Świat składa się z atomów
Przypomnij sobie, jak wyglądają na przykład mąka lub gips. Mają postać proszku. Co się stanie, jeśli rozdrobni się jeszcze bardziej ten proszek? Jak małe drobiny otrzymamy? Może będą tak mikroskopijne, że w ogóle ich nie zauważymy?
że wszystko, co nas otacza, zbudowane jest z jakiegoś materiału;
że w naszym otoczeniu spotykamy wiele różnych materiałów.
opisywać budowę materii oraz wszystkich substancji tworzących otaczający nas świat;
przedstawiać substancje jako zbiór różnorodnych drobin;
poprawnie posługiwać się pojęciami „drobina”, „atom”, „cząsteczka”;
przedstawiać na modelu drobinową budowę materii.
1. Atomy – cegiełki świata
Każdego dnia korzystamy z wielu różnych tworzyw i materiałów, które stopniowo się zużywają. Na przykład często używany nóż tępi się, a jego ostrze z czasem się zmniejsza. Co się stało z pozostałą częścią? Czyżby zniknęła?
Weźmy do ręki miedziany drut: jeśli go nadpiłujemy, to otrzymamy opiłki, które można rozdrobnić jeszcze bardziej. Uzyskamy wówczas drobinydrobiny tak małe, że nawet pod mikroskopem nie uda się ich zobaczyć. Te drobiny to atomyatomy.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film na temat budowy materii. Łyżeczka, puszka, foremka do pieczenia ciasta mają inny kształt, ale gdybyśmy przyjrzeli się im z bliska, zobaczymy, że wyglądają podobnie. Jeszcze bliżej - i trudno jest określić, na co patrzymy, widzimy kawałek aluminiowej blaszki. Dzieląc blaszkę aluminiową na pół uzyskujemy mniejsze kawałki, potem jeszcze mniejsze. Wyobraźmy sobie, że mały kawałek blaszki nadal dzielimy na mniejsze kawałki. Gdyby aluminium mocno rozdrobnić, otrzymalibyśmy pojedyncze atomy, których ogromna liczba tworzy aluminiową blaszkę. Podobnie wszystko, co nas otacza – materiały, przedmioty, rośliny i zwierzęta, a także nasze ciała zbudowane z niezwykle małych elementów nazywanych atomami.
2. Ile jest atomów?
Jak małe są atomy? Jakie mają rozmiary? Kropkę na końcu zdania w książce tworzy około stu miliardów atomów wchodzących w skład tuszu. Gdyby każdy z nich miał średnicę milimetra, to ułożone jeden za drugim utworzyłyby linię długości stu tysięcy kilometrów. Linia ta otoczyłaby całą Ziemię 2,5 raza!
Znamy niewiele ponad 100 różnych atomów. Atomy jednego rodzaju mają takie same właściwości. Substancję składającą się z atomów jednego rodzaju nazywamy pierwiastkiem. Atomy miedzi tworzą miedzianą blaszkę, a atomy węgla - grafit ołówka.
Atomy często łączą się w grupy zwane cząsteczkamicząsteczkami. Z tego rodzaju drobin składają się na przykład woda, której każda cząsteczka jest utworzona z atomów tlenu i wodoru, czy cukier, którego drobiny są zbudowane aż z trzech rodzajów atomów – węgla, wodoru i tlenu.
Film dostępny na portalu epodreczniki.pl
Film na temat budowy materii. Zdjęcie pokoju. Otaczające nas przedmioty zbudowane są z różnych materiałów. Zdjęcie drewnianej szafki. Szafka na przykład zbudowana jest z drewna. Zdjęcie szklanego wazonu. Wazon jest ze szkła. Zdjęcie gwoździa. Gwoździe zaś – są ze stali. Zdjęcie solniczki, z której sypie się sól. Wydaje się, że te przedmioty są jednolite, ale w rzeczywistości składają się w mniejszych elementów. Zdjęcie kryształu soli. Jeśli przyjrzymy się soli, to zobaczymy, że składa się z kryształków. Każdy kryształek składa się z wielu maleńkich drobin. Są one tak małe, że nie możemy zobaczyć ich gołym okiem. Z podobnych drobin zbudowany jest każdy przedmiot w naszym otoczeniu.
Dzięki specjalnym urządzeniom można manipulować pojedynczymi atomami. Ekspertom z firmy IBM udało się stworzyć najmniejszą animację świata ukazującą chłopca, który znalazł atom i zaczął się z nim bawić. Wykonanie filmu umożliwił specjalny mikroskop. Za jego zbudowanie uczeni zdobyli w 1986 roku Nagrodę Nobla – najwyższe wyróżnienie w świecie nauki, przyznawane co roku w kilku dziedzinach.
Podsumowanie
Wszystkie otaczające nas przedmioty składają się z bardzo małych, niewidocznych dla nas elementów - atomów lub cząsteczek (grup atomów), które nazywamy drobinami.
Drobinami mogą być atomy lub grupy atomów, które nazywamy cząsteczkami.
Spróbuj znaleźć w Internecie i innych źródłach informacje o tym, jak odkrywano istnienie różnych atomów.
Słowniczek
podstawowy składnik materii, którego nie da się rozłożyć na prostsze elementy, mające takie same właściwości, jak cały atom
drobina zbudowana z kilku połączonych ze sobą atomów
dowolne elementy tworzące substancję, czyli atomy lub cząsteczki
Zadania
Wskaż, które zdania są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Atomy różnych rodzajów są budulcem (cegiełkami) tworzącymi cały otaczający nas świat. | □ | □ |
| Jest tyle rodzajów atomów, ile znamy rodzajów substancji. | □ | □ |
| Próba podzielenia, rozdrobnienia jakiegokolwiek przedmiotu lub materiału doprowadza nas w końcu do coraz mniejszych elementów ich budowy – drobin. | □ | □ |
| Atomy często łączą się w niewielkie grupy zwane cząsteczkami. | □ | □ |
| Istnieje tylko jeden rodzaj atomów i to on buduje cały otaczający świat. | □ | □ |
Janek postanowił zrobić modele drobin substancji z kasztanów. Zdecydował, że każdy kasztan będzie modelem pojedynczego atomu. Następnie Janek w trzech pudełkach zgromadził: Pudełko 1. Pojedyncze kasztany, Pudełko 2. Kasztany połączone po dwa razem ( do połączenia Janek użył zapałek), Pudełko 3. Kasztany sklejone trzy razem. Poprawny model substancji zbudowanej z cząsteczek Janek przedstawił
- w pudełku 2 i 3.
- tylko w pudełku 2.
- tylko w pudełku 3.
- w pudełku 1 i 2.