R18FMvXXis5lu
Zdjęcie przedstawiające tablicę do pisania. Po prawej stronie ukazana jest dłoń trzymająca kredę, która właśnie skończyła pisać ostatnią literę wyrazu „Mentor”.

W szkole mówimy o szkole...

Mentor
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.

Warto wiedzieć!

Idealny nauczyciel to mistrz – niedościgniony wzór cnót i skarbnica mądrości, mentormentormentor i przewodnik, inspirator, wychowawca i przyjaciel. Dzięki niemu można odkryć, kim się jest, czego się pragnie i jak spełniać marzenia. Czy poeta może być dla nas takim przewodnikiem? Czego chcą nauczyć ludzi poeci w epoce potęgi cywilizacji zbudowanej na osiągnięciach nauki?

Dzięki rozwojowi matematyki i fizyki człowiek sięga w Kosmos odległy o miliardy lat świetlnych i z precyzją podzielił niewyobrażalnie małe wnętrze jądra atomu. Posiadł możliwości modyfikacji genetycznej organizmów żywych. Kto zamyśla się nad życiem wewnętrznym, duchowością? Czy poezja udziela odpowiedzi na pytania, czy raczej sama jest pytaniem? Może jest zarazem pytaniem i odpowiedzią? Czy uczy piękna, czy raczej pokory wobec zadziwiającej i niemożliwej do pełnego poznania złożoności fizycznego i ludzkiego świata?

Już wiesz
  1. Przeczytaj wiersz Zbigniewa Herberta Pan od przyrody.

  2. Przypomnij sobie wiersze, których głównym tematem jest poezja.

R15PTLEDVOXEV
(Uzupełnij).
JPOL_E3_E4_Tekstykultury

Poezja uczy, jak żyć...

R1AXRgwiPitix
Ćwiczenie 1
Wskaż synonimy słowa charyzmatyczny. Zaznacz prawidłowe odpowiedzi. Możliwe odpowiedzi: 1. intrygujący, 2. pasjonujący, 3. wspaniały, 4. lubiany, 5. porywający, 6. przeciętny, 7. przyjazny
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
JPOL_E3_E4_Tekstykultury
Ćwiczenie 2

Przypomnij sobie utwory poetyckie przez ciebie przeczytane lub omawiane na lekcji. Wyjaśnij, jaką rolę może pełnić w życiu człowieka poezja. Porozmawiajcie o tym w klasie. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RNY21RdWoDJa7
(Uzupełnij).
R10GTpr13QTMN
Ćwiczenie 3
Przyporządkuj synonimy słowa „nauczyciel” oraz wyrażenia „uczyć się lub kogoś” w odpowiednie pola. Synonimy słowa „nauczyciel” Możliwe odpowiedzi: 1. coach, 2. tutor, 3. instruktor, 4. guru, 5. pobierać nauki, 6. dydaktyk, 7. przeszkalać się, 8. zdobywać wiedzę, 9. zaznajamiać się, 10. instruować, 11. trener, 12. prowadzący, 13. ćwiczyć się, 14. wychowawca, 15. mentor, 16. opanowywać, 17. przeszkalać, 18. wykładać, 19. wykładowca, 20. objaśniać, 21. pedagog, 22. edukować się, 23. szkoleniowiec, 24. wdrażać się, 25. przyswajać sobie, 26. demonstrator, 27. poznawać, 28. lektor, 29. profesor, 30. rzecznik, 31. opiekun naukowy Synonimy słów „uczyć się lub kogoś” Możliwe odpowiedzi: 1. coach, 2. tutor, 3. instruktor, 4. guru, 5. pobierać nauki, 6. dydaktyk, 7. przeszkalać się, 8. zdobywać wiedzę, 9. zaznajamiać się, 10. instruować, 11. trener, 12. prowadzący, 13. ćwiczyć się, 14. wychowawca, 15. mentor, 16. opanowywać, 17. przeszkalać, 18. wykładać, 19. wykładowca, 20. objaśniać, 21. pedagog, 22. edukować się, 23. szkoleniowiec, 24. wdrażać się, 25. przyswajać sobie, 26. demonstrator, 27. poznawać, 28. lektor, 29. profesor, 30. rzecznik, 31. opiekun naukowy
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
JPOL_E3_E4_Konteksty

Poezja jako odpowiedź na zmieniającą się rzeczywistość...

R1MGgcYuhKNtw
Poezja
Źródło: Pixabay, domena publiczna.

Przeczytaj  wiersz Juliana Tuwimaj000000025B1v50_000tp006Juliana Tuwima Poezja lub wysłuchaj jego nagrania, a następnie wykonaj ćwiczenia.

ROXOwBPqxAKNY
Nagranie dźwiękowe. Utwór Juliana Tuwima Poezja czyta Krzysztof Kulesza.
Julian Tuwim Poezja

Powstał w duszy mej wprost szaleńczy plan,
Plan, który można przyrównać herezjiherezjaherezji:
Niech się dzisiaj dowie wszelki stan,
Co ja właściwie sądzę… o poezji.

