R1WAwGoElH1ZB1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano państwa, morza i oceany. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono strefy czasowe obejmujące pasy o szerokości piętnaście stopni. Kolory nasycone przedstawiają strefy czasowe na lądzie, a kolory rozbielone – strefy czasowe na morzach i oceanach. Kreskowaniem wyróżniono obszary przesunięte względem stref. Przebieg stref czasowych na morzach i oceanach jest równomierny, na lądach w niewielu miejscach pokrywa się w całości ze strefą czasową przedstawioną na morzu. Fioletową linią oznaczono linię zmiany daty, przebiega ona na Oceanie Spokojnym pomiędzy Ameryką Północną a Azją. W każdym państwie zapisano różnicę między czasem danej strefy a czasem południka Greenwich. Na dole każdej strefy zapisano godzinę wskazywaną przez zegary w danej strefie, gdy w Londynie jest południe – godzina dwunasta czasu zimowego. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami.

1. Czas słoneczny

Na całym obszarze położonym na tym samym południku w jednej chwili odnotowuje się południe słoneczne. Słońce góruje jednocześnie na całym południku, ale na różnej wysokości w stosunku do horyzontu. Zawsze jest to jednak najwyższa pozycja Słońca w danym miejscu w ciągu doby. Oczywiście tam, gdzie panuje akurat noc polarna, Słońce nawet w południe jest niewidoczne, gdyż także w momencie górowania znajduje się poniżej linii horyzontu. Gdyby obserwator znajdujący się w dowolnym punkcie kuli ziemskiej zaznaczył na sferze niebieskiej miejsce górowania Słońca i połączył je łukiem po najkrótszej linii z punktem na horyzoncie określającym kierunek południowy (S), a w przeciwną stronę przedłużył do zenitu i dalej do punktu na horyzoncie określającego północ (N), to w ten sposób powstałaby linia zwana południkiem niebieskimpołudnik niebieskipołudnikiem niebieskim. Rzut południka niebieskiego na powierzchnię Ziemi odpowiada południkowi miejscowemu.

Ritw2OBlpNQZg1

Ilustracja przedstawia widomą wędrówkę Słońca nad horyzontem. Horyzont to zielony okrąg. Droga Słońca przedstawiona w postaci żółtego półokręgu nachylonego do powierzchni horyzontu pod kątem około sześćdziesięciu stopni. Rozpoczyna się na linii horyzontu w punkcie oznaczonym literą E – wschód, a kończy w punkcie oznaczonym literą W – zachód. W najwyższym punkcie żółtego półokręgu narysowane jest Słońce. To górowanie Słońca. Prostopadle do żółtego półokręgu narysowany jest niebieski półokrąg nad powierzchnią horyzontu. Półokrąg niebieski krzyżuje się z żółtym w miejscu górowania Słońca. Niebieski półokrąg zaczyna się na horyzoncie w punkcie S – południe, a kończy w punkcie N – północ. To południk niebieski. Na szczycie południka niebieskiego jest zenit. Od punktu S do punktu N po powierzchni horyzontu narysowana jest czerwona linia. To południk miejscowy. Okrągła powierzchnia horyzontu przykryta od góry i od dołu dwoma kopułami tworzącymi razem kulę. Na środku powierzchni horyzontu drzewo.

Uznano, że górowanie Słońca na dowolnym południku jest środkiem doby, która zaczęła się w tym miejscu 12 godzin wcześniej, czyli o północy. Górowanie Słońca jest podstawą określania czasu słonecznego. Przyjęto, że w południe jest godzina 12.00, a cała doba dzieli się na 24 godziny. Dla Ziemi długości geograficzne opisujemy od 0° do 180° długości wschodniej i od 0° do 180° długości zachodniej, co razem daje 360°. Przy takich założeniach łatwo obliczyć (dzieląc 360° na 24 godziny), że każde 15° długości geograficznej odpowiada różnicy czasu wynoszącej godzinę, a 1° długości geograficznej odpowiada różnicy czasu wynoszącej 4 minuty. Dla przykładu, jeśli założymy, że na południku 0° jest południe, czyli godzina 12.00 czasu miejscowego słonecznego, to na południku 15°W będzie o godzinę wcześniej, czyli 11.00, a na południku 15°E będzie o godzinę później, czyli 13.00 czasu słonecznego.

