Plansza pod tytułem Obwód szeregowy $\mathrm{RLC}$

Obwód szeregowy $\mathrm{RLC}$ składa się z elementów biernych: rezystora $\left(\mathrm{R}\right)$, cewki indukcyjnej $\left(\mathrm{L}\right)$, kondensatora $\left(\mathrm{C}\right)$ połączonych szeregowo i zasilanych napięciem sinusoidalnym. Przy spełnieniu określonych warunków występuje zjawisko nazywane rezonansem napięć, inaczej rezonansem szeregowym. Warunkiem wystąpienia rezonansu napięć w obwodzie $\mathrm{RLC}$ jest równość częstotliwości napięcia zasilającego i częstotliwości drgań własnych obwodu $\mathrm{LC}$.

W stanie rezonansu występują przepięcia - pożądane w układach telekomunikacyjnych oraz układach zapłonowych samochodów z silnikiem benzynowym, a niepożądane w układach elektrycznych. W tych ostatnich przepięcia mogą doprowadzić do zniszczenia układu lub urządzenia elektrycznego, gdyż napięcie na elementach $\mathrm{LC}$ znacznie przekracza wartość napięcia zasilania. Stanowi również zagrożenie dla życia człowieka.

Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. Są to:

• Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $41,1\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.

• Rezystor zaznaczono z lewej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $10 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R$.
  Opis: Rezystor to element bierny stosowany w celu ustalania wartości prądu płynącego w obwodzie elektrycznym, odpowiedniej wartości napięcia, właściwej polaryzacji elementów półprzewodnikowych, stabilizacji punktu pracy elementów półprzewodnikowych.

• Cewkę zaznaczono na środku górnej podstawy. Symbol graficzny to pozioma falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.
  Opis: Cewka jest to element bierny, zdolny do gromadzenia energii elektrycznej w polu magnetycznym.

• Kondensator zaznaczono z prawej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to dwie pionowe kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.
  Opis: Kondensator jest elementem biernym, który na zdolność do gromadzenia ładunku elektrycznego pod wpływem przyłożonego napięcia.

Plansza pod tytułem Obwód szeregowy RLC zasilany źródłem napięcia sinusoidalnego o różnych częstotliwościach

Obwód szeregowy $\mathrm{RLC}$

Przy stałych parametrach cewki i kondensatora przy zbyt niskiej lub zbyt wysokiej częstotliwości źródła napięcia sinusoidalnego w obwodzie szeregowym złożonym z elementów $\mathrm{RLC}$ zjawisko rezonansu napięć nie wystąpi.

• Obwód szeregowy RLC o częstotliwości mniejszej od rezonansowej
  Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. Są to:

  • Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $35\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.

  • Rezystor zaznaczono z lewej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $10 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R$.

  • Cewkę zaznaczono na środku górnej podstawy. Symbol graficzny to pozioma falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.

  • Kondensator zaznaczono z prawej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to dwie pionowe kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.

• Obwód szeregowy RLC o częstotliwości większej od rezonansowej
  Graficznie identyczny jak poprzedni z tą różnicą, że wartość dla źródła napięcia wynosi $45\ \text{Hz}$ (herców).

• Obwód szeregowy RLC w stanie rezonansu napięć
  Graficznie identyczny jak poprzedni z tą różnicą, że wartość dla źródła napięcia wynosi $41,1\ \text{Hz}$ (herców).

Plansza pod tytułem Obwód szeregowy RLC w stanie rezonansu napięć wraz z przebiegami napięcia

Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. Przy każdym dopisano wartość odczytaną przez woltomierz. Graficzny symbol woltomierza to litera V w okręgu, a obok okręgu znak plus. Elementy obwodu to:

• Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $41,1\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.
  Odczyt z woltomierza: $3,53\text{ V} \left(\text{rms}\right)$

• Rezystor zaznaczono z lewej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $10 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R$.
  Odczyt z woltomierza: $3,53\text{ V} \left(\text{rms}\right)$

• Cewkę zaznaczono na środku górnej podstawy. Symbol graficzny to pozioma falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.
  Odczyt z woltomierza: $91,3\text{ V} \left(\text{rms}\right)$

• Kondensator zaznaczono z prawej strony górnej podstawy. Symbol graficzny to dwie pionowe kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.
  Odczyt z woltomierza: $91,3\text{ V} \left(\text{rms}\right)$

Opis: Obwód szeregowy $\mathrm{RLC}$
Woltomierze w układzie $\mathrm{RLC}$ mierzą spadki napięć w stanie rezonansu.
Woltomierz, to przyrząd pomiarowy mierzący napięcie elektryczne. Wielkość tę podaje się w jednostkach zwanych woltami, stąd nazwa urządzenia.

Na dole planszy znajdują się trzy grafiki.

1. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest środkowa wartość.
   Podpis: $U_{\text{R}_\text{max}}=5\ \text V$
   Opis: Wykres przebiegu napięcia na kondensatorze wraz z jego wartością. Wartość napięcia jest wielokrotnie większa od napięcia źródła zasilania.

2. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest maksymalna wartość.
   Podpis: $U_{\text{L}_\text{max}}=129\ \text V$
   Opis: Wykres przebiegu napięcia na cewce wraz z jego wartością. Wartość napięcia jest wielokrotnie większa od napięcia źródła zasilania.

3. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest minimalna wartość.
   Podpis: $U_{\text{C}_\text{min}}=-129\ \text V$
   Opis: Wykres przebieg napięcia na rezystorze wraz z jego wartością. Wartość napięcia jest równa wartości napięcia źródła zasilania.

Plansza pod tytułem Obwód równoległy RLC - rezonans prądów

Opis: Obwód równoległy $\mathrm{RLC}$
W obwodach składających się z elementów biernych: rezystora $\mathrm{R}$, cewki $\mathrm{L}$, kondensatora $\mathrm{C}$ – połączonych równolegle i zasilanych napięciem sinusoidalnym przy spełnieniu określonych warunków – występuje zjawisko nazywane rezonansem prądów, inaczej rezonansem równoległym. Warunkiem wystąpienia rezonansu prądów w obwodzie $\mathrm{RLC}$ jest równość częstotliwości napięcia zasilającego i częstotliwości drgań własnych obwodu $\mathrm{LC}$.

Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. Są to:

• Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $41,1\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.

• Rezystor pierwszy zaznaczono z lewej strony dolnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $100 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R_1$.
  Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

• Rezystor pierwszy zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z lewej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $2 \ \text k\Omega$ (omy) oraz symbolem $R_2$.
  Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

• Cewkę zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z prawej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to pionowa falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.
  Opis: Cewka to element bierny zwany zwojnicą, służący do gromadzenia energii pola magnetycznego.

• Kondensator zaznaczono na prawym boku obwodu. Symbol graficzny to dwie poziome kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.
  Opis: Kondensator to element bierny, służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

Plansza pod tytułem Obwód równoległy RLC zasilany źródłem napięcia sinusoidalnego o różnych częstotliwościach

Opis: Obwód równoległy $\mathrm{RLC}$
Przy stałych parametrach cewki i kondensatora przy zbyt niskiej lub zbyt wysokiej częstotliwości źródła napięcia sinusoidalnego w obwodzie równoległym złożonym z elementów $\mathrm{RLC}$ zjawisko rezonansu prądów nie wystąpi.

Na planszy przedstawiono trzy obwody.

1. Obwód równoległy RLC o częstotliwości mniejszej od rezonansowej.
   Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. Są to:

   • Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $30\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.

   • Rezystor pierwszy zaznaczono z lewej strony dolnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $100 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R_1$.

   • Rezystor drugi zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z lewej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $2 \ \text k\Omega$ (omy) oraz symbolem $R_2$.

   • Cewkę zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z prawej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to pionowa falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.

• Kondensator zaznaczono na prawym boku obwodu. Symbol graficzny to dwie poziome kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.

2. Obwód równoległy RLC o częstotliwości większej od rezonansowej przedstawiono graficznie jak poprzedni z tą różnicą, że wartość dla źródła napięcia wynosi $50\ \text{Hz}$ (herców).

3. Obwód równoległy RLC o częstotliwości rezonansowej przedstawiono graficznie jak poprzedni z tą różnicą, że wartość dla źródła napięcia wynosi $41,1\ \text{Hz}$ (herców).

Plansza pod tytułem Obwód równoległy RLC w stanie rezonansu prądów wraz z przebiegami prądu

Opis: Amperomierz to przyrząd pomiarowy, mierzący natężenie prądu elektrycznego. Wielkość tę podaje się w jednostkach zwanych amperami, stąd nazwa urządzenia. Amperomierze w układzie $\mathrm{RLC}$ mierzą prąd płynący w gałęziach obwodu w stanie rezonansu.

