Temat: Nie każda skała jest twarda

Autor: Zyta Sendecka

Adresat

Uczeń klasy IV szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa IV

VI. Środowisko przyrodnicze najbliższej okolicy. Uczeń:

4) rozpoznaje skały występujące w okolicy swojego miejsca zamieszkania.

Cele lekcji

Uczniowie nazywają, rozpoznają niektóre skały i określają ich właściwości.

Kryteria sukcesu

• wymienisz trzy rodzaje skał;

• podasz po jednym przykładzie dla wybranego rodzaju skał;

• określisz twardość skały;

• rozpoznasz skały zawierające wapień.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym; 

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne; 

• kompetencje informatyczne; 

• umiejętność uczenia się.

Metody/formy pracy

Pogadanka, praca z tekstem, praca z wykorzystaniem modelu oraz laboratoryjna.

Praca indywidualna oraz praca w parach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• kolekcja skał.

Fazy lekcji

Przed lekcją

Przed lekcją uczniowie np. podczas wycieczki gromadzą kolekcję różnych skał (kamieni), które przynoszą na zajęcia.

Wstępna

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie kluczowe: Jaki jest ktoś, o kim mówimy, że jest twardy jak skała?

2. Nauczyciel podaje temat, cele lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia i kryteria sukcesu.

Realizacyjna

3. Nauczyciel, korzystając z grafiki „Rodzaje skał”, zapoznaje uczniów z rodzajami skał.

4. Nauczyciel wyświetla film pt.: „Jak powstają skały” i prosi uczniów, aby zaobserwowali, na czym polega różnica w powstawaniu różnych typów skał.

5. Nauczyciel rozdaje parze uczniów zestawy skał: granit, wapień i marmur. Prosi uczniów, aby korzystając z lupy przyjrzeli się zgromadzonym kamieniom i podzielili je na trzy rodzaje: magmowe, osadowe i przeobrażone. Jako dodatkową pomoc do ćwiczenia poleca grafikę interaktywną z abstraktu.

6. Nauczyciel wyświetla poprawne przyporządkowanie.

7. Uczniowie samodzielnie wykonują podane przez nauczyciela zadanie interaktywne: przyporządkowują nazwy skał do ich opisów.

8. Nauczyciel rozdaje uczniom czarną i białą kartkę papieru. Prosi uczniów, aby wykorzystując własne zbiory skał podzielili je na dwa zbiory ze względu na ich twardość: na te, które rysują po kartce (białej lub czarnej), i te, które nie zostawiają śladu. Następnie nauczyciel daje każdemu uczniowi po gwoździu i prosi o przeprowadzenie próby zarysowania skał. Uczniowie dzielą skały na te, które można zarysować za pomocą paznokcia (pozostaje linia lub ślad kurzu) i na te, których nie można zarysować paznokciem, ale zostaje srebrny ślad po gwoździu.

9. Nauczyciel na parę uczniów rozdaje po dwie zlewki, ocet oraz dwie nazwane skały: granit i wapień. Uczniowie wkładają do zlewek próbki skał i zalewają je octem tak, aby płyn je przykrył, i obserwują efekt. Nauczyciel prosi uczniów o sformułowanie spostrzeżeń. Nauczyciel wyjaśnia uczniom zaobserwowany efekt. Następnie uczniowie sprawdzają swoją kolekcję skał wykorzystując ocet i dzielą je na te, które zawierają wapień, i pozostałe.

Podsumowująca

Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali ćwiczenia interaktywne: uzupełniają tekst.

Zadanie domowe

Nauczyciel prosi uczniów, aby wykonali jedno z zadań:

1) Wyszukaj odpowiednie informacje i zapisz, do czego w życiu codziennym są wykorzystywane skały.

2) Stwórzmy własny kosmetyk mineralny. Do plastikowego kubeczka wsyp 2 łyżki soli morskiej lub dokładnie oczyszczonego (wyprażonego) drobnego piasku, dodaj 3‑4 łyżki oliwy z oliwek lub miodu i wymieszaj. Użyj go jako peelingu i opisz stan skóry po zabiegu.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Not all rocks are hard

When we say that he/she is hard as a rock, we mean that they are strong, unyielding and unbreakable. In reality, besides the proverbial hard rocks there are also other types of rocks: soft, and even loose. Rocks include not only hard marble, but also soft clay and loose sand.

When you look around you may see some stones – they are nothing else but pieces of rocks. Rocks are groupings of one or several minerals, i.e. substances with certain properties and specific composition. Some rocks are formed as a result of cooling down of hot, liquid substance from the depths of the Earth. These are magmatic rocks. Sedimentary rocks are created by deposition of particles of other rocks and remains of living organisms. Metamorphic rocks are formed from existing rocks that change their properties as a result of various processes inside the Earth (e.g. high temperature and pressure).

Rocks may be also subdivided by how closely mineral particles cling together. If mineral particles are loose (like in the case of sand or gravel) we speak of unconsolidated rocks. Solid rocks are those that may be crushed only by some tools. Mineral particles are strongly cemented, i.e. bound together. In everyday lives, we often encounter artificial man‑made materials; since they are not natural mineral groupings, they may not be called rocks. Such materials include concrete, bricks or school chalk.

In different parts of our country we encounter different rocks on the surface of the Earth. Unconsolidated rocks predominate in the north and central Poland. Sand and clay are the most common types of rocks in those parts. Limestone is common in the uplands. Limestone is easily damaged by water and wind. That is why the landscape in places with a lot of limestone is very diverse; in such places you may encounter, for example, mushroom rocks and caves. In the uplands you may also encounter slate and sandstone. Mountains consist of resilient, hard rocks like granite, marble, gneiss and basalt.

• Minerals are the basic components of rocks.

• Rocks are a natural concentration of minerals.

• Due to the method of formation, rocks are divided into magmatic (e.g. granite), sedimentary (e.g. limestone) and transformed (e.g. marble).

• The most common types of rocks in Poland are sand, clay, limestone, sandstones, slates, and granite.