Rtcv0N2kZKbDn1

Ilustracja przedstawia glob ziemski. Całą powierzchnię globu pokrywają linie południków i równoleżników. Czarna pionowa linia wyznacza oś Ziemi. Czarna linia równika dzieli glob na część południową i północną. Pionowe linie południków oddalone są od siebie co piętnaście stopni. W części północnej globu wyznaczone są godziny czasu słonecznego. Wzdłuż równoleżnika powyżej równika, znajdują się punkty A, B, C, D i E. Punkty leżą na tej samej linii równoleżnika. Punkt A na lewej półkuli. Słońce wschodzi, zaczyna się dzień o godzinie 6. Punkt B, bliżej południka zerowego. Godzina jedenasta czasu słonecznego. Punkt C na południku zerowym. Słońce góruje, południe słoneczne; godzina dwunasta. Na prawo od południka, punkt D. Godzina trzynasta czasu słonecznego. Punkt E, oddalony od południka zerowego. Słońce zachodzi, godzina osiemnasta czasu słonecznego.

Ćwiczenie 1

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny we wskazanych miejscach w momencie, gdy Słońce góruje na południku 0°. Jaki jest wtedy czas słoneczny na południkach 30°E i 45°W?

RriozMk831Ug31

Ilustracja przedstawia glob ziemski. Całą powierzchnię globu pokrywają linie południków i równoleżników. Czarna pionowa linia wyznacza oś Ziemi. Czarna linia równika dzieli glob na część południową i północną. Pionowe linie południków oddalone są od siebie co piętnaście stopni. Dwa pionowe południki oznaczone czerwoną linią. Na wschodniej, prawej półkuli linia przechodzi przez równik w punkcie 30 stopni. Na zachodniej, lewej półkuli, linia południka przecina równik w punkcie 45 stopni. Dwie poziome strzałki wskazują grotami odległość pomiędzy lewym południkiem i południkiem zero oraz prawym południkiem i południkiem zero. Opis – godzina dwunasta umieszczona na południku zerowym powyżej równika.

Pokaż rozwiązanie

14.00 i 9.00

Pokaż wyjaśnienie

1. Najpierw obliczamy różnicę długości geograficznej pomiędzy południkiem 0° a południkiem 30°E oraz pomiędzy południkiem 0° a południkiem 45°W. W pierwszym przypadku wynosi ona 30°, a w drugim 45°.

2. Następnie, wiedząc, że obrót o 1° trwa 4 minuty, zamieniamy obliczone powyżej miary kątowe na miary czasowe:

   1. 30° x 4 minuty = 120 minut, czyli 2 godziny;

   2. 45° x 4 minuty = 180 minut, czyli 3 godziny.

3. Południk 30°E leży na wschód od południka zerowego, zatem czas słoneczny jest tam późniejszy, to znaczy, że do 12.00 należy dodać 2 godziny. W ten sposób otrzymamy czas słoneczny, jaki jest na 30°E, czyli godzinę 14.00.

4. Południk 45°W leży na zachód od południka zerowego, więc czas słoneczny jest tam wcześniejszy, to znaczy, że od 12.00 należy odjąć 3 godziny. W ten sposób otrzymamy czas słoneczny, jaki jest na 45°W, czyli godzinę 9.00.

R17qo6pM7V2A01

Animacja prezentująca metodę obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na tej samej półkuli. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Jekaterynburgu …”, na mapie pojawia się czerwony punkt wraz z opisem Jekaterynburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość Poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczny obraz widzimy, kiedy lektor wypowiada słowa „w Zgorzelcu…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…”, na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami. Pojawia się też tabliczka, na której wyświetla się działanie odejmowania, tak jakby ktoś pisał je na tablicy: sześćdziesiąt stopni minus piętnaście stopni równa się czterdzieści pięć stopni. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik czterdzieści pięć stopni. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: czterdzieści pięć stopni razy cztery minuty równa się sto osiemdziesiąt minut, czyli trzy godziny. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: godzina dwunasta (Zgorzelec) + trzy godziny równa się godzina piętnasta (Jekaterynburg). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis godzina piętnasta.