Obwód przedstawiono za pomocą prostokąta, na którego obwodzie zaznaczono jego poszczególne elementy. W czterech miejscacg obwodu zaznaczono amperomierz. Graficzny symbol amperomierza to litera A w okręgu. Elementy obwodu to:

• Amperomierz na górnej podstawie po lewej stronie. Wartość wskazywana w miliamperach wynosi $1,68\ \text{mA}\ \left(\text{rms}\right)$.

• Źródło napięcia sinusoidalnego zaznaczone na lewym boku obwodu. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Źródło opisano wartością $41,1\ \text{Hz}$ (herców) oraz symbolem $E$.

• Rezystor pierwszy zaznaczono z lewej strony dolnej podstawy. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $100 \ \Omega$ (omów) oraz symbolem $R_1$.

• Rezystor drugi zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z lewej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to prostokąt. Rezystor opisano wartością $2 \ \text k\Omega$ (omy) oraz symbolem $R_2$.

• Nad rezystorem drugim oznaczono amperomierz. Wartość wskazywana w miliamperach wynosi $1,68\ \text{mA}\ \left(\text{rms}\right)$.

  • Cewkę zaznaczono na pionowym odcinku oddzielającym z prawej strony w prostokątnym obwodzie jedną trzecią. Symbol graficzny to pionowa falka. Cewkę opisano wartością $1 \ \text H$ (Henr) oraz symbolem $L$.

• Nad cewką oznaczono amperomierz. Wartość wskazywana w miliamperach wynosi $13,04\ \text{mA}\ \left(\text{rms}\right)$.

• Kondensator zaznaczono na prawym boku obwodu. Symbol graficzny to dwie poziome kreski równej długości, które rozdzielają górną podstawę prostokąta. Kondensator opisano wartością $15\;\mathrm{μF}$ (mikro farad) oraz symbolem $C$.

• Nad kondensatorem oznaczono amperomierz. Wartość wskazywana w miliamperach wynosi $13,04\ \text{mA}\ \left(\text{rms}\right)$.

Na dole planszy znajdują się trzy grafiki.

1. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest środkowa wartość.
   Podpis: $I_{\text{R}_\text{max}}=2,38\ \text{mA}$
   Opis: Przebieg prądu źródła i jego wartość. Wartość prądu źródła jest równa wartości prądu płynącemu przez rezystor.

2. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest minimalna wartość.
   Podpis: $I_{\text{L}_\text{min}}=-18,4\ \text{mA}$
   Opis: Przebieg prądu cewki i jego wartość. Wartość prądu cewki jest wielokrotnie większa od prądu źródła zasilania.

3. Ilustracja przedstawia sinusoidę, którą przecina pionowa linia w punkcie, w którym przyjmowana jest maksymalna wartość.
   Podpis: $I_{\text{C}_\text{max}}=18,4\ \text{mA}$
   Opis: Przebieg prądu kondensatora i jego wartość. Wartość prądu kondensatora jest wielokrotnie większa od prądu źródła zasilania.

Plansza pod tytułem Schemat wzmacniacza tranzystorowego w układzie wspólnego emitera

Opis: Schemat wzmacniacza tranzystorowego
Zadaniem układów wzmacniających jest zwiększenie inaczej wzmocnienie poziomu mocy sygnału podanego do zacisków wejściowych wzmacniacza bez zmiany kształtu tego sygnału.
Podstawowym elementem wzmacniającym w układzie wzmacniacza małych sygnałów jest element elektroniczny - tranzystor bipolarny lub unipolarny (aktywny element półprzewodnikowy w którym transport ładunków odbywa się za pośrednictwem jednego rodzaju nośnika: elektronów lub dziur). Tranzystor jest tak spolaryzowany, aby pracował w zakresie liniowym charakterystyki. Mówimy wtedy, że wzmacniacz pracuje w klasie $A$. Klasa $A$ gwarantuje przenoszenie sygnału wzmacnianego bez zniekształceń. Aby zrealizować zadanie wzmacniania przez układ wzmacniacza musi on być zasilony napięciem stałym.

Obwód przedstawiono w formie rozgałęzionej. Zaznaczono jego poszczególne elementy. Są to kolejno:

• Źródło sygnału analogowego oznaczone $U_{\text{we}}$.

• Źródło napięcia sinusoidalnego. Symbol graficzny to pozioma falka w okręgu. Wartość: $80\ \text{Hz}$ (herców), symbol $E$.

• Kondensator pierwszy. Symbol graficzny to dwie pionowe kreski. Wartość $5\;\mathrm{μF}$ (mikro farad), symbol $C_1$.
  Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

• Czarna kropka oznaczająca rozgałęzienie. Są trzy rozgałęzienia.

• Rozgałęzienie pierwsze:

  • Rezystor pierwszy. Symbol graficzny to prostokąt. Wartość $110 \ \Omega$ (omów), symbolem $R_1$.

  • Czarna kropka.

    • Rozgałęzienie lewe prowadzi do okręgu (pusta kropka). Podpis: $+20\ \text V$ (woltów).

    • Rozgałęzienie prawe prowadzi do rezystora $R_\text c$. Wartość $10 \ \text k\Omega$ (kilo omów). Prowadzi do czarnej kropki.

• Rozgałęzienie drugie za kondensatorem pierwszym $C_1$, wartość $5\;\mathrm{μF}$:

  • Rezystor drugi. Symbol graficzny to prostokąt. Wartość $10 \ \text k\Omega$ (kilo omów), symbolem $R_2$.
    Podpis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.
    $R_2$ prowadzi do rozgałęzienia.

    • W dół do trzech poziomych kresek, gdzie każda położona niżej jest krótsza od poprzedniej. To symbol uziemienia.

    • Rezystor $R_\text E$. Symbol graficzny to prostokąt. Wartość $1 \ \text k\Omega$ (kilo om). Dalej na przewodzie zaznaczono grot strzałki skierowany do $R_\text E$. Dalej znajduje się pionowa kreska. Do niej dochodzi trzecie rozgałęzienie. Kreska totranzystor bipolarny npn. Jest to element czynny posiadający właściwości wzmacniające.
      Za kreską kolejne rozgałęzienie. Prowadzi do rozgałęzienia 1 oraz do do kondensatora $C_2$, wartość $5\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów). Stąd prowadzi rozgałęzienie do rezystora $R_\text{abc}$, wartość $1 \ \text M\Omega$ (mega om) i dalej do uziemienia.
      Podpis: Masa układu.
      Drugie rozgałęzienie prowadzi do pustego kółka, podpis $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Układ wspólnego emitera

Opis: Układ wspólnego emitera oznaczany jest jako $\mathrm{WE}$ lub $\mathrm{OE}$. Ma średnią wartość rezystancji wejściowej i średnią wartość rezystancji wyjściowej, a także duże wzmocnienie napięciowe i prądowe, a tym samym wzmocnienie mocy. Wzmacniacz w układzie wspólnego emitera wprowadza przesunięcie fazowe o $180°$ między sygnałem wejściowym a wyjściowym (tu zaznaczenie linia na przebiegach). Wadą układu $\mathrm{WE}$ jest mała częstotliwość graniczna, stąd znajduje on zastosowanie głównie we wzmacniaczach akustycznych.

Schemat jest następujący:

• uziemienie,

• źródło: wartość $80\ \text{Hz}$ (herców), oznaczenie: $U_\text{we}$,

• kondensator pierwszy: wartość $5\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie: $C_1$,
  Opis: Służy do odseparowania składowej stałej z sygnału wejściowego.

• rozgałęzienie 1:

  • rezystor pierwszy: wartość $110\ \Omega$ (omów), symbol $R_1$,
    Opis: Dzielnik napięcia służący do polaryzacji bazy tranzystora tzn. określają prąd bazy w punkcie pracy.

  • rozgałęzienie 1 A: sygnał oznaczony małym okręgiem: wartość $+20\ \text{V}$ (woltów), oznaczenie: $U_\text{z}$,

  • rozgałęzienie 1 B: rezystor: wartość $10\ \text{k}\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text{c}$,
    Opis: Rezystancja kolektorowa, ogranicza prąd kolektora zadając jego wartość w punkcie pracy.

• rozgałęzienie 2 (od kondensatora $C_1$):

  • rezystor drugi: wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), symbol $R_2$,
    Opis: Dzielnik napięcia służący do polaryzacji bazy tranzystora tzn. określają prąd bazy w punkcie pracy.

  • rozgałęzienie 2 A: uziemienie,

  • rozgałęzienie 2 B: uziemienie,

  • rozgałęzienie 2 C: rezystor: wartość $1\ \text k\Omega$ (kilo om), symbol $R_\text E$,
    Opis: Służy do stabilizacji punktu pracy, aby uniezależnić jego położenie od zmian temperatury (tworzy ujemne sprzężenie zwrotne).