Jakie w tej sprawie „przekonania” mam,
Jak brzmią zasady tej mojej „teorii”,
Niech słucha mędrzec i niech słucha cham
Teoretycznej mej fantasmagoriifantasmagoriafantasmagorii!

Będą te słowa jak taneczny krok!
[…]
Byłaś, Poezjo, teatralną grą,
Miałaś swe stałe, stare rekwizyty,
Lecz oto moce niesłychane prą,
I śpiew Powszechny bije pod błękity!
[…]
Chcę swoje tańce, żale i zachwyty,
Smutki, spojrzenia, szaleństwa i burze,
Tęcze, koszmary, jesienie, podróże,
Noce, księżyce, wichry i błękity,

Pożary, gniewy, przemknienia i cienie,
Rozpusty, słońca, zwycięstwa i róże,
Przepaści, zbrodnie, niziny, przestrzenie –
Wszystko na moje wyprowadzić szczyty.
[…]
Znajduję echa, co dźwięczą wspaniale!
Że dusza moja znalazła Patronów
Śród lat minionych, śród ofiarnych dymów
Wielkich Kapłanów – nie pośród histrionówhistrionhistrionów.
[…]
Och, nie! Nie śmiejcie się, żem jest „prorokiem”!
To nie proroctwo! To wola! To pewność!
Poezja moja – to nie tylko śpiewność,
Zrodzona szczęściem lub żalem głębokim…
To Rewolucja Dusz! To śmiałe Rzuty!
(…Ale i rzewność, niezgłębiona rzewność…)
To są przeczucia człowieka, co, skuty
Słowem i myślą, i życia wyrokiem,
W czynie nie może wykazać swej buty!

Dosłownie, dobitnie, wyraźnie,
Dla powszechnego zrozumienia.
Bo o czymż mówię?
O jednej wszechobecnej Sprawie,
O prawdzie wiadomej, o bezspornej oczywistości:
Sławię Bogo‑Ducha, przez tysiączne Rzeczy i Wcielenia.
Przez fale wieków i światów ogromy,
Sławię dzieje, pochwalam istnienie,
Tłumaczę śmierć.
[…]
Nie chcę wam być przodownikiem,
Chętnie w tłum się wcisnę,
[…]
Chodźcie, chodźcie,
O, rozmaici, oddzielni, wszyscy współcześni!
Muzyka gra marsza!
O, żywe, porywające, radosne akordy!
Co się dzieje! Co się dzieje!
Nauczyłem się cudownej pieśni,
Tryumfuję, szaleję z radości,
Upiłem się światem Bożym,
Pokochałem ostateczną miłością,
Za pan brat jestem z nieskończonością!
Chodźcie, chodźcie!
[…]

t_1 Źródło: Julian Tuwim, Poezja, [w:] Julian Tuwim, Wybór poezji, Poznań 2013, s. 10–16.
fantasmagoria
herezja
Ćwiczenie 4

Wyjaśnij, czym dla podmiotu lirycznego z wiersza Juliana Tuwima jest poezja.

R1XhPu0p16THC
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 5

Zastanów się i odpowiedz, kim, według ciebie, jest poeta i czego może nauczyć czytelników swoich wierszy. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R19DWrPfGseeV
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 6

Rozstrzygnij, czy poezja powinna być zrozumiała i dostępna dla wszystkich czy może tylko dla wybranych, elitarnych odbiorców. Uzasadnij swoje zdanie.

R1PnIaatHhW56
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 7

Rozważ, czy poezja może nam pomóc żyć. Uzasadnij swoją odpowiedź.

R1bAuC8Dffqtt
(Uzupełnij).
R13mokG3k9pWd
Ćwiczenie 8
Wskaż znaczenia słowa „herezja”. Możliwe odpowiedzi: 1. Pogląd sprzeczny z powszechnie panującymi poglądami., 2. Pogląd aprobujący powszechnie panujące zasady i zachowania., 3. Pogląd nieaprobujący niektórych zachowań społecznych., 4. Pogląd sprzeczny na przykład z dogmatami religii chrześcijańskiej.
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
RQ8M0Nrj33p5H
Ćwiczenie 9
Połącz środki stylistyczne z odpowiednimi przykładami z wiersza Juliana Tuwima. wykrzyknienie Możliwe odpowiedzi: 1. "Będą te słowa jak taneczny krok!"
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
R1L9vbB3mldJO
Ćwiczenie 10
Słowo „fantasmagoria” przywołane przez poetę w wierszu posiada kilka bliskich sobie znaczeń. Wybierz je spośród innych. Możliwe odpowiedzi: 1. fantastyczne obrazy, 2. mity, 3. baśnie, 4. bajki, 5. kłamstwa, 6. złudzenia umysłu, 7. przywidzenia, 8. urojenia, 9. iluzje, 10. gorączkowe sny, 11. ułuda zewnętrzna, 12. igraszka dla wzroku
Źródło: Learnetic SA, licencja: CC BY 4.0.
j000000025B1v50_000tp006
JPOL_E3_E4_Konteksty

Kim/czym jest nauczyciel‑poezja?