Animacja prezentująca metodę obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na tej samej półkuli. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Jekaterynburgu …”, na mapie pojawia się czerwony punkt wraz z opisem Jekaterynburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość Poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczny obraz widzimy, kiedy lektor wypowiada słowa „w Zgorzelcu…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…”, na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami. Pojawia się też tabliczka, na której wyświetla się działanie odejmowania, tak jakby ktoś pisał je na tablicy: sześćdziesiąt stopni minus piętnaście stopni równa się czterdzieści pięć stopni. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik czterdzieści pięć stopni. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: czterdzieści pięć stopni razy cztery minuty równa się sto osiemdziesiąt minut, czyli trzy godziny. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: godzina dwunasta (Zgorzelec) + trzy godziny równa się godzina piętnasta (Jekaterynburg). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis godzina piętnasta.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja prezentująca metodę obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na tej samej półkuli. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Jekaterynburgu …”, na mapie pojawia się czerwony punkt wraz z opisem Jekaterynburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość Poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczny obraz widzimy, kiedy lektor wypowiada słowa „w Zgorzelcu…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…”, na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami. Pojawia się też tabliczka, na której wyświetla się działanie odejmowania, tak jakby ktoś pisał je na tablicy: sześćdziesiąt stopni minus piętnaście stopni równa się czterdzieści pięć stopni. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik czterdzieści pięć stopni. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: czterdzieści pięć stopni razy cztery minuty równa się sto osiemdziesiąt minut, czyli trzy godziny. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: godzina dwunasta (Zgorzelec) + trzy godziny równa się godzina piętnasta (Jekaterynburg). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis godzina piętnasta.

ReggW1tMgtKXD1

Animacja prezentująca sposób obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na różnych półkulach. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Petersburgu …”, na mapie pojawia się on wraz z opisem Petersburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość, a poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczna akcja odbywa się, kiedy lektor wypowiada słowa „w Acapulco…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…” na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami, następnie, kiedy wypowiada słowa „po dwóch stronach południka zerowego” rysuje się na mapie południk zerowy, a po słowach „długości geograficzne dodajemy do siebie” pojawia się tabliczka, na której pojawia się działanie dodawania tak jakby ktoś pisał je na tablicy: 100° + 30° = 130°. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik 130°. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 130° x 4 minuty = 520 minut, czyli 8 godzin i 40 minut. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 12.00 (Petersburg) – 8 godz. i 40 min. = 3.20 (Acapulco). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis 3.20.

Animacja prezentująca sposób obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na różnych półkulach. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Petersburgu …”, na mapie pojawia się on wraz z opisem Petersburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość, a poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczna akcja odbywa się, kiedy lektor wypowiada słowa „w Acapulco…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…” na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami, następnie, kiedy wypowiada słowa „po dwóch stronach południka zerowego” rysuje się na mapie południk zerowy, a po słowach „długości geograficzne dodajemy do siebie” pojawia się tabliczka, na której pojawia się działanie dodawania tak jakby ktoś pisał je na tablicy: 100° + 30° = 130°. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik 130°. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 130° x 4 minuty = 520 minut, czyli 8 godzin i 40 minut. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 12.00 (Petersburg) – 8 godz. i 40 min. = 3.20 (Acapulco). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis 3.20.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Animacja prezentująca sposób obliczania różnicy czasu słonecznego pomiędzy miastami leżącymi na różnych półkulach. Najpierw pojawia się mapa świata bez zaznaczonych jakichkolwiek punktów. Gdy lektor wypowiada słowa „Petersburgu …”, na mapie pojawia się on wraz z opisem Petersburg oraz „rysuje się” od góry do dołu południk przechodzący przez tę miejscowość, a poza ramkami mapy u góry pojawia się opis tego południka, a na dole miga znak zapytania (jako nieznana godzina). Analogiczna akcja odbywa się, kiedy lektor wypowiada słowa „w Acapulco…”, z tą różnicą, że na dole poza ramką pokazuje się godz. 12.00. W momencie, kiedy lektor wypowiada słowa „obliczamy różnicę długości…” na mapie pokazuje się dwustronna strzałka pokazująca tę różnicę pomiędzy dwoma czerwonymi południkami, następnie, kiedy wypowiada słowa „po dwóch stronach południka zerowego” rysuje się na mapie południk zerowy, a po słowach „długości geograficzne dodajemy do siebie” pojawia się tabliczka, na której pojawia się działanie dodawania tak jakby ktoś pisał je na tablicy: 100° + 30° = 130°. Na mapie nad zieloną strzałką w tym czasie pojawia się wynik 130°. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 130° x 4 minuty = 520 minut, czyli 8 godzin i 40 minut. Równolegle do wypowiadanego przez lektora tekstu poniżej poprzedniego działania pojawia się kolejne: 12.00 (Petersburg) – 8 godz. i 40 min. = 3.20 (Acapulco). Znika znak zapytania i w jego miejsce pojawia się opis 3.20.