• rozgałęzienie 3 pomiędzy 1 i 2: tranzystor, łączy się dalej w obieg z 1 i 2,

• kondensator drugi: wartość $5\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie: $C_2$,

  • rozgałęzienie A:

    • rezystor: wartość $1\ \text M\Omega$ (mega om), symbol $R_\text{abc}$,
      Opis: Służy do odseparowania składowej stałej z sygnału wyjściowego.

    • uziemienie,

  • rozgałęzienie B:

    • wyjście, oznaczenie: $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Amplituda sygnału wzmocnionego ($80 \mathrm{Hz}$)

Grafika przedstawia wykres ilustrujący charakterystykę amplitudowo‑częstotliwościowa. Wskazuje ona amplitudę sygnału wzmocnionego. Oś pozioma przedstawia częstotliwość f w hercach od zera do 90 z podziałką co 10, oś pionowa przedstawia amplitudę w decybelach. Ma podpisane wartości w górnej części: 22 i 25 decybeli. Wykres ma początek w punkcie (0; 0) i jest nieregularną sinusoidą o wartościach dodatnich. Między 77 a 83 herce następuje wyraźny i odbiegający od reszty wykresu szybki wzrost i równie szybki spadek wartości. Za nim wykres powraca do nieregularnej sinusoidy. Tę odbiegającą część wykresu zrzutowano na obie osie i zaznaczono na osi poziomej wartości 77 i 83 herce oraz na osi pionowej 22 i 25 decybeli.

Opis: Pasmo przenoszenia wzmacniacza mieści się w zakresie od około $77$ do około $83 \mathrm{Hz}$, czyli w tym paśmie amplituda jest wzmacniana. Pozostałe częstotliwości (mniejsze od $77 \mathrm{Hz}$, większe od $83 \mathrm{Hz}$) są tłumione.

Plansza pod tytułem Przebieg napięcia wejściowego i wyjściowego

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebieg napięcia wejściowego i wyjściowego. Oba wykresy są podobne - są to regularne łamane układające się jak sinusoida (czyli wykresy mają postać poziomych zygzaków). Wykres drugi osiąga jednak dwa razy większe wartości, niż pierwszy.

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{max}=5\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z maksimów.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego i jego wartość. Wartość maksymalna napięcia źródła sinusoidalnego wynosi $5 \mathrm{V}$.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{min}=-500\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z minimów.

Opis: Przebieg napięcia wyjściowego i jego wartość. Wartość minimalna napięcia wyjściowego wynosi $500 \mathrm{V}$.

Plansza pod tytułem Zastosowanie wzmacniacza operacyjnego - wzmacniacz małych sygnałów odwracający fazę

Opis: Wzmacniacz operacyjny jest analogowym układem elektronicznym w postaci układu scalonego, charakteryzującym się dużym wzmocnieniem napięciowym, dużą rezystancją wejściową, małą rezystancją wyjściową oraz szerokim pasmem częstotliwości. Jest to układ o sprzężeniu bezpośrednim, przeznaczony do budowania układów z zewnętrznym obwodem sprzężenia zwrotnego. Zewnętrzny obwód sprzężenia zwrotnego ma bezpośredni wpływ na właściwości całego układu elektronicznego.
Wykorzystując wzmacniacze operacyjne, które są powszechnie są stosowane w elektronice, możemy projektować szereg układów elektronicznych realizujących operacje na sygnałach analogowych. Jednym z tych układów jest wzmacniacz małych sygnałów odwracający fazę.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $80\ \text{Hz}$ (herców), oznaczenie: $U_\text{we}$,
  Opis: Źródło sygnału analogowego.

• rozgałęzienie 1: uziemienie,
  Opis: Masa układu.

• rozgałęzienie 2: wzmacniacz operacyjny oznaczony trójkątem rownobocznym z wpisanym plusem i munisem; na rysunku to rogałęzienie łączy się z minusem,
  Opis: Wzmacniacz operacyjny to analogowy układ elektroniczny posiadający duże wzmocnienie napięciowe oraz dużą impedancję wejściową i małą impedancję wyjściową.

• rozgałęzienie 3: rezystor pierwszy: wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A: rezystor drugi: wartość $3\ \text{k}\Omega$ (kilo omy), oznaczenie: $R_2$,
    Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

  • rozgałęzienie 3 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie przy plusie,

• rozgałęzienia: 3 A, 3 B i 2 łączą się i dalej łączą się z wyjściem $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Schemat wzmacniacza odwracającego fazę zbudowanego ze wzmacniacza operacyjnego

Plansza przedstawia schemat oraz dwa wykresy przebiegu napięcia wejściowego i wyjściowego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $40\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,

• rozgałęzienie 1: uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wzmacniacz operacyjny oznaczony trójkątem rownobocznym z wpisanym plusem i munisem; na rysunku to rogałęzienie łączy się z minusem,

• rozgałęzienie 3: rezystor pierwszy: wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A: rezystor drugi: wartość $3\ \text{k}\Omega$ (kilo omy), oznaczenie: $R_2$,

  • rozgałęzienie 3 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie przy plusie,

• rozgałęzienia: 3 A, 3 B i 2 łączą się i dalej łączą się z wyjściem $U_\text{wy}$.

Wykresy

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebieg napięcia wejściowego i wyjściowego. Oba wykresy są podobne - są to regularne łamane układające się jak sinusoida (czyli wykresy mają postać poziomych zygzaków). Wykres drugi osiąga jednak niemal dwa razy większe wartości, niż pierwszy.

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{min}=-5\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z minimów.

Opis: Na wejściu przebieg napięcia źródła sinusoidalnego i jego wartość. Wartość maksymalna napięcia źródła sinusoidalnego wynosi $5\mathrm{V}$.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{max}=15\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z maksimów.

Opis: Na wyjściu przebieg napięcia sinusoidalnego na wyjściu wzmacniacza i jego wartość. Wartość maksymalna napięcia wyjściowego wynosi $15\mathrm{V}$.

Plansza pod tytułem Zastosowanie wzmacniacza operacyjnego – wzmacniacz małych sygnałów nieodwracający fazy

Opis: Wzmacniacz operacyjny jest analogowym układem elektronicznym w postaci układu scalonego, charakteryzującym się dużym wzmocnieniem napięciowym, dużą rezystancją wejściową, małą rezystancją wyjściową oraz szerokim paśmie częstotliwości. Jest to układ o sprzężeniu bezpośrednim, przeznaczony do budowania układów z zewnętrznym obwodem sprzężenia zwrotnego. Zewnętrzny obwód sprzężenia zwrotnego ma bezpośredni wpływ na właściwości całego układu elektronicznego.
Wykorzystując wzmacniacze operacyjne, które powszechnie są stosowane w elektronice, możemy projektować szereg układów elektronicznych, realizujących operacje na sygnałach analogowych. Jednym z tych układów jest wzmacniacz małych sygnałów nieodwracający fazy.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $40\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,
  Opis: Źródło sygnału analogowego.

• rozgałęzienie 1: uziemienie,
  Opis: Masa układu.

• rozgałęzienie 2: wzmacniacz operacyjny oznaczony trójkątem rownobocznym z wpisanym plusem i minusem; na rysunku to rogałęzienie łączy się z plusem,
  Opis: Wzmacniacz operacyjny to analogowy układ elektroniczny posiadający duże wzmocnienie napięciowe oraz dużą impedancję wejściową i małą impedancję wyjściową).

• rozgałęzienie 3: rezystor pierwszy: wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A: rezystor drugi: wartość $2\ \text{k}\Omega$ (kilo omy), oznaczenie: $R_2$,
    Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

  • rozgałęzienie 3 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie przy minusie,

• rozgałęzienia: 2 i 3 łączą się i dalej łączą się z wyjściem $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Schemat wzmacniacza nieodwracającego fazy zbudowanego ze wzmacniacza operacyjnego

Plansza przedstawia schemat oraz dwa wykresy przebiegu napięcia wejściowego i wyjściowego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $40\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,

• rozgałęzienie 1: uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wzmacniacz operacyjny oznaczony trójkątem rownobocznym z wpisanym plusem i minusem; na rysunku to rogałęzienie łączy się z plusem,

• rozgałęzienie 3: rezystor pierwszy: wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A: rezystor drugi: wartość $2\ \text{k}\Omega$ (kilo omy), oznaczenie: $R_2$,

  • rozgałęzienie 3 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie przy minusie,

• rozgałęzienia: 2 i 3 łączą się i dalej łączą się z wyjściem $U_\text{wy}$.