RbMMAxScRGMg2
Poezja
Źródło: Pixabay, fotografia barwna, domena publiczna.
RAwoqjxupJGD9
Nagranie video. Na początku pojawia się plansza z napisem: Wisława Szymborska "Niektórzy lubią poezję". Następnie Elżbieta Golińska czyta wiersz w sali teatralnej z rzędami bordowych krzeseł. Na końcu filmu pojawia się plansza z napisami: wystąpiła Elżbieta Golińska, realizacja Contentplus.pl, na zlecenie Uniwersytetu Wrocławskiego, w ramach projektu „E‑podręczniki do kształcenia ogólnego”, wrzesień 2014.

Przeczytaj wiersz Wisławy Szymborskiejj000000025B1v50_000tp007Wisławy Szymborskiej Niektórzy lubią poezję, a następnie wykonaj ćwiczenia.

Wisława Szymborska Niektórzy lubią poezję

Niektórzy –
czyli nie wszyscy.
Nawet nie większość wszystkich ale mniejszość.
Nie licząc szkół, gdzie się musi,
i samych poetów,
będzie tych osób chyba dwie na tysiąc.

Lubią –
ale lubi się także rosół z makaronem,
lubi się komplementy i kolor niebieski,
lubi się stary szalik,
lubi się stawiać na swoim,
lubi się głaskać psa.

Poezję –
tylko co to takiego poezja.
Niejedna chwiejna odpowiedź
na to pytanie już padła.
A ja nie wiem i nie wiem i trzymam się tego
jak zbawiennej poręczy.

t_2 Źródło: Wisława Szymborska, Niektórzy lubią poezję, [w:] tejże, Wiersze wybrane, Kraków 2004, s. 289.
Ćwiczenie 11

Wyjaśnij, w jakim celu podmiot liryczny powtarza słowo „lubi”. Uzasadnij swoją odpowiedź.

RO1TM3eoRBW0e
(Uzupełnij).
Polecenie 1

Przeprowadź wywiad z poetką na temat procesu powstawania poezji. Zapytaj ją o to, czy twórca czuje się nauczycielem życia dla swoich czytelników, czy pisze z takim zamiarem, czy może wiersz bywa czasem kwestią przypadku oraz czy proces pisania wiersza można porównać z inną pracą.

R110WOQT6Gcut
(Uzupełnij).
j000000025B1v50_000tp007
JPOL_E3_E4_Zadaniowo

Sprawdź, czy umiesz!

Polecenie 2

Przygotuj się do dyskusji na temat: Czy można traktować poezję jako nauczycielkę życia?

R1C8r7qS85b3f
(Uzupełnij).
Polecenie 3

Odpowiedz na pytanie, wykorzystując dowolne środki przekazu (np. literackie, plastyczne, muzyczne): Jaka jest rola poezji w trudnych czasach?

RkpNUfEGB2pCt
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Spróbuj się wcielić w rolę Poezji i przygotuj jej przemówienie do nastolatka. Odpowiedz w nim na pytanie: Jaką rolę pełni poezja we współczesnym świecie?

R1AFTph4vUtmC
(Uzupełnij).
Polecenie 5

Przeprowadź wywiad z upersonifikowaną Poezją. Możesz zadać jej na przykład poniższe pytania.

  • Czy rola nauczyciela jest trudna i odpowiedzialna?

  • Czy ludzie chętnie czytają poezję i podejmują próby zrozumienia jej przesłania?

  • Czy zna przykłady osób, którym poezja pomaga w życiu?

  • Czy twórczość poetycka może wpływać na ludzi, a tym samym czynić świat lepszym?

RdhPy4Voz1HWG
(Uzupełnij).
Polecenie 6

Odwołując się do przytoczonego powyżej utworu Wisławy Szymborskiej, wyjaśnij w formie kilkuzdaniowej notatki, czym dla ciebie jest poezja. Przywołaj przykład wiersza lub wierszy, których treść wywarła na tobie wrażenie.

R17q8yrFhi9xw
(Uzupełnij).
j000000025B1v50_000tp008

Słownik

coach [czyt. koucz]
coach [czyt. koucz]

trener

guru
guru

przewodnik duchowy lub osoba będąca dla innych autorytetem

histrion
histrion

aktor w starożytnym Rzymie; w średniowieczu: zawodowy sztukmistrz, muzykant, śpiewak lub akrobata

mentor
mentor

doświadczony, mądry doradca, nauczyciel i wychowawca

tutor [czyt. tiutor]
tutor [czyt. tiutor]

osoba w szkole lub na uniwersytecie, która czuwa nad przebiegiem indywidualnego trybu nauki