Ćwiczenie 4

Dokonaj obliczeń i określ czas słoneczny na południku 160°E, gdy Słońce góruje na południku 170°W.

ReqKgZo1JBMhg1

Ilustracja przedstawia glob ziemski. Całą powierzchnię globu pokrywają linie południków i równoleżników. Czarna pionowa linia wyznacza oś Ziemi. Jeden z południków wyróżnionych czerwonym kolorem przecina równik w punkcie sto osiemdziesiąt stopni. Powyżej napisy. Lewa półkula to półkula wschodnia. Prawa półkula to półkula zachodnia. Linia równika dzieli glob na część południową i północną. Pionowe linie południków oddalone są od siebie co piętnaście stopni. Są jeszcze dwa południki oznaczone czerwoną linią. Na prawej półkuli jeden z nich przechodzi przez równik w punkcie sto siedemdziesiąt stopni. Na lewej półkuli, czerwona linia drugiego południka przecina równik w punkcie sto sześćdziesiąt stopni. Dwie poziome strzałki wskazują grotami odległość pomiędzy lewym południkiem i południkiem sto osiemdziesiąt stopni oraz prawym południkiem i południkiem sto osiemdziesiąt stopni. Powyżej równika opisana godzina dwunasta umieszczona na południku przechodzącym przez sto siedemdziesiąt stopni.

Pokaż rozwiązanie

10.00 następnego dnia

Pokaż wyjaśnienie

Najpierw obliczamy różnicę długości geograficznej pomiędzy południkiem 170°W a południkiem 160°E. Możemy to zrobić na dwa sposoby.

Pierwszy sposób:

1. Podobnie jak w poprzednim ćwiczeniu do 170° długości geograficznej zachodniej dodajemy 160° długości geograficznej. Otrzymujemy 330°.

2. Następnie, wiedząc, że obrót o 1° trwa 4 minuty, zamieniamy obliczoną powyżej miarę kątową na miarę czasową:
   330° x 4 minuty = 1320 minut, czyli 22 godziny.

3. Południk 170°W leży na zachód od południka 160°E, jeśli na glob ziemski patrzymy od strony południka zerowego. Oznacza to, że czas słoneczny na południku 160°E jest późniejszy, czyli do 12.00 należy dodać 22 godziny. W ten sposób otrzymamy czas słoneczny, jaki jest na 160°E – godzinę 10.00 dnia następnego.

Drugi sposób:

1. Sumujemy różnice długości pomiędzy interesującymi nas południkami a południkiem 180°,
   czyli (180° – 170°) + (180° – 160°) = 10° + 20° = 30°.

2. Otrzymany wynik zamieniamy na miarę czasową:
   30° x 4 minuty = 120 minut, czyli 2 godziny.

3. Teraz od godziny 12.00 możemy odjąć 2 godziny, gdyż południk 160°E znajduje się na zachód od 170°W, patrząc na kulę ziemską od strony południka 180°.

4. Otrzymujemy również godzinę 10.00, ale w związku z tym, że obliczając tę różnicę jakby przekroczyliśmy południk 180°, czyli tzw. linię zmiany daty (omówienie w dalszej części lekcji), musimy pamiętać, że będzie to godzina 10.00 dnia następnego.

2. Czas strefowy i uniwersalny

Rozwój podróży międzykontynentalnych, a potem także większości dziedzin techniki w XIX wieku wymusił na ludzkości uporządkowanie kwestii czasu na Ziemi. Nie mogło być już tak, że każda miejscowość na jakimś obszarze miała swój własny lokalny czas. Na międzynarodowej konferencji w Waszyngtonie w 1884 roku przedstawiciele większości gospodarczo rozwiniętych państw świata porozumieli się, że początkowym południkiem dla obliczeń długości geograficznej i czasu na Ziemi będzie południk 0°, przechodzący przez obserwatorium astronomiczne w Greenwich. Czas słoneczny tego południka nazwano czasem uniwersalnymczas uniwersalnyczasem uniwersalnym.
Uzgodniono także podział Ziemi na 24 strefy czasowestrefy czasowestrefy czasowe przyporządkowane wszystkim godzinom w ciągu doby. Każda strefa ma czas odpowiedni dla czasu słonecznego środkowego południka strefy i rozciąga się na 7°30' na wschód i 7°30' na zachód od niego. Środkowymi południkami stref zostały południki 0°, 180° i wszystkie, które są wielokrotnościami 15° na obu półkulach.
Znaczna część zachodniej i środkowej Europy, w tym Polska, znalazła się w strefie południka 15°E, która rozciąga się od południka 7°30'Edo 22°30'E. Kiedy w strefie południka 0° – nazywanej strefą czasu uniwersalnego lub strefą czasu zachodnioeuropejskiego – jest godzina 12.00, to w naszej strefie czasu środkowoeuropejskiego jest 13.00. W strefie czasu wschodnioeuropejskiego (od 22°30'E do 37°30'E, środkowy południk to 30°E) jest wówczas 14.00. Im więcej stref czasowych na wschód od południka 0°, tym więcej godzin trzeba dodać, a im więcej stref na zachód od 0°, tym więcej godzin trzeba odjąć.