Wykresy

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebieg napięcia wejściowego i wyjściowego. Oba wykresy są podobne - są to regularne łamane układające się jak sinusoida (czyli wykresy mają postać poziomych zygzaków). Wykres drugi osiąga jednak niemal dwa razy większe wartości, niż pierwszy.

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{max}=5\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z maksimów.

Opis: Na wejściu wzmacniacza, przebieg napięcia źródła sinusoidalnego i jego wartość. Wartość maksymalna napięcia źródła sinusoidalnego wynosi $5\mathrm{V}$.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{max}=15\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres w jednym z maksimów.

Opis: Na wyjściu wzmacniacza, przebieg napięcia sinusoidalnego na wyjściu wzmacniacza i jego wartość. Wartość maksymalna napięcia wyjściowego wynosi $15\mathrm{V}$.

Plansza pod tytułem Filtr pasywny górnoprzepustowy RC

Opis: Filtr pasywny dolnoprzepustowy $\mathrm{RC}$

Filtr służy do wydzielania pożądanego sygnału z widma podanego na jego wejście.
Filtry dolnoprzepustowe są układami elektronicznymi przepuszczającymi bez zmian sygnały o częstotliwościach poniżej częstotliwości granicznej, a tłumiącymi sygnały powyżej tej częstotliwości.
Filtry pasywne $\mathrm{RC}$ zbudowane są jedynie z elementów biernych: rezystora i kondensatora.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $950\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,
  Opis: Źródło sygnału analogowego.

• kondensator: wartość $10\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie $C$,
  Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

• rozgałęzienie 1:

  • rezystor wartość $35\ \Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R$,
    Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wyjście $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Schemat filtru górnoprzepustowego $\mathrm{RC}$ wraz z przebiegami: wejściowymi i wyjściowymi

Plansza przedstawia schemat oraz dwa wykresy przebiegu wejściowego i wyjściowego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $950\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,

• kondensator: wartość $10\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie $C$,

• rozgałęzienie 1:

  • rezystor wartość $35\ \Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R$,

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wyjście $U_\text{wy}$.

Wykresy

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebiegi: wejściowy i wyjściowy. Oba wykresy są podobne - są to coraz łamane układające się jak sinusoida (czyli wykresy mają postać poziomych zygzaków). Im bardziej w prawo, tym bardziej wykres się zagęszcza (czyli zygzak jest coraz bardziej ściśnięty). Wykres pierwszy osiąga jednak niemal dwa razy większe wartości, niż drugi.

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{max}=4,886\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres z prawej strony w jednym z maksimów.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego na wejściu filtru dla częstotliwości $950 \mathrm{Hz}$.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{max}=4,518\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres z prawej strony w jednym z maksimów.

Opis: Przebieg napięcia sinusoidalnego ${\mathrm{V}}_{\mathrm{pp}}$ na wyjściu filtru dla częstotliwości $950 \mathrm{Hz}$.

Plansza pod tytułem Filtr pasywny dolnoprzepustowy $\mathrm{RC}$

Opis: Filtr pasywny dolnoprzepustowy $\mathrm{RC}$ text=Filtr służy do wydzielania pożądanego sygnału z widma podanego na jego wejście.
Filtry dolnoprzepustowe są układami elektronicznymi przepuszczającymi bez zmian sygnały o częstotliwościach poniżej częstotliwości granicznej, a tłumiącymi sygnały powyżej tej częstotliwości.
Filtry pasywne $\mathrm{RC}$ zbudowane są jedynie z elementów biernych: rezystora i kondensatora.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $460\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,
  Opis: Źródło sygnału analogowego.

• rezystor wartość $187\ \Omega$ (omów), oznaczenie: $R$,
  Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

• rozgałęzienie 1:

  • kondensator: wartość $10\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie $C$,
    Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wyjście $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Schemat filtru górnoprzepustowego RC wraz z przebiegami: wejściowymi i wyjściowymi

Plansza przedstawia schemat oraz dwa wykresy przebiegu wejściowego i wyjściowego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $406\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,

• rezystor wartość $187\ \Omega$ (omów), oznaczenie: $R$,

• rozgałęzienie 1:

  • kondensator: wartość $10\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów), oznaczenie $C$,

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2: wyjście $U_\text{wy}$.

Wykresy

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebiegi: wejściowy i wyjściowy. Oba wykresy są podobne - są to zagęszczające się w prawo sinusoidy (czyli im bardziej w prawo, tym wykres jest coraz bardziej ściśnięty). Wykres pierwszy osiąga jednak na całej swej długości takie same wartości. Wykres drugi natomiast im bardziej się ściska, tym mniejsze wartości osiąga (czyli osiąga coraz mniejsze wartości, inaczej - wygasa).

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{max}=5\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres z lewej strony w jednym z maksimów.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego na wejściu filtru.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{max}=4\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres z lewej strony w jednym z lokalnych maksimów.

Opis: Przebieg napięcia sinusoidalnego na wyjściu filtru.

Plansza pod tytułem Filtr aktywny dolnoprzepustowy RC

Opis: Filtr służy do wydzielania pożądanego sygnału z widma podanego na jego wejście.
Filtry dolnoprzepustowe są układami elektronicznymi przepuszczającymi bez zmian sygnały o częstotliwościach poniżej częstotliwości granicznej, a tłumiącymi sygnały powyżej tej częstotliwości.
Filtry aktywne $\mathrm{RC}$ zbudowane są z elementów biernych: rezystorów i kondensatora oraz wzmacniacza operacyjnego, który pełni w tym układzie funkcję elementu aktywnego.
Do zalet filtrów aktywnych możemy zaliczyć stabilność pracy, stosunkowo proste przestrajanie częstotliwości granicznych, dużą dokładność, brak tłumienia sygnału wejściowego a nawet możliwość jego wzmocnienia w określonym paśmie. Filtry aktywne pozwalają na wyeliminowanie z układów elektronicznych wykorzystanie drogich elementów indukcyjnych, które dodatkowo są często bardzo niewygodne z powodu dużych rozmiarów. Filtry aktywne pracują w szerokim zakresie częstotliwości od tysięcznych części $\mathrm{Hz}$ nawet do kilkuset $\mathrm{kHz}$. Graniczna górna częstotliwość pracy filtru aktywnego jest jedynie ograniczona pasmem przenoszenia wzmacniacza operacyjnego wykorzystanego do budowy filtru.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $661\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,
  Opis: Źródło sygnału analogowego.

• rozgałęzienie 1:

  • woltomierz,

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2:

  • rezystor wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text c$,

• rozgałęzienie 2 A:

  • kondensator: wartość $159\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C$,
    Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

  • uziemienie,
    Opis: Masa układu.

• rozgałęzienie 2 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie z plusem.

• wzmacniacz operacyjny,
  Opis: Wzmacniacz operacyjny to analogowy układ elektroniczny posiadający duże wzmocnienie napięciowe oraz dużą impedancję wejściową i małą impedancję wyjściową.

• przewód od wzmacniacza od minusa (oznaczmy go numerem 3):

  • rozgałęzienie 3 A:

    • rezystor drugi: wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_2$,
      Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

    • uziemienie,

  • rozgałęzienie 3 B:

    • rezystor drugi: wartość $5,9\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_1$ - połączony z drugim przewodem idącym od wzmacniacza;

• drugi przewód od wzmacniacza: - wyjście $U_\text{wy}$.

Plansza pod tytułem Dolnoprzepustowy aktywny filtr RC

Plansza przedstawia schemat oraz dwa wykresy przebiegu wejściowego i wyjściowego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $661\ \text{Hz}$ (herców),oznaczenie: $U_\text{we}$,

• rozgałęzienie 1:

  • woltomierz,

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2:

  • rezystor wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text c$,

• rozgałęzienie 2 A:

  • kondensator: wartość $159\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C$,

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2 B: wzmacniacz operacyjny, połączenie z plusem.

• wzmacniacz operacyjny,

• przewód od wzmacniacza od minusa (oznaczmy go numerem 3):

  • rozgałęzienie 3 A:

    • rezystor drugi: wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_2$,

    • uziemienie,

  • rozgałęzienie 3 B:

    • rezystor drugi: wartość $5,9\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_1$ - połączony z drugim przewodem idącym od wzmacniacza;

• drugi przewód od wzmacniacza: - wyjście $U_\text{wy}$.

Wykresy

Na planszy przedstawiono dwie grafiki ilustrujące wykresy przebiegi: wejściowy i wyjściowy. Oba wykresy są podobne - są to zagęszczające się w prawo sinusoidy (czyli im bardziej w prawo, tym wykres jest coraz bardziej ściśnięty). Wykres pierwszy osiąga na całej swej długości takie same wartości. Wykres drugi natomiast osiąga dwa razy większe wartości, ale im bardziej się ściska, tym mniejsze wartości osiąga (czyli osiąga coraz mniejsze wartości, inaczej - wygasa).

