Temat: Upadek Rzeczypospolitej Obojga Narodów

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa:

XVII. Walka o utrzymanie niepodległości w ostatnich latach XVIII wieku. Uczeń:

1) sytuuje w czasie I, II i III rozbiór Rzeczypospolitej i wskazuje na mapie zmiany terytorialne po każdym rozbiorze;

3) rozróżnia przyczyny wewnętrzne i zewnętrzne upadku Rzeczypospolitej.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie dowiedzą się kiedy i w jakich okolicznościach doszło do upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• kiedy doszło do rozbiorów;

• kim był Tadeusz Rejtan;

• dlaczego doszło do upadku Rzeczypospolitej i zniknięcia jej z mapy świata na 123 lata;

• jakie były przyczyny i skutki upadku Polski.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni przypomnieć sobie wiadomości z ostatnich lekcji dotyczące demokracji szlacheckiej, liberum veto oraz czasów panowania władców z dynastii Wettinów.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel pyta uczniów jak opisaliby sytuację w Polsce w XVIII wieku? Rozpoczyna tym samym dyskusję o  demokracji szlacheckiej i ingerencji sąsiadów w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Dopowiada uczniom o rozwoju potęgi Prus, Austrii i Rosji, które w XVIII w. były państwami silnymi, absolutystycznymi z silną i liczną armią. Uczniowie wykonują Polecenie 1.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel tłumaczy uczniom okoliczności wyboru Stanisława Augusta Poniatowskiego na króla Polski – poparcie rosyjskich wojsk, co przełożyło się na jego politykę państwową skazaną na współpracę z Rosją. Wspomina również, że przekonanie króla, że dzięki swojej lojalności wobec carycy Katarzyny II pozwoli mu na reformę państwa, okazało się płonne. A próby wzmacniania państwa kosztem pozycji szlachty doprowadziły do jej interwencji na dworze rosyjskim i ostatecznie do I rozbioru. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1. Nauczyciel upewnia się, że zostało ono wykonane prawidłowo, a następnie udziela informacji zwrotnej.

2. Żeby pokazać, że rozbiór Polski przez sąsiadów został dokonany przy pełnej zgodzie Polaków, kraje zaborcze (przede wszystkim Rosja) wymusiły by został on zatwierdzony uchwałą sejmu. Nauczyciel opowiada o jego wyglądzie, przekupstwie niemal wszystkich posłów i groźbach zbrojnej interwencji. Uczniowie wykonują Polecenie 2.

3. Nauczyciel mówi uczniom, że I rozbiór był szokiem dla części społeczeństwa, w szczególności dobrze wykształconych mieszczan i szlachciców (np. Stanisław Staszic, Ignacy Krasicki, Hugo Kołłątaj). W kręgu reformatorów znalazł się również sam król Stanisław August Poniatowski. Efektem ich działań było uchwalenie Konstytucji 3 Maja. Nauczyciel pyta uczniów, by przypomnieli znaczenie konstytucji i jej zapisy. Niestety efekt był odwrotny do zamierzonego – zawiązana została konfederacja targowicka, wybuchła wojna z Rosją i ostatecznie został przeprowadzony II rozbiór Polski. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 2. Nauczyciel sprawdza poprawność wykonanego zadania oraz udziela słownej informacji zwrotnej.

4. Mimo rozbiorów Polacy nadal walczyli o odzyskanie niezależności i zachowanie choć namiastki państwowości. Nauczyciel pyta uczniów co miało miejsce w 1794 roku. Uczniowie posiadając wiedzę z poprzednich zajęć powinni krótko scharakteryzować insurekcję kościuszkowską.

5. Ostatecznie do upadku Rzeczypospolitej dochodzi w 1795 roku, kiedy to Rosja Austria i Prusy dzieląc pozostałe polskie ziemie między sobą wymazują kraj z mapy świata. Nauczyciel opowiada o abdykacji króla i jego wywiezieniu do Petersburga, gdzie wkrótce zmarł. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 3, a nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane. Następnie udziela uczniom informacji zwrotnej.

6. Następnie nauczyciel pyta uczniów, rozpoczynając dyskusję, jakie były przyczyny upadku Rzeczypospolitej zapisując je na tablicy. Może stworzyć tabelę, w której w dwóch kolumnach będzie wypisywał przyczyny upadku Rzeczypospolitej (kolumna 1.) oraz jak można było temu zaradzić (kolumna 2.). Uczniowie wykonują Ćwiczenie 4, które następnie zostaje sprawdzone i omówione przez nauczyciela.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję uczniowie wykonują Ćwiczenie 5. A następnie nauczyciel rozpoczyna dyskusję – czy gdyby nie podjęto prób reform, ani walki zbrojnej z Rosja to czy doszłoby do rozbiorów?.

Praca domowa

1. Ponad sto lat przed I rozbiorem jeden z polskich królów elekcyjnych podczas swojej abdykacji wypowiedział słowa, które późniejsi nazwali „przepowiednią”. Opisał on dokładnie wydarzenie, które miały miejsce w II połowie XVIII wieku. Znajdź tego władcę i dowiedź się o jakie słowa chodzi. Czy gdyby szlachta posłuchała wtedy zrzekającego się polskiej korony króla doszłoby do zaborów?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Downfall of the Polish–Lithuanian Commonwealth

After the fall of the Kościuszko Uprising, Russia, Prussia and Austria made another partition (1795). The Polish‑Lithuanian state ceased to exist. The Commonwealth was erased from the maps. The last king Stanisław August Poniatowski ceded his authority to the Empress of Russia Catherine II and moved to Russia where he soon died.