R1WAwGoElH1ZB1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano państwa, morza i oceany. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono strefy czasowe obejmujące pasy o szerokości piętnaście stopni. Kolory nasycone przedstawiają strefy czasowe na lądzie, a kolory rozbielone – strefy czasowe na morzach i oceanach. Kreskowaniem wyróżniono obszary przesunięte względem stref. Przebieg stref czasowych na morzach i oceanach jest równomierny, na lądach w niewielu miejscach pokrywa się w całości ze strefą czasową przedstawioną na morzu. Fioletową linią oznaczono linię zmiany daty, przebiega ona na Oceanie Spokojnym pomiędzy Ameryką Północną a Azją. W każdym państwie zapisano różnicę między czasem danej strefy a czasem południka Greenwich. Na dole każdej strefy zapisano godzinę wskazywaną przez zegary w danej strefie, gdy w Londynie jest południe – godzina dwunasta czasu zimowego. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami.

Ciekawostka

Polska leży w dwóch strefach czasowych – w strefie czasu środkowoeuropejskiego i wschodnioeuropejskiego. Granica między tymi strefami przebiega wzdłuż południka 22°30'E.

Rn2gXaHjoqU4i1

Ilustracja przedstawia mapę konturową centrum Europy. Biała powierzchnia mapy pokryta czarnymi konturami wskazującymi granice państw. Dwa południki dzielą mapę na trzy strefy czasowe. Od południka siedem stopni i trzydzieści minut długości geograficznej wschodniej na zachód rozpościera się strefa czasu uniwersalnego. Pomiędzy południkiem siedem stopni i trzydzieści minut długości geograficznej wschodniej i południkiem dwadzieścia dwa stopnie i trzydzieści minut długości geograficznej wschodniej rozciąga się strefa czasu środkowoeuropejskiego. Na wschód od południka dwadzieścia dwa stopnie i trzydzieści minut długości geograficznej wschodniej rozciąga się strefa czasu wschodnioeuropejskiego. W każdej ze stref jest rysunek zegara i podpis pod nim. W strefie czasu uniwersalnego zegar wskazuje dwunastą. W strefie czasu środkowoeuropejskiego zegar wskazuje trzynastą. W strefie czasu wschodnioeuropejskiego zegar wskazuje czternastą.

3. Czas urzędowy i międzynarodowa linia zmiany daty

Wprowadzenie stref czasowych nie rozwiązało wszystkich problemów. Konieczne było podjęcie decyzji urzędowych zmieniających przebieg granic stref czasowych tak, aby dostosować je do granic państwowych. Decyzje urzędowe zmieniają czasem radykalnie położenie kraju w odniesieniu do stref czasowych. Niemal cała Francja, Belgia i Holandia leżą w strefie czasu uniwersalnego, ale ze względów praktycznych jako czas urzędowyczas urzędowyczas urzędowy wprowadziły czas środkowoeuropejski, chcąc w ten sposób uniknąć komplikacji na granicach z sąsiednimi krajami. Hiszpania leży jeszcze dalej na zachód, sięgając nawet po strefę czasową południka 15°W, a i tak podjęła urzędową decyzję o przeniesieniu całego swojego terytorium do strefy czasu środkowoeuropejskiego. Niektóre kraje, w drodze decyzji urzędowych, wprowadzają także czas sezonowy (letni). W całej Unii Europejskiej, zatem także i w Polsce, obowiązuje on od ostatniej niedzieli marca do ostatniej niedzieli października, czyli przez ok. 7 miesięcy.