Wykres pierwszy podpisano: $U_\text{max}=5\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres z pośrodku w jednym z maksimów.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego na wejściu filtru dla częstotliwości $660 \mathrm{Hz}$.

Wykres drugi podpisano: $U_\text{max}=8\ \text V$. Naniesiono na niego pionową linię przecinającą wykres pośrodku w jednym z lokalnych maksimów.

Opis: Przebieg napięcia sinusoidalnego na wyjściu filtru dla częstotliwości $660 \mathrm{Hz}$.

Plansza pod tytułem Modulator AM

Opis: Modulator $\mathrm{AM}$ ($\mathrm{AM}$ z ang. Amplitude Modulation) jest układem elektronicznym realizującym modulację amplitudową. Modulacja amplitudowa jest najprostszym rodzajem modulacji fali. Chwilowa wartość amplitudy przebiegu zmodulowanego w.cz ulega zmianie w czasie zgodnie z chwilowymi wartościami sygnału modulującego m.cz, którym jest mowa ludzka lub muzyka. Prezentowany modulator wykonany jest w układzie wzmacniacza tranzystorowego z modulacją w obwodzie emitera. Sygnał w.cz doprowadzony jest do bazy tranzystora, a sygnał modulujący jest doprowadzony do emitera tranzystora. Sygnał napięciowy modulujący o określonej wartości doprowadzony do emitera wywołuje zmianę amplitudy napięcia w.cz w obwodzie kolektora.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $200\ \text{kHz}$ (kilo herców), brak oznaczenia,
  Opis: Źródło fali nośnej.

• rozgałęzienie 1:

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2:

  • kondensator: wartość $100\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_1$ - stąd trzy rozgałęzienia: 3, 4 i 5,

• rozgałęzienie 3:

  • rezystor wartość $55\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A:

    • wyjście: $+30\ \text V$,

  • rozgałęzienie 3 B:

    • rezystor wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text c$ - stąd rozgałęzienie do tranzystora bipolarnego npn i do kondensatora $C_2$,

• rozgałęzienie 4 bezpośrednio do tranzystora bipolarnego npn,

• rozgałęzienie 5:

  • rezystor wartość $15\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_2$,

• rozgałęzienie 5 A:

  • uziemienie,

  • kondensator: wartość $100\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_\text E$,

• rozgałęzienie 5 AA - bezpośrednio do tranzystora bipolarnego npn,

• rozgałęzienie 5 BB:

  • rezystor wartość $4,7\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text E$,

  • źródło sygnału analogowego,

  • uziemienie z przewodu 5 A,

• tranzystor bipolarny npn, do którego dochodzą przewody 3, 4 i 5, a z którego wychodzi przewód 6,
  Opis: Tranzystor bipolarny npn to element czynny posiadający właściwości wzmacniające.

• kondensator: wartość $470\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_2$,
  Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

• rezystor: wartość $1\ \text k\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_\text{abc}$,
  Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

• uziemienie.
  Opis: Masa układu.

Plansza pod tytułem Schemat układu modulatora AM w układzie wzmacniacza tranzystorowego z modulacja w obwodzie emitera

Plansza przedstawia schemat oraz trzy wykresy przebiegu napięcia.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście: wartość $200\ \text{kHz}$ (kilo herców), brak oznaczenia,

• rozgałęzienie 1:

  • uziemienie,

• rozgałęzienie 2:

  • kondensator: wartość $100\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_1$ - stąd trzy rozgałęzienia: 3, 4 i 5,

• rozgałęzienie 3:

  • rezystor wartość $55\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_1$,

  • rozgałęzienie 3 A:

    • wyjście: $+30\ \text V$,

  • rozgałęzienie 3 B:

    • rezystor wartość $10\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text c$ - stąd rozgałęzienie do tranzystora bipolarnego npn i do kondensatora $C_2$,

• rozgałęzienie 4 bezpośrednio do tranzystora bipolarnego npn,

• rozgałęzienie 5:

  • rezystor wartość $15\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_2$,

• rozgałęzienie 5 A:

  • uziemienie,

  • kondensator: wartość $100\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_\text E$,

• rozgałęzienie 5 AA - bezpośrednio do tranzystora bipolarnego npn,

• rozgałęzienie 5 BB:

  • rezystor wartość $4,7\ \text k\Omega$ (kilo omów), oznaczenie: $R_\text E$,

  • źródło sygnału analogowego,

  • uziemienie z przewodu 5 A,

• tranzystor bipolarny npn, do którego dochodzą przewody 3, 4 i 5, a z którego wychodzi przewód 6,

• kondensator: wartość $470\;\mathrm{nF}$ (nano faradów), oznaczenie $C_2$,

• rezystor: wartość $1\ \text k\Omega$ (kilo om), oznaczenie: $R_\text{abc}$,

• uziemienie.

Wykresy

Na planszy przedstawiono trzy grafiki ilustrujące wykresy przebiegi napięcia.

Wykres pierwszy jest regularną, gęstą sinusoidą.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego – sygnał modulowany. Amplituda fali nośnej
$U_{\max }=10 \mathrm{mV}$.

Wykres drugi jest regularną, dość gęstą sinusoidą i przyjmuje wartości około dwa razy większe, niż wykres pierwszy.

Opis: Przebieg napięcia źródła sinusoidalnego – sygnał modulujący. Amplituda sygnału modulującego
$U_{\max }=5 V$.

Wykres trzeci wyznacza zakolorowaną część płaszczyzny, która przypomina leżącą butelkę skierowaną szyjką w prawo. Wykres od lewej jest szeroki, zwęża się i delikatnie poszerza się z prawej strony. Jest symetryczny poziomo.

Opis: Przebieg napięcia zmodulowanego amplitudowo

Plansza pod tytułem Schemat blokowy modulatora FM z diodą pojemnościową

Opis: Modulator $\mathrm{FM}$ (ang. Frequency Modulation) jest układem elektronicznym realizującym modulację częstotliwościową. W modulatorze następuje kodowanie informacji w fali nośnej przez zmiany chwilowej częstotliwości sygnału modulowanego. Amplituda sygnału pozostaje stała. W podstawowym układzie modulatora najczęściej stosuje się diodę pojemnościową w obwodzie rezonansowym generatora, gdzie poprzez zmianę jej pojemności w takt zmian sygnału modulującego zmienia się częstotliwość generowanej fali nośnej - sygnału modulowanego.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście modulatora - napięcie małej częstotliwości (okrąg),

• rezystor (prostokąt),
  Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

• rozgałęznienie 1 od rezystora:

  • dioda pojemnościowa (dwie równoległe kreski i trójkąt skieroway wierzchołkiem do jednej z linii,
    Opis: Dioda pojemnościowa to element półprzewodnikowy, który zmienia swoją pojemność złącza pn w zależności od doprowadzonego napięcia.

  • masa układu (trzy ukośne równoległe kreski połączone jedną poziomą na górze - jak grabki),

• rozgałęznienie 2 od rezystora:

  • kondensator (dwie pionowe kreski), od kondensatora odchodzą dalej dwa rozgałęzienia: 3 i 4,
    Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.

• rozgałęzienie 3 od kondensatora:

  • rezonator kwarcowy (dwie równoległe linie, a między nimi prostokąt o podstawach dłuższych niż te linie, obok litera X,
    Opis: Rezonator kwarcowy jest elementem piezoelektrycznym wykorzystującym właściwości kwarcu.
    Rezonator kwarcowy to kryształ kwarcu w postaci cienkich oszlifowanych płytek, które można pobudzić do drgań mechanicznych. Taka płytka ma dwie elektrody. Jeżeli do jednej elektrody doprowadzimy sygnał o określonym widmie częstotliwości, to na drugiej elektrodzie pojawi się sygnał o częstotliwości rezonansowej kwarcu.

  • rozgałęzienie 3 A:

    • generator w. cz.,

  • rozgałęzienie 3 B:

    • uziemienie,

• rozgałęzienie 4 od kondensatora:

  • generator w. cz.,

• z generatora poprowadzony jest przewód do wyjścia; na przewodzie znajduje się grot strzałki w stronę wyjścia: wyjście modulatora (okrąg) - zmodulowane częstotliwościowo napięcie wielkiej częstotliwości.

Plansza pod tytułem Schemat modulatora FM z obwodem generatora LC

Opis: Modulację częstotliwości można zrealizować stosując przestrajanie generatora napięciem modulującym. Napięcie modulujące $\mathrm{Um}.\mathrm{cz}$ doprowadzone do diody pojemnościowej będzie powodować zmianę jej pojemności, a to będzie wpływało na częstotliwość obwodu rezonansowego $\mathrm{LC}$.

