna może być poezja, która dzięki swej refleksyjności uspokaja, wycisza emocje. Poprzez twórczość poeta wyraża swoje uczucia i przemyślenia, mierzy się z bólem, którego doświadcza. Poezja może ułatwić przejście etapów żałoby, pogodzenie z losem i odnalezienie wewnętrznego spokoju.

Przeczytaj uważnie pierwszą, drugą i trzecią zwrotkę wiersza. Zastanów się, czego doświadcza podmiot liryczny.

Podmiot liryczny cierpi po stracie ukochanej osoby. Nie może sobie poradzić z bólem i rozpaczą, nie chce żyć. Świadczą o tym słowa: „przyniosłem bratek z grobu Anki, stoi przede mną”, „chciałbym umrzeć”, „złamię termometr, wyleję leki”.

Nastrój to określone zabarwienie uczuciowe nadawane utworowi; może być tragiczny, smutny, poważny, wesoły, tęskny itp.

Nastrój wiersza jest smutny, wypełnia go przejmujące cierpienie, rezygnacja.

Symbolika to przenośne, umowne znaczenie lub charakter czegoś.

Bratek jest symbolicznym kwiatem nagrobnym. Może oznaczać osobę zmarłą,
która zmierza ku niebu. Wyraża również pamięć, myślenie o kimś bliskim,
kto odszedł. Podmiot liryczny rozpacza po śmierci ukochanej córki, nieustannie o niej myśli. Przynosi z jej grobu biały bratek. Patrzenie na kwiatek dodaje mu otuchy: „Ale ten bratek, bliski i daleki, / spojrzę – i lekko”.

Interpretacja polega na wydobyciu i wyjaśnieniu sensu czegoś. Zastanów się,
co podmiot liryczny mówi na temat swojej przyszłości.

W ostatniej strofie podmiot liryczny deklaruje, że nie podda się rezygnacji. Pamięć
o córce oraz twórczość poetycka będą sensem jego życia.