Temat lekcji: W dobie wielkich odkryć geograficznych

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat:

Uczeń V klasy szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

VIII. Wielkie odkrycia geograficzne. Uczeń:

1) wyjaśnia przyczyny i ocenia wpływ odkryć geograficznych na życie społeczno‑gospodarcze i kulturowe Europy oraz Nowego Świata;

2) umieszcza w czasie i przestrzeni wyprawy Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz sytuuje w przestrzeni posiadłości kolonialne Portugalii i Hiszpanii.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z wielkimi odkryciami geograficznymi i ich wpływem na historię Europy.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• analizuje przyczyny odkryć geograficznych;

• wyjaśnia, jaka była powszechna wiedza na temat świata wśród średniowiecznych Europejczyków;

• opisuje postacie największych odkrywców – Krzysztofa Kolumba, Bartolomeo Diaza, Vasco da Gamy, Ferdynanda Magellana oraz ich odkrycia;

• charakteryzuje najważniejsze wynalazki epoki ułatwiające podróże;

• wskazuje na mapie odkryte w XV i XVI lądy.

Metody/ techniki kształcenia

• metody podające: wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• materiał multimedialny.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów, aby przypomnieli sobie, jak wyglądał handel w średniowieczu oraz jaka była wiedza ówczesnych Europejczyków na temat otaczającego ich świata.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. W nawiązaniu do zadania domowego nauczyciel pyta uczniów: W jaki sposób i gdzie podróżowano w średniowiecznej Europie? Skąd trafiały do Europy towary takie jak pieprz, wanilia, jedwab, cynamon czy goździki? Czy były to produkty tanie czy drogie i co wpływało na ich cenę?

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali Polecenie 1 i Ćwiczenie 1. Jako uzupełnienie wiadomości, które uczniowie powinni zdobyć na podstawie tekstów, nauczyciel dopowiada kolejne przyczyny odkryć geograficznych: zmiana światopoglądu, głód przygód, brak dostatecznej ilości metali szlachetnych oraz nowe wynalazki. Uczniowie podczas wykonywania poleceń powinni mieć możliwość uzyskania pomocy od nauczyciela.

2. Nauczyciel prezentuje uczniom wynalazki, dzięki którym podróże oceaniczne stały się nie tylko prostsze, ale i możliwe. Opowiada o nowych rodzajach statków – karaweli i karace, o wynalezieniu czy odkryciu i usprawnieniu przyrządów nawigacyjnych, tj: busoli, astrolabium, kwadrantu, logu. Uczniowie zapoznają się z galerią przy Poleceniu 2. Przy omawianiu każdego z nich ich wizerunki powinny pojawić się na tablicy/ekranie. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 2, uzupełniając opisy części statku “Santa Maria”.

3. Nauczyciel pyta uczniów, czy słyszeli kiedyś o wielkich odkrywcach, dzięki którym doszło do odkryć geograficznych. Uczniowie powinni wymienić m.in. Krzysztofa Kolumba, Vasco da Gamę i Ferdynanda Magellana. Nauczyciel przedstawia ich sylwetki, opisując ich jako prawdziwych pionierów, którzy podejmowali wielkie ryzyko, kierując się wiedzą, przeczuciem i chęcią zdobycia sławy. Zaznacza przy tym, że nie byliby oni w stanie samodzielnie zorganizować takich wypraw, gdyby nie finansowanie i poparcie władców, pod sztandarem których pływali. To oni powierzali podróżnikom swoje statki z załogą i finansowali ich wyprawy. Uczniowie na podstawie mapy (Ćwiczenie 3) oraz fragmentu tekstu (Ćwiczenie 4) opisują wyprawę Kolumba. Uczniowie mogą pracować w parach. Wskazana jest pomoc nauczyciela oraz udzielana przez niego informacja zwrotna.

4. Nauczyciel prosi, by uczniowie w parach (lub grupach) wcielili się w postać jednego
   z podróżników‑odkrywców i wypisali argumenty, których użyliby, aby przekonać władcę do sfinansowania ich podróży.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje temat. Opowiada, że Krzysztof Kolumb jest najbardziej znanym z wielkich odkrywców, to jego wyprawa z 1492 roku uznana została za przełomową i rozpoczynającą nową erę – epokę nowożytną. Jednak nie udało mu się odkryć drogi do Indii, dokonał tego kto inny – portugalski żeglarz Vasco da Gama. Równie epokowego odkrycia dokonał w latach 1519‑1522 Hiszpan Ferdynand Magellan, którego wyprawa ostatecznie potwierdziła kulistość ziemi. Uczniowie na podstawie map wykonują Ćwiczenie 5 i Ćwiczenie 6. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

2. Następnie nauczyciel może rozdać uczniom przygotowaną przez siebie ankietę ewaluacyjną z oceną lekcji, pracy własnej ucznia oraz pracy klasy.

3. Nauczyciel prosi, by uczniowie wykonali Ćwiczenie 7 i Ćwiczenie 8 jako zadanie domowe.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Zapoznanie się z przyczynami wielkich odkryć geograficznych.

2. Zapoznanie się z najważniejszymi wynalazkami epoki odkryć geograficznych.

3. Zapoznanie się z najważniejszymi podróżnikami i ich odkryciami.

4. Wskazanie na wyprawę Krzysztofa Kolumba z 1492 roku jako przełomowego wydarzenia w historii ludzkości.

5. Refleksja nad przełomowym znaczeniem wypraw geograficznych dla świadomości i postrzegania świata przez ówczesnych ludzi.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Great geographical discoveries

New technologies which enabled deep‑sea travel were discovered in the 15th century. Navigation devices were invented. More accurate maps were developed. New types of vessels were built (e.g. three‑mast caravels and carracks).

The desire for profit is at the root of the great geographical discoveries. The Spanish and Portugese rulers tried to find a seaway to India in order to pass over the land route leading through the lands controlled by Muslim Turks. For this purpose, in 1492 an expedition set off under the command of Christopher Columbus. He reached the coast of a new continent, later called America or the New World. Columbus was not aware of the importance of his discovery until the end of his life. He believed that he had actually arrived in India. That is why the indigenous inhabitants of the New World were called Indians. In the years 1519–1522, Ferdinand Magellan's expedition took place, proving the roundness of the globe.