Schemat rozgałeziony składa się z następujących elementów:

• wejście modulatora - napięcie małej częstotliwości - odchodzą od niego dwa przewody: do kondensatora $C_1$ i do rezystora $R_2$,

• $C_1$ ma trzy rozgałęzienia:

  1. rezystor $R_1$:

     • rezystor $R_3$,

     • rezystor $R_5$,

     • napięcie zasilania: $+\text{VCC}$,

  2. dioda pojemnościowa $D_1$:

     • rozgałęzienie: kondensator $C_2$ i cewka $L$,

  3. rezystor $R_2$:

     • łączy się z cewką $L$,

• kondensator $C_2$ ma trzy rozgałęzienia:

  1. rezystor $R_3$,

  2. rezystor $R_4$, przewód od niego jest rozgałęziony do cewki $L$, do uziemienia i do kondensatora $C_4$,

  3. kondensator $C_3$,

• kondensator $C_3$ ma cztery rozgałęzienia:

  1. tranzystor,

  2. kondensator $C_4$ połączony z rezystorem $R_6$ (pętla),

  3. rezystor $R_6$,

  4. kondensator $C_5$,

• tranzystor, kondensator $C_3$ i rezystor $R_6$ łączą się w przewód biegnący do kondensatora $C_5$, stąd ujście $U$ - w .cz.

Plansza pod tytułem Przebiegi czasowe modulatora FM

Na ilustracji przedstawiono dwa wykresy.

Grafika pierwsza przedstawia sygnał modulowany oraz sygnał modulujący np. mowa ludzka lub muzyka. Nałożono tu na siebie dwa wykresy. Jeden to ściśnięta, regularna sinusoida przyjmująca duże wartości. Wykres opisany jest jako nośnik. Drugi to nieregularna wypłaszczona pozioma fala opisana jako sygnał.

Grafika przedstawia sygnał zmodulowany częstotliwościowo. Jest to zagęszczona sinusoida, która osiąga równe maksima i minima na całej swej długości, ale nie jest regularna względem osi poziomej (ma nieregularnie usytuowane miejsca zerowe). Wykres opisano jako wyjście.

Plansza pod tytułem Schemat blokowy modulatora PM

Opis: Modulator $\mathrm{PM}$ (z angielskiego Phase Modulation) jest układem elektronicznym realizującym modulację fazową, w której kodowanie informacji w fali nośnej następuje przez zmianę chwilowej wartości w zależności od fazy sygnału modulującego. Modulacja $\mathrm{PM}$ jest modulacją rzadko stosowaną do modulowania sygnałów analogowych z uwagi na bardziej skomplikowane modulatory $\mathrm{PM}$. Modulacja ta utrzymuje również stałą amplitudę, podobnie jak modulacja $\mathrm{FM}$, ale przesuwa kształt sygnału o fazę.

Schemat blokowy składa się z prostokątów reprezentujących elementy oraz ze strzałek pomiędzy nimi.

Schemat jest skonstruowany następująco:

Generator kwarcowy.
Strzałka 1: Modulator fazy (do tego prostokąta dopisano wyżej: sygnał modulujący U m. cz. i narysowano strzałkę do prostokąta.
Strzałka 2: Pośrodku strzałki znajduje się dodatkowy prostokąt opisany jako przesuwnik fazowy $90^\circ$.
Opis: Przesuwnik fazowy $90^\circ$ realizuje przesunięcie fazy sygnału wyjściowego względem sygnału wejściowego bez zmiany amplitudy.
Strzałka 3: prowadzi od modulator fazy do układu sumującego. Nad strzałką zapisano: $U_\text{sm}$.
Strzałka 2 i strzałka 3 prowadzą do jednego prostokąta podpisanego: układ sumujący.
Opis: Układ sumujący realizuje funkcję algebraicznego sumowania napięć.
Strzałka 4: prowadzi od układu sumującego do prostokąta podpisanego: ogranicznik amplitudy. Nad strzałką zapisano: $U'_\text{sm}$.
Opis: Ogranicznik amplitudy to układ służący do przenoszenia bez zniekształceń sygnału wejściowego w pewnym ustalonym przedziale i silnego stłumienia części sygnału wykraczających poza ten przedział.
Strzałka 5: Prowadzi od ogranicznika amplitudy do tekstu (nie zapisanego w prostokącie): sygnał zmodulowany U w. cz.

Plansza pod tytułem Przebiegi czasowe modulatora PM

Na ilustracji przedstawiono dwa wykresy.

Grafika przedstawia sygnał modulowany oraz sygnał modulujący np. mowa ludzka lub muzyka. Nałożono tu na siebie dwa wykresy. Jeden to ściśnięta, regularna sinusoida przyjmująca duże wartości. Wykres opisany jest jako nośnik. Drugi to nieregularna wypłaszczona pozioma fala opisana jako sygnał.

Grafika przedstawia sygnał analogowy zmodulowany fazowo. Jest to zagęszczona sinusoida, która osiąga równe maksima i minima na całej swej długości, ale nie jest regularna względem osi poziomej (ma nieregularnie usytuowane miejsca zerowe). Wykres opisano jako wyjście.

Plansza pod tytułem Schemat układu generatora RC zbudowanego z wykorzystaniem wzmacniacza operacyjnego

Opis: Generator $\mathrm{RC}$
Prezentowany generator $\mathrm{RC}$ zbudowany jest ze wzmacniacza operacyjnego w układzie wzmacniacza odwracającego fazę oraz drabinki filtrów górnoprzepustowych. Jest to układ generatora $\mathrm{RC}$ z przesuwnikami fazowymi, który tworzą filtry $\mathrm{RC}$. Wartość wzmocnienia możemy regulować poprzez zmianę wartości rezystorów ${\mathrm{R}}_1$ lub ${\mathrm{R}}_2$.

Plansza przedstawia schemat oraz wykres przebiegu napięcia.

Schemat jest pętlą, która z jednej strony jest rozgałęziona.

Elementy układu:

• kondensator $C_3$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów);
  Opis: Kondensator to element bierny służący do gromadzenia energii pola elektrycznego.
  kondensator $C_3$ ma trzy rozgałęzienia:

  1. wyjście $\text{Wy}$,

  2. rezystor $R_4$, wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo omów) połączony z uziemieniem (masa układu),
     Opis: Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

  3. kondensator $C_2$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów),

• kondensator $C_2$ ma dwa rozgałęzienia:

  1. rezystor $R_3$, wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om) połączony z uziemieniem,

  2. kondensator $C_1$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów), który połączony jest dalej z rezystorem $R_1$,

• rezystor $R_1$ ma dwa rozgałęzienia:

  1. wzmacniacz operacyjny (minus) połączony z uziemieniem (plus),
     Opis: Wzmacniacz operacyjny to analogowy układ elektroniczny posiadający duże wzmocnienie napięciowe oraz dużą impedancję wejściową i małą impedancję wyjściową.

  2. rezystor $R_2$, wartość $29\ \text{k}\Omega$ (kilo omów), połączony pętlą z przewodem łączącym dalej wzmacniacz i kondensator $C_3$; przewód ten prowadzi do wyjścia.

Ilustracja pod schematem przedstawia dwa wyresy naniesione jeden nad drugim. Oba zaczynają się od poziomej krótkiej linii, a dalej są zygzakowatymi regularnymi sinusoidami i są swoimi odbiciami względem osi poziomej. Po lewej stronie zapisano: $129,838\ \text{Hz}$.

Plansza pod tytułem Schemat układu generatora RC zbudowanego z wykorzystaniem wzmacniacza operacyjnego

Plansza przedstawia schemat oraz wykres przebiegu napięcia.

Schemat jest pętlą, która z jednej strony jest rozgałęziona.

Elementy układu:

• kondensator $C_3$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów); kondensator $C_3$ ma trzy rozgałęzienia:

  1. wyjście $\text{Wy}$,

  2. rezystor $R_4$, wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo omów) połączony z uziemieniem (masa układu),

  3. kondensator $C_2$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów),

• kondensator $C_2$ ma dwa rozgałęzienia:

  1. rezystor $R_3$, wartość $1\ \text{k}\Omega$ (kilo om) połączony z uziemieniem,

  2. kondensator $C_1$, wartość $500\ \text{nF}$ (nano faradów), który połączony jest dalej z rezystorem $R_1$,

• rezystor $R_1$ ma dwa rozgałęzienia:

  1. wzmacniacz operacyjny (minus) połączony z uziemieniem (plus),

  2. rezystor $R_2$, wartość $29\ \text{k}\Omega$ (kilo omów), połączony pętlą z przewodem łączącym dalej wzmacniacz i kondensator $C_3$; przewód ten prowadzi do wyjścia.