Przyznanie południkowi 0° i jego strefie czasowej statusu czasu uniwersalnego spowodowało konieczność uznania południka 180° za międzynarodową linię zmiany datymiędzynarodowa linia zmiany datymiędzynarodową linię zmiany daty. Przebieg tej linii w pewnych miejscach odbiega od południka 180°, gdyż przecina obszary zamieszkane. Po obu jej stronach daty różnią się o jedną dobę. Przy przekraczaniu linii zmiany daty w podróży z półkuli wschodniej na półkulę zachodnią odejmujemy jeden dzień od bieżącej daty (obowiązującej po zachodniej stronie linii, patrz rysunek do ćwiczenia nr 4, „zyskujemy” jeden dzień), natomiast przy poruszaniu się w przeciwnym kierunku – z półkuli zachodniej na wschodnią – dodajemy jeden dzień do daty (obowiązującej po wschodniej stronie linii, jeden dzień „tracimy”).

R8PTTCeRXGDk51

Ilustracja przedstawia przebieg międzynarodowej linii zmiany daty. W centrum ilustracji kula ziemska widziana od strony bieguna północnego. Wokół bieguna północnego znajdują się kontynenty. Na prawo Azja, na lewo Ameryka Północna. Wokół kuli ziemskiej ramka z opisaną w stopniach siatką południków. Zarówno na półkuli wschodniej jak i zachodniej opisane są południki od zera stopni do 180 stopni. Wokół kuli ziemskiej szeroka żółta obręcz z podziałką czasową. Na górze obręczy na przedłużeniu południka sto osiemdziesiąt stopni opisana jest północ. Godziny od pierwszej do dwudziestej trzeciej zmieniają się, przesuwając się w lewo, wzdłuż półkuli zachodniej, a następnie wschodniej. Od bieguna północnego wzdłuż południka sto osiemdziesiąt stopni do napisu oznaczającego północ biegnie gruba przerywana linia. To linia zmiany daty. Na lewo i prawo od linii pojedyncze samoloty. Półkoliste strzałki wskazują kierunek lotu samolotów. Czerwony leci od prawej do lewej strony, niebieski w stronę przeciwną.

R1WnPIwHu6CgY1

Ilustracja przedstawia niebieską prostokątną mapę małych wysepek na Oceanie Spokojnym. Wyspy Marshala, Wyspy Salomona, Polinezja Francuska, Nowa Zelandia. Zielona linia biegnąca najpierw pionowo, a później wzdłuż granic poszczególnych państw Oceanii dzieli mapę na dwie strefy. To międzynarodowa linia zmiany daty. Na lewo: pierwszy stycznia, Nowy Rok. Na prawo: trzydziesty pierwszy grudnia, Sylwester. Na lewo między innymi znajduje się Tonga. Informacja: a na Tonga właśnie witają Nowy Rok i jest pierwszy stycznia, północ. Powyżej Kiribati. Podobnie jak Tonga znajduje się po lewej stronie zmiany daty, ale dużo dalej na wschód. Zielona linia zmiany daty oplata granice Kiribati od wschodu. Informacja: na Kiritibati przywitano Nowy Rok godzinę temu, jest pierwszy stycznia, godzina pierwsza w nocy. Kiritibati to jedna z wysp państwa Kiribati.

RynuTp8hV0cFK1

Ilustracja przedstawia mapę konturową świata. Obszary ciemnoniebieskie to oceany, morza i jeziora. Kontynenty w kolorze błękitnym. Na każdym kontynencie zaznaczone są nazwy największych miast oraz godziny. Gdy w Warszawie jest północ, w innych stolicach jest inna godzina. Na przykład w Moskwie dwudziesta pierwsza, w Kairze dwudziesta trzecia, w Londynie pierwsza w nocy, w Nowym Jorku, Ottawie i Hawanie jest szósta rano. Na południu w Sydney jest druga po południu. Na wschodzie, w Tokio jest czwarta po południu.

Podsumowanie

• Wszystkie punkty leżące na jednym południku mają ten sam czas słoneczny, który jest równocześnie inny niż na pozostałych południkach.

• W celu uporządkowania wskazywania czasu na całej kuli ziemskiej wprowadzono strefy czasowe.

• Z różnych powodów władze państwowe wydają decyzje urzędowe zmieniające przebieg granic stref czasowych.

• W niektórych krajach decyzją urzędową wprowadza się także czas letni.

Słowniczek

Zadania