Ilustracja pod schematem przedstawia dwa wyresy naniesione jeden nad drugim. Oba zaczynają się od poziomej krótkiej linii, a dalej są zygzakowatymi regularnymi sinusoidami i są swoimi odbiciami względem osi poziomej. Po lewej stronie zapisano: $129,838\ \text{Hz}$.

1. Wykres górny za linią poziomą najpierw rośnie (zygzak idzie do góry).
   Opis: Wykres: przebieg napięcia na wejściu odwracającym wzmacniacza operacyjnego.

2. Wykres dolny za linią poziomą najpierw maleje (zygzak idzie do dołu).
   Opis: Wykres: przebieg napięcia sinusoidalnego na wyjściu wzmacniacza.

Plansza pod tytułem Zasilacz 12 V

Opis: Zasilacz $12 \mathrm{V}$ text=Układ elektroniczny przetwarzający napięcie przemienne na napięcie stałe o danej wartości wymaganej przez zasilane urządzenie nazywamy zasilaczem. Prezentowany układ zasilacza jest układem elektronicznym zawierającym:

• transformator służący do obniżenia napięcia przemiennego do wymaganej wartości,

• prostownik dwupołówkowy złożony z $4$ diod prostowniczych służących do zamiany napięcia przemiennego na napięcie jednokierunkowe,

• filtr mający za zadania wyeliminowanie składowej zmiennej przebiegu napięcia, a tym samym zmniejszenie tętnień napięcia,

• stabilizator napięcia zapewniający stałą wartość napięcia na wyjściu zasilacza, niezależnie od jego obciążenia, zmian napięcia zasilającego oraz temperatury pracy zasilacza.

Uzupełnienie pojęć do schematu:

• Stabilizator napięcia to układ elektroniczny służący do utrzymywania stałej wartości napięcia na jego wyjściu.

• Transformator to urządzenie przetwarzające energię elektryczną bez zmiany częstotliwości.

• Potencjometr to rezystor nastawny o zmiennej regulowanej rezystancji.

• Rezystor to element bierny służący do ustalania wartości prądu w obwodzie lub jako dzielniki napięcia.

Schemat składa się z następujących elementów:

• transformator $\text{Tr}$, na rysunku są to dwie pionowe falki, a pomiędzy nimi dwie pionowe linie;
  Transformator jest połączony z diodami - na rysunku jest to romb. Na każdym boku rombu znajduje się przecinająca go prostopadła kreska, do której skierowana jest strzałka. Patrząc na strzałki, wskazują one ruch w prawą stronę, zgodnie z ruchem wskazówek zegara. Lewy górny bok to dioda $D_1$, prawy górny to $D_2$, prawy dolny to $D_3$, lewy dolny to $D_4$. Wewnątrz rombu znajduje się napis: $1N4004$. Transformator $\text{Tr}$ połączony jest z górnym i dolnym wierzchołkiem rombu. Z dwóch pozostałych poprowadzone są przewody do kondensatora $C_1$.

• kondensator elektrolityczny $C_1$ to na rysunku prostokąt i osobna linia pod dolną podstawą oraz plus po lewej stronie prostokąta; wartość $2200\;\mathrm{μF}$ (mikro faradów); kondensator ma dwa rozgałęzienia:

  1. potencjometr, czyli rezystor $R_1$, wartość: $2\ \text{k}\Omega$ (kilo omy)

  2. pętla z diodą półprzewodnikową prostowniczą $D_5$, nad którą zapisano $1N4002$, Pętla biegnie od kondensatora $C_1$, przez potencjometr $R_1$, przez rezystor $R_2$, wartość $220\ \text{k}\Omega$ (kilo omów) do diody $D_5$ i do kondensatora $C_1$. Pętla znajduje się na schemacie wokół stabilizatora napięcia dodatniego $\text{LM}317$.

• potencjometr $R_1$ i rezystor $R_2$ łączą się z kondnsatorem $C_2$, wartość $100\;\mathrm{μF}$. Za nim znajdują się dwa równoległe wyjścia.

Plansza pod tytułem Przebiegi zasilacza stabilizowanego z regulowanym napięciem wyjściowym

Ilustracja przedstawia dwa wykresy.

Wykres pierwszy: przebieg napięcia źródła sinusoidalnego i jego wartość

Wykres pierwszy to zygzakowata regularna sinusoida. Naniesiono na nią trzy pinowe kreski. Pierwsz przechodzi przez jedno z maksimów. Dwie kolejne wyznaczają rzut odległości na osi poziomej między maksimum a minimum. Oba ekstrema są podpisane:

• $U_\text{max}=325\ \text V$ (wolty),

• $U_\text{min}=-325\ \text V$ (wolty).

Wykres drugi: przebieg napięcia stałego na wyjściu zasilacza i jego wartość.

Wykres drugi to łamana w kształcie przypominająca niskie i długie schodki. Im dalej w prawo, tym wyższe wartości osiąga funkcja. Początek wykresu podpisano $3\ \text V$ (wolty), a koniec $14\ \text V$ (wolty).

Opis: Napięcie wyjściowe możemy regulować w zakresie od $0$ do $14 \mathrm{V}$ poprzez zmianę wartości potencjometru $R_1$. Na przebiegu napięcia wyjściowego widzimy skokowe zmiany napięcia.

Plansza pod tytułem Układy kombinacyjne

Opis: Najprostszymi układami kombinacyjnymi są bramki logiczne. Realizują one funkcje logiczne dla jednej, dwóch lub wielu zmiennych. Zmienne logiczne, czyli sygnały logiczne podawane są na wejścia bramek, mogą one przyjmować dwa stany: niski L, któremu odpowiada poziom logiczny $0$, oraz wysoki $\mathrm{H}$, któremu odpowiada poziom logiczny $1$. Działanie bramek logicznych opisuje się za pomocą tzw. Tabel prawdy, które zawierają zestawienie stanów logicznych wejściowych i odpowiadający im stan logiczny wyjściowy.
Bramki logiczne to układy elektroniczne wykonane najczęściej z tranzystorów w postaci układu scalonego.

Właściwości bramek logicznych

• Bramki logiczne są fundamentem elektroniki cyfrowej.

• Bramki można dowolnie łączyć kaskadowo, tworząc bardziej złożone układy cyfrowe.

• Realizują operacje logiczne zgodnie z prawami Algebry Boole’a.

• Bramki mogą być w różnych technologiach: $\mathrm{TTL}$ raczej kiedyś stosowaną i $\mathrm{CMOS}$ najczęściej dziś stosowana.

• Bramki logiczne są głównymi elementami układów kombinacyjnych wykorzystywanych w technice cyfrowej.

Na planszy przedstawiono symbole i oznaczenia.

• Bramka NOT
  Układ kombinacyjny o jednym wejściu, realizujący funkcję negacji sygnału wejściowego.
  Symbol, od lewej: pozioma kreska, trójkątny pusty grot strzałki skierowany w prawo, mały okrąg, pozioma kreska.

• Bramka NAND
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję negacji iloczynu logicznego.
  Symbol, od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą, kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę, mały okrąg, pozioma kreska.

• Bramka NOR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję negacji sumy logicznej.
  Symbol, od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą, kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrąglenie jest lekko zaostrzone, jest skierowane w prawą stronę, dalej mały okrąg, pozioma kreska.

• Bramka AND
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję iloczynu logicznego.
  Symbol, od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą, kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę, pozioma kreska.

• Bramka OR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję sumy logicznej.
  Symbol, od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą, kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrąglenie jest lekko zaostrzone, jest skierowane w prawą stronę, dalej pozioma kreska.

• Bramka X‑OR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję nierównoważności.
  Symbol, od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą, pionowy łuk wybrzuszony w prawo, kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrąglenie jest lekko zaostrzone, jest skierowane w prawą stronę, dalej pozioma kreska.

Plansza pod tytułem Symbole i tablice prawdy dla bramek logicznych

Opis: Przy pomocy powyższego układu kombinacyjnego możemy sprawdzić prawdziwość działania bramek w zależności od kombinacji stanów sygnałów wejściowych. Tabela przedstawia wyrażenie algebraiczne jakie realizują poszczególne bramki wraz z tabelą prawdy danej bramki.

1. Funkcja logiczna: and (po polsku i).
   Symbol graficzny: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę, pozioma kreska, obok niej litera Y.
   Wyrażenie algebraiczne: $A\cdot B=Y$
   Wartości logiczne: input: A, B, output: Y.

   • $0\cdot 0=0$

   • $0\cdot 1=0$

   • $1\cdot 0=0$

   • $1\cdot 1=1$

2. Funkcja logiczna: or (po polsku lub).
   Symbol graficzny: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę. Zaokrąglenie ma lekki szpic, a lewy bok figury jest wybrzuszony w prawo. Dalej pozioma kreska, obok niej litera Y.
   Wyrażenie algebraiczne: $A+B=Y$
   Wartości logiczne: input: A, B, output: Y.

   • $0\cdot 0=0$

   • $0\cdot 1=1$

   • $1\cdot 0=1$

   • $1\cdot 1=1$

3. Funkcja logiczna: not (po polsku nie prawda, że).
   Symbol graficzny: Od lewej: pozioma kreska, przy niej litera A. Dalej kształt trójkątnego grota strzałki wskazującego w prawą stronę. Dalej mały okrąg, za nim pozioma kreska, obok niej litera A.
   Wyrażenie algebraiczne: $A=\overline{A}$
   Wartości logiczne: input: A

   • jeśl $A=0$, to output to $1$,

   • jeśl $A=1$, to output to $0$.

4. Funkcja logiczna: nand (po polsku zaprzeczenie iloczynu).
   Symbol graficzny: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę, mały okrąg, pozioma kreska, obok niej litera Y.
   Wyrażenie algebraiczne: $\overline{A\cdot B}=Y$
   Wartości logiczne: input: A, B, output: Y.

   • $0\cdot 0=1$

   • $0\cdot 1=1$

   • $1\cdot 0=1$

   • $1\cdot 1=0$

5. Funkcja logiczna: nor (po polsku zaprzeczenie sumy).
   Symbol graficzny: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę. Zaokrąglenie ma lekki szpic, a lewy bok figury jest wybrzuszony w prawo. Dalej mały krąg, pozioma kreska, obok niej litera Y.
   Wyrażenie algebraiczne: $\overline{A+B}=Y$
   Wartości logiczne: input: A, B, output: Y.

   • $0\cdot 0=1$

   • $0\cdot 1=0$

   • $1\cdot 0=0$

   • $1\cdot 1=0$

6. Funkcja logiczna: xor (po polsku alternatywa wykluczająca, inaczej potocznie albo - albo).
   Symbol graficzny: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej pionowy łuk wybrzuszony w prawo. Następnie kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę. Zaokrąglenie ma lekki szpic, a lewy bok figury jest wybrzuszony w prawo. Dalej pozioma kreska, obok niej litera Y.
   Wyrażenie algebraiczne: $A\oplus B=Y$
   Wartości logiczne: input: A, B, output: Y.

   • $0\cdot 0=0$

   • $0\cdot 1=1$

   • $1\cdot 0=1$

   • $1\cdot 1=0$

Plansza pod tytułem Komparator

Opis: Komparatorem nazywamy kombinacyjny układ cyfrowy porównujący stany logiczne na jego wejściu, czyli dwóch liczb binarnych $0$ lub $1$.

Rysunek: Od lewej: dwie poziome kreski jedna nad drugą. Przy górnej litera A, przy dolnej B. Dalej kształt zamkniętej podkowy ustawionej poziomo, zaokrągleniem w prawą stronę, pozioma kreska, obok niej litera Y. W trójkącie przy wierzchołku obok litery A znajduje się znak plus, a przy wierzchołku obok litery B minus.

Plansza pod tytułem Schemat komparatora dwubitowego

Schemat przedstawia kombinacje funkcji dla różnych wartości A i B.

Funkcje wykorzystane w schemacie.

• Bramka NOT
  Układ kombinacyjny o jednym wejściu, realizujący funkcję negacji sygnału wejściowego.

• Bramka X‑OR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję nierównoważności.

• Bramka OR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję sumy logicznej.

• Bramka NAND
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję negacji iloczynu logicznego.

• Bramka NOR
  Układ kombinacyjny o dwóch lub więcej wejściach, realizujący funkcję negacji sumy logicznej.

• Stan logiczny wysoki (ang. high) dla $A=B$

• Stan logiczny niski (ang. low) dla $A\lt B$ i dla $A\gt B$.

Przykład dla $A=1$: przechodzi przez bramkę not, dalej przez bramkę nand, ponownie przez bramkę nand, po czym trafia do stanu logicznego L do $A\lt B$.

Plansza pod tytułem Schemat i parametry bramek logicznych

Opis: Układ kombinacyjny złożony z bramek logicznych wraz ze stanami logicznymi wyjść, służący do sprawdzenia prawdziwości działania bramek logicznych. Wykresy na wyjściu pokazują, jaki jest aktualnie stan poszczególnych bramek logicznych na wyjściu.

Układ składa się ze stanu logicznego L przerobionego przez funkcje i tego, co otrzymujemy przy wyjściu. Obok znajdują się wykresy ilustrujące funkcje.

Przykład: L $\rightarrow$ not $\rightarrow$ H.

Wykresy to różne kombinacje w oparciu o następujacy kształt wykresu: łamana w kształcie płotku, czyli poziomy odcinek na górze, od jego prawego końca pionowy odcinek w dół. Od jego prawego końca poziomy odcinek. Od jego prawego końca pionowy odcinek w górę. Od jego prawego końca poziomy odcinek i tak dalej.

• not: reguralna łamana, pionowa linia przecina w połowie górny poziomy odcinek, podpis: 5 V (woltów).

• or: niereguralna łamana, pionowa linia przecina dolny poziomy odcinek, podpis: 0 V (wolty).

• nor: niereguralna łamana, pionowa linia przecina górny poziomy odcinek, podpis: 5 V (woltów).

• and: niereguralna łamana, pionowa linia przecina dolny poziomy odcinek, podpis: 0 V (woltów).

• nand: niereguralna łamana, pionowa linia przecina w górny poziomy odcinek, podpis: 5 V (woltów).

• xor: niereguralna łamana, pionowa linia przecina dolny poziomy odcinek, podpis: 0 V (woltów).

Plansza pod tytułem Koder - symbol ogólny

Opis: Koder jest kombinacyjnym układem cyfrowym przekształcającym słowo zapisane w kodzie $1$ z $\mathrm{n}$ w słowo w innym kodzie wyjściowym.

Schemat od lewej:

Napis kod 1 z n. Za napisem kilka poziomych strzałek skierowanych w prawo. Kwadrat, a w nim napis koder. Za kwadratem kilka poziomych strzałek skierowanych w prawo. Za nimi napis kod wyjściowy.

Plansza pod tytułem Schemat i parametry kodera 1 z 8

Opis: Zawsze w koderze jest jedno wejście ze stanem wysokim odpowiadającym liczbie trzybitowej zakodowanej na wyjściu kodera. Koder mający osiem wejść ma trzy wyjścia.
Przy jednym wejściu w stanie wysokim na wyjściu pojawia się zakodowany sygnał trzybitowy. Koder działa zgodnie z przedstawioną tabelą prawdy.

Przykład: X7 $\rightarrow$ L $\rightarrow$ funkcja or $\rightarrow$ H $\rightarrow$ Y2

Plansza pod tytułem Dekoder

Opis: Dekoderami są układy cyfrowe kombinacyjne przekształcające określony kod wejściowy na kod wyjściowy $1$ z $\mathrm{n}$. W dekoderze liczbie wejść $\mathrm{n}$ odpowiada $\mathrm{2n}$ wyjść. Każdemu słowu wejściowemu zawsze przyporządkowany jest jeden bit wyjściowy ze stanem wysokim, pozostałe bity wyjściowe przyjmują stan niski.

Schemat przedstawia prostokąt z przekątną poprowadzoną z lewego dolnego wierzchołka do prawego górnego. Z lewego boku poprowadzono w lewą stronę dwie poziome kreski jedna nad drugą. Leżąca wyżej była podpisana literą A, poniżej B. Od dolnej podstawy poprowadzono analogicznie cztery pionowe linie. Od lewej linie podpisano: Y3, Y2, Y1, Y0.

Plansza pod tytułem Schemat i parametry dekodera 1 z 4

Opis: Zawsze w dekoderze jest jedno wyjście ze stanem wysokim odpowiadającym liczbie zakodowanej na wejściu dekodera.
Dekoder mający dwa wejścia ma cztery wyjścia.
Dekoder mający trzy wejścia ma osiem wyjść zgodnie z zależnością $\mathrm{Y}=2^{\mathrm{n}}$.
Przy pomocy powyższego układu dekodera $1$ z $4$ możemy sprawdzić prawidłowość działania układu w zależności od kombinacji stanów sygnałów wejściowych A, B.

Schemat składa się z określonych wartości logicznych: 1 i 0. Od nich poprowadzono linie do bramek. Zarówno przy wartości 1, jak i 0 są ścieżki zwykłe i negacje. Dalej ścieżki biegną do funkcji and, następnie znajdują się wartości L i H oraz od Y3 do Y0.

Przykład: 1 $\rightarrow$ suma $\rightarrow$ L $\rightarrow$